Kinderopvang in Nederland: Uitdagingen, kosten en toekomstplannen
juli 20, 2025
Inleiding
Sinds 2012 wordt het toezicht op de kwaliteit van de kinderopvang in Nederland risicogestuurd uitgevoerd. Dit betekent dat de toezichthouder, de GGD, op basis van een zogenaamd "risicoprofiel" bepaalt hoe intensief en hoe vaak een kinderopvanglocatie geïnspecteerd moet worden. De doelstelling van deze aanpak is om middelen effectief in te zetten en de kwaliteit van de kinderopvang op een consistente manier te bewaken.
De praktijk van het gebruik van risicoprofielen is echter niet zonder controverse. Er is aandacht geweest voor de vraag of deze profielen voldoende transparant zijn en of ouders er op basis van een betere keuze in kinderopvang kunnen maken. In dit artikel wordt ingegaan op wat risicoprofielen precies inhouden, hoe ze worden gebruikt in de toezichtscontext, en waarom er in het verleden en tegenwoordig druk is om deze profielen openbaar te maken.
Wat is een risicoprofiel?
Een risicoprofiel is een instrument dat wordt gebruikt door de GGD om de kwaliteit van kinderopvanglocaties te beoordelen en te bepalen hoe intensief en hoe vaak een inspectie nodig is. Het is geen eindoordeel over de kwaliteit van een kinderopvanginstelling, maar een hulpmiddel om de toezichthouder te ondersteunen bij het bepalen van de inspectiemethode.
Het risicoprofiel is opgesteld aan de hand van meerdere criteria, zoals het inspectie- en handhavingsverleden van de instelling, signalen van klachten of aangiften, en andere relevante factoren. Op basis van deze gegevens wordt een kleur toegewezen aan de locatie: groen, geel, oranje of rood. Deze kleuren geven aan hoe groot het risico is op niet-naleving van kwaliteitseisen. Een groene kleur duidt op een lage kans op problemen, terwijl een rode kleur wijst op een hoger risico, wat leidt tot meer intensieve inspecties.
Het profiel helpt de toezichthouder bij het plannen van inspecties. Hoe hoger het risico, hoe intensiever en frequenter de inspectie. Het risicoprofiel wordt dus gebruikt als basis voor het risicogestuurd toezicht, waarbij middelen worden gericht op locaties met een hoger risico op kwaliteitsproblemen.
Hoe wordt het risicoprofiel gebruikt in de praktijk?
De GGD gebruikt het risicoprofiel om de inspectiecyclus van een kinderopvanglocatie te bepalen. In de praktijk betekent dit dat locaties met een hoger risico vaker en intensiever worden geïnspecteerd. Dit is niet alleen van toepassing op nieuwe of recent geopende instellingen, maar ook op instellingen met een historisch patroon van klachten of handhavingsmaatregelen.
Het risicoprofiel wordt opgesteld aan de hand van een landelijk model, wat betekent dat de criteria en de methode consistent zijn over heel Nederland. Dit model is ontwikkeld in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en wordt gebruikt door alle GGD’s.
De toezichthouder maakt een onderscheid tussen reguliere inspecties en inspecties na registratie of exploitatie. In alle gevallen wordt dezelfde methode gebruikt om het risicoprofiel op te stellen, namelijk door het analyseren van de historie van de instelling. Het risicoprofiel bepaalt hoe vaak en hoe intensief de toezichthouder een locatie bezoekt, maar geeft geen directe uitspraak over de kwaliteit op een bepaald moment.
Transparantie en openbaar maken van risicoprofielen
De vraag of risicoprofielen openbaar moeten worden is in de afgelopen jaren regelmatig ter discussie gesteld. In 2016 nam de Tweede Kamer een motie aan waarin gesteld werd dat het risicoprofiel van kinderopvangorganisaties openbaar zou moeten worden gemaakt. De argumentatie achter deze motie is dat openbaar maken van deze profielen bijdraagt aan transparantie, wat zowel ouders als de sector zelf kan voorzien van meer inzicht.
Een van de voornaamste redenen voor deze transparantie is dat ouders op basis van risicoprofielen een betere keuze kunnen maken bij de selectie van een kinderopvanginstelling. Daarnaast wordt het openbaar maken van de profielen gezien als een manier om kinderopvanginstellingen aan te zetten tot verbetering van hun kwaliteit. Ook draagt het bij aan duidelijkheid over de werkwijze van toezichthouders en de manier waarop zij conclusies trekken over risico’s en kwaliteit.
Tot nu toe zijn risicoprofielen in de praktijk echter niet openbaar. Deze profielen zijn alleen bekend bij de GGD en de gemeente. Er zijn wel initiatieven geweest om de data openbaar te maken. Zo heeft de Open State Foundation in samenwerking met het Ministerie voor het Kind de risicoprofielen van kinderopvangorganisaties in Amsterdam beschikbaar gesteld via Github. Dit is een voorbeeld van hoe data over risicoprofielen in de praktijk openbaar gemaakt kan worden, als het politiek en administratief mogelijk wordt.
Kritische kijk op de betekenis en toepassing van risicoprofielen
Hoewel risicoprofielen een belangrijk instrument zijn in het toezichtsproces, zijn er ook kritische kijkers die vragen stellen over hun betekenis en toepassing. Een risicoprofiel geeft namelijk geen directe uitspraak over de huidige kwaliteit van een kinderopvanginstelling. Het is een voorspeller van het risico op problemen, gebaseerd op historische data. Dit betekent dat een instelling met een groene kleur niet automatisch beter is dan een instelling met een oranje of rode kleur.
Bovendien kan het risicoprofiel ook worden beïnvloed door externe factoren, zoals de aanwezigheid van klachten of signalen. Dit betekent dat een instelling die goed functioneert, terecht kan komen op een hoger risico als er klachten zijn die niet op haar verantwoordelijkheid liggen. Hierdoor kan het risicoprofiel soms een vertekend beeld geven van de werkelijke kwaliteit van een kinderopvanglocatie.
De vraag is dan ook of het risicoprofiel voldoende accuraat is om als basis te dienen voor inspecties en of het openbaar maken ervan zinvol is voor ouders. Tot nu toe is er weinig onderzoek naar de effectiviteit van het risicogestuurde toezicht in vergelijking met traditionele inspectiemethoden. Daarnaast zijn er ook vragen over de consistentie van het toepassen van het risicoprofielmodel door verschillende GGD’s.
Conclusie
Risicoprofielen zijn een centraal instrument in het toezichtsbeleid van de kinderopvang in Nederland. Ze helpen de GGD bij het inschatten van het risico op kwaliteitsproblemen en bepalen zo de mate en frequentie van inspecties. Het is belangrijk om te onthouden dat een risicoprofiel geen directe uitspraak geeft over de kwaliteit van een kinderopvanglocatie, maar een hulpmiddel is om toezicht effectiever in te zetten.
De transparantie van deze profielen is een belangrijk thema, gezien de vraag of ouders er op basis van een betere keuze kunnen maken. De Tweede Kamer heeft al gesteld dat risicoprofielen openbaar moeten worden gemaakt, maar in de praktijk zijn ze momenteel alleen bekend bij de GGD en de gemeente. In sommige gevallen zijn de data wel openbaar gemaakt, zoals in Amsterdam via de Open State Foundation.
Aangezien risicoprofielen een essentieel onderdeel zijn van het risicogestuurde toezichtsmodel, is het van belang dat zowel ouders, kinderopvanginstellingen als toezichthouders goed begrijpen hoe ze functioneren en wat ze betekenen. Dit helpt bij het verbeteren van de kwaliteit van de kinderopvang en het vertrouwen in het toezichtsproces.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
