De herziene RIVM-richtlijnen voor hygiëne en voedselveiligheid in de kinderopvang

De kinderopvang speelt een essentiële rol in het dagelijks welzijn en de gezondheid van jonge kinderen. Om dit te waarborgen, zijn er regelmatig herzieningen aan de richtlijnen voor hygiëne en infectiepreventie gedaan. In april 2025 is de herziene hygiënerichtlijn Kinderopvang van het RIVM gepubliceerd. Deze richtlijn is van toepassing op kinderdagverblijven en buitenschoolse opvang en vervangt de oudere richtlijnen voor Kinderdagverblijven, Peuterspeelzalen en Buitenschoolse Opvang. De richtlijn is niet van toepassing op gastouderopvang. Deze publicatie is het resultaat van een samenwerking tussen het RIVM, brancheorganisaties zoals BK en BMK, en verschillende GGD-diensten.

De richtlijn bevat normen en tips voor het uitvoeren van goede (basis)hygiëne, met als doel infectieziektes te voorkomen. Deze artikel bespreekt de belangrijkste wijzigingen in de richtlijn, de rol van de RIVM-richtlijnen in de voedselveiligheid, en de aanbevelingen voor het binnen- en buitenmilieu in kinderopvanginstellingen.

Belangrijke wijzigingen in de herziene richtlijn

De herziene richtlijn bevat een aantal aanzienlijke wijzigingen ten opzichte van de vorige versie. Deze wijzigingen zijn gericht op het verhelderen van bestaande normen en het toevoegen van nieuwe richtlijnen die specifiek gericht zijn op de kinderopvang.

1. Structuur op basis van de Algemene Hygiënerichtlijn

De richtlijn is nu gestructureerd volgens de Algemene Hygiënerichtlijn. Hierbij zijn normen en aanbevelingen toegevoegd die specifiek van toepassing zijn op kinderopvanginstellingen. Deze aanpak maakt het makkelijker om de richtlijn te gebruiken als onderdeel van de bredere hygiënepraktijk in de jeugdgezondheidszorg.

2. Handdesinfectiemiddelen en handen wassen

Een belangrijk punt in de herziene richtlijn is het gebruik van handdesinfectiemiddelen. Hoewel deze middelen in bepaalde situaties nuttig kunnen zijn, heeft de richtlijn handen wassen als voorkeur boven het gebruik van handdesinfectie. Dit is een aanbeveling die ook in de Algemene Hygiënerichtlijn terugkomt. Medewerkers in de kinderopvang worden daarom aangemoedigd om handen wassen als de eerste keuze te zien voor infectiepreventie.

3. Nagelbedekking

Het niet dragen van nagelbedekking is in de richtlijn niet meer een verplichte norm, maar een streven voor de branche. In de toelichting van de paragraaf over nagels en nagelbedekking wordt uitgelegd waarom het gebruik van nagelbedekking wordt afgeraden. Hierbij wordt vooral gedacht aan het verminderen van het risico op bacteriële overdracht, aangezien nagelbedekking de oppervlakte van de nagels vergroot en eventueel bacteriën kan bevatten.

4. Luiers en toiletgebruik

De richtlijn bevat uitgebreidere en verduidelijkte paragrafen over het verschonen van luiers en het helpen van kinderen bij het gebruik van de wc of toilet. Deze onderwerpen zijn van groot belang in de kinderopvang, aangezien hierin regelmatig contact met menselijke uitwerpselen plaatsvindt. De richtlijn geeft aanbevelingen voor het juist en veilig uitvoeren van deze activiteiten, inclusief de juiste hygiënepraktijken na afloop.

5. Beddengoed

Een nieuwe paragraaf is opgenomen over het omgaan met beddengoed. Hierin worden richtlijnen gegeven voor het wassen, drogen en opbergen van beddengoed, met het oog op de voorkoming van allergieën, bacteriën en andere gezondheidsrisico’s. De richtlijn stelt aanbevelingen voor de frequentie van wassen en het gebruik van schone handen bij het aanraken van beddengoed.

6. Geneesmiddelenverstrekking

De paragraaf over geneesmiddelenverstrekking is uit de richtlijn gehaald. Volgens de redactie was deze paragraaf niet gericht op infectiepreventie en viel daardoor buiten het doel van de richtlijn. Informatie over het gebruik van geneesmiddelen in de kinderopvang is nu te vinden via de Rijksoverheid-website.

Hygiëne en voedselveiligheid in de kinderopvang

Naast hygiënepraktijken in het algemeen is ook de voedselveiligheid een belangrijk onderdeel van de kinderopvang. De RIVM-richtlijnen spelen een centrale rol in het waarborgen van de gezondheid van kinderen die op de opvang eten. In deze context zijn drie belangrijke principes van toepassing:

1. Hou maaltijden schoon: Dit betekent dat alle oppervlakken en gereedschappen die in contact komen met voedsel, goed schoon moeten zijn om het risico op bacteriële overdracht te beperken.
2. Houd maaltijden op de juiste temperatuur: Voedsel moet op de juiste temperatuur worden opgeslagen en bereid om het groeien van bacteriën te voorkomen.
3. Hou medewerkers goed opgeleid: Medewerkers die betrokken zijn bij het bereiden en serveren van maaltijden, moeten opgeleid zijn in hygiënepraktijken en wetten rond voedselveiligheid.

Deze principes zijn vastgelegd in de Warenwet Hygiëne van Levensmiddelen, die ook van toepassing is op kinderopvanginstellingen. De richtlijnen helpen om ervoor te zorgen dat kinderen geen ziekte oplopen van het eten in de opvang. Bovendien draagt gezonde voeding bij aan een actieve, energieke groei en ontwikkeling van kinderen.

Aanbevelingen voor binnen- en buitenmilieu

Naast hygiëne en voedselveiligheid is ook het binnen- en buitenmilieu van belang voor de gezondheid en het welzijn van kinderen in de kinderopvang. In november 2023 zijn de adviezen voor het binnen- en buitenmilieu herzien, met bijdragen van GGD-diensten en het RIVM. Deze adviezen zijn bedoeld voor alle medewerkers in de kinderopvang en beoogt een gezonde leefomgeving te waarborgen.

1. Ventilatie en luchtkwaliteit

Een goed geventileerde ruimte is essentieel om de luchtkwaliteit te verbeteren. In de richtlijn wordt aangeraden om regelmatig vensters open te zetten en eventueel luchtfilters te gebruiken. Dit helpt bij het voorkomen van het opbouwen van CO2 en andere luchtverontreinigingen, wat van invloed is op concentratie en gezondheid.

2. Temperatuur en luchtvochtigheid

De temperatuur in de opvangruimtes moet tussen 18 en 21 graden Celsius liggen. Te hoge of te lage temperaturen kunnen het risico op infectieziektes verhogen. Ook de luchtvochtigheid speelt een rol: tussen 40 en 60% is aanbevolen om bacteriën en virusverspreiding te beperken.

3. Verlichting

Voldoende verlichting is belangrijk voor het welzijn en de ontwikkeling van kinderen. De richtlijn bevat aanbevelingen over het gebruik van natuurlijk licht en het aanpassen van kunstlicht om de dag-nachtritme te ondersteunen.

4. Buitenschoolse activiteiten

Buitenschoolse activiteiten zijn een belangrijk onderdeel van de kinderopvang. De richtlijn geeft aanbevelingen voor het veilig en hygiënisch organiseren van deze activiteiten. Dit omvat het gebruik van schone spullen, het regelmatig reinigen van speeltoestellen en het aanmoedigen van kinderen om handen te wassen na het spelen.

De rol van het RIVM en externe organisaties

De herziene richtlijnen zijn ontwikkeld in samenwerking met het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu), brancheorganisaties en GGD-diensten. Deze samenwerking zorgt ervoor dat de richtlijnen niet alleen wetenschappelijk onderbouwd zijn, maar ook praktisch toepasbaar voor medewerkers in de kinderopvang.

Daarnaast zijn er diverse externe bronnen beschikbaar voor verdere informatie. Deze omvatten:

• Richtlijnen van het RIVM over de koudketen en hygiëne
• Informatie over ziektebeelden voor kinderopvang en basisscholen
• Wetsvoorschriften en besluiten die van toepassing zijn op hygiëne en voedselveiligheid

Conclusie

De herziene RIVM-richtlijnen voor hygiëne en voedselveiligheid in de kinderopvang zijn een belangrijk hulpmiddel voor medewerkers en organisaties die betrokken zijn bij de zorg voor jonge kinderen. Deze richtlijnen helpen bij het voorkomen van infectieziektes, het waarborgen van een gezonde leefomgeving en het verbeteren van de voedselveiligheid. Door regelmatige herzieningen en samenwerking met brancheorganisaties en GGD-diensten, blijven deze richtlijnen actueel en toepasbaar.

Het belang van goede hygiëne en een gezond milieu in de kinderopvang kan niet genoeg benadrukt worden. Zowel op het gebied van persoonlijke hygiëne als op het gebied van voedselveiligheid en ruimtelijke voorwaarden draagt het aan het welzijn en de ontwikkeling van kinderen bij. Met de beschikbare richtlijnen en aanbevelingen is het mogelijk om een veilige, gezonde en leerzame omgeving te bieden voor kinderen in de kinderopvang.

Bronnen

1. Herziene hygiënerichtlijn Kinderopvang van het RIVM is gepubliceerd
2. BMK-publicatie herziene hygiënerichtlijn Kinderopvang RIVM
3. Over welke protocollen moet een kinderdagverblijf beschikken?
4. Hygiënerichtlijn herzien
5. Hygiënerichtlijnen voor jeugdgezondheidszorg
6. Adviezen voor binnen- en buitenmilieu voor basisscholen en kinderopvang