Protocol Kindermishandeling in Kinderopvang: Handleiding voor Professionals

Bij het werken met kinderen in kinderopvang en jeugdzorg is het van groot belang om gevoelig te zijn voor signalen van kindermishandeling of huiselijk geweld. In de zorgsector is er sinds 2013 een wettelijke verplichting om een duidelijk protocol op te stellen voor het afhandelen van vermoedens van mishandeling. Dit artikel biedt een overzicht van het handelingsprotocol van de gemeente Groningen voor het afhandelen van kindermishandeling in kinderopvang, zoals beschreven in de lokaal geldende regeling.

Het protocol is bedoeld voor medewerkers van de gemeente die beroepshalve contact hebben met kinderen en hun omgeving. Het protocol is gebaseerd op een vijf-stappenplan dat professionals helpt bij het nemen van beslissingen over het melden van vermoedens van kindermishandeling of huiselijk geweld. In dit artikel wordt uitgelegd hoe het protocol werkt, wat de stappen inhouden en hoe professionals deze in de praktijk kunnen toepassen.

Het Handelingsprotocol in Kort

Het handelingsprotocol voor kindermishandeling in kinderopvang is ontworpen als een praktische handleiding voor professionals die signalen van kindermishandeling of huiselijk geweld in kaart brengen. Het protocol is een uitwerking van de Meldcode Huiselijk Geweld en Kindermishandeling, een vijf-stappenplan dat professionals helpt bij het beslissen of een melding bij Veilig Thuis gedaan moet worden.

De vijf stappen van het protocol zijn:

1. Signalen in kaart brengen
2. Overleggen met een collega en aandachtsfunctionaris
3. Praat met ouder(s) en kind
4. Wegen van het huiselijk geweld of kindermishandeling
5. Beslissen met Veilig Thuis

Deze stappen kunnen niet altijd in een vaste volgorde worden gevolgd. Het protocol benadrukt dat professionals moeten vertrouwen op hun eigen deskundigheid, ervaring en intuïtie. Het is ook mogelijk om stappen te herhalen als de situatie dat vereist. Het protocol is bedoeld om professionals te ondersteunen in het nemen van verantwoordelijke beslissingen, zonder dat ze deze beslissingen in isolatie moeten nemen.

Wat is Kindermishandeling?

Kindermishandeling omvat een breed spectrum van gedragingen, waaronder fysieke mishandeling, psychische verwaarlozing, seksueel misbruik en geweld in de huishouden. In de wet op de jeugdzorg wordt kindermishandeling gedefinieerd als "elke vorm van een voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten opzichte van wie de minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of van onvrijheid staat, actief of passief, opdringen waardoor ernstige schade wordt berokkend of dreigt te worden berokkend aan de minderige in de vorm van fysiek of psychisch letsel."

Vormen van Kindermishandeling

In het protocol worden verschillende vormen van kindermishandeling beschreven:

• Fysieke mishandeling: Het toepassen van fysieke kracht die leidt tot letsel.
• Psychische verwaarlozing: Het niet geven van aandacht, respect, veiligheid of genegenheid.
• Fysieke verwaarlozing: Het nalaten van zorg die nodig is voor het welzijn en de ontwikkeling van het kind, zoals voeding, kleding, hygiëne en medische zorg.
• Seksueel misbruik: Elke vorm van seksueel contact met een kind.
• Educatieve verwaarlozing: Het niet bieden van passend onderwijs.
• Getuige zijn van huiselijk geweld: Kinderen die getuige zijn van geweld in de huishouden kunnen emotionele schade oplopen.

Het protocol benadrukt dat alle vormen van kindermishandeling schadelijk zijn voor de emotionele en mentale ontwikkeling van het kind. Het is daarom belangrijk dat professionals in kinderopvang gevoelig zijn voor signalen van deze vormen van mishandeling.

De Vijf Stappen van het Protocol

Stap 1: Signalen in Kaart Brengen

In de eerste stap wordt gekeken naar signalen die wijzen op kindermishandeling of huiselijk geweld. Professionals worden geadviseerd om aandacht te besteden aan veranderingen in gedrag, lichamelijk letsel, angst of teruggetrokkenheid bij kinderen. Ook zijn er signalen die te maken hebben met de omgeving van het kind, zoals verwaarloosde omgevingen of onrust bij ouders.

Het protocol benadrukt dat professionals hun eigen deskundigheid moeten vertrouwen bij het herkennen van signalen. Het is belangrijk om zowel lichamelijke als psychische signalen in kaart te brengen.

Stap 2: Overleggen met een Collega en Aandachtsfunctionaris

Nadat signalen zijn herkend, is het belangrijk om deze te bespreken met een collega of de aandachtsfunctionaris binnen de organisatie. Dit is een belangrijke stap om zeker te zijn dat er voldoende inzicht is in de situatie en om eventuele twijfels te bespreken. Het protocol benadrukt dat professionals elkaar mogen steunen en samen beslissingen nemen.

De aandachtsfunctionaris heeft een sleutelrol bij de stappen 3 t/m 5 van het protocol, vooral in gevallen waarin de medewerker zelf niet in staat is om de stappen uit te voeren. De aandachtsfunctionaris onderhoudt contact met ketenpartners, zoals Veilig Thuis, en zorgt ervoor dat het protocol up-to-date blijft.

Stap 3: Praat met Ouder(s) en Kind

In deze stap wordt contact opgenomen met de ouders en het kind. Het protocol benadrukt dat ouders altijd worden geïnformeerd over de signalen die zijn herkend, tenzij dit niet mogelijk of verstandig is. Het is belangrijk om het kind te horen en te informeren over de situatie. Het protocol benadrukt ook dat het nooit verstandig is om geheimhouding aan een kind te beloven, omdat dit kan leiden tot dilemma’s voor professionals.

Het protocol stelt dat professionals eerst met de ouders moeten overleggen, ook als het vermoedens zijn over de ouders zelf. De ouders moeten worden geïnformeerd over wat er met hun kind speelt, zodat zij actief kunnen meewerken aan een oplossing.

Stap 4: Wegen van het Huiselijk Geweld of Kindermishandeling

In deze stap wordt een afweging gemaakt over de ernst van de situatie. Professionals moeten bepalen of er sprake is van acute of structurele onveiligheid. Acute onveiligheid betreft situaties waarin het kind direct in gevaar is. Structurele onveiligheid betreft situaties waarin er sprake is van langdurig risico voor het kind.

Professionals moeten ook bepalen of ze in staat zijn om effectieve hulp te bieden aan het kind of de ouders. Als het niet mogelijk is om voldoende hulp te bieden, is het verplicht om een melding te doen bij Veilig Thuis.

Stap 5: Beslissen met Veilig Thuis

De laatste stap is het beslissen of er een melding moet worden gedaan bij Veilig Thuis. Het protocol benadrukt dat professionals samen met Veilig Thuis deze beslissing nemen. Het is belangrijk om duidelijk te weten wie de beslissing neemt in deze stap, wat in het protocol is beschreven.

De meldcode is niet bedoeld om direct te leiden tot een melding bij Veilig Thuis, maar eerst om de cliënt bewust te maken van de zorg die beschikbaar is. Het protocol benadrukt dat het de voorkeur is om de cliënt in een vroeg stadium te motiveren om hulp te accepteren.

Meldrecht, Meldplicht en Beroepsgeheim

Het protocol benadrukt de wettelijke verplichtingen van professionals bij het afhandelen van vermoedens van kindermishandeling. De meldcode is een wettelijke verplichting voor organisaties die werken met ouders en kinderen. In het protocol wordt uitgebreid ingegaan op de meldrecht, meldplicht en beroepsgeheim.

Professionals zijn verplicht om te melden bij Veilig Thuis in de volgende situaties:

• In alle gevallen van acute onveiligheid en disclosure (het kind geeft zelf aan slachtoffer te zijn).
• In gevallen waarin de professional niet in staat is om voldoende hulp te bieden.
• Wanneer de onveiligheid zich blijft voordoen of herhaalt.

Het protocol benadrukt dat het beroepsgeheim niet van toepassing is in deze situaties. Het is belangrijk om kinderen te beschermen tegen verdere schade, ook als dit betekent dat er informatie moet worden gedeeld met externe partijen.

Conclusie

Het protocol voor kindermishandeling in kinderopvang is een belangrijk instrument voor professionals die werken met kinderen en hun omgeving. Het protocol helpt professionals bij het herkennen van signalen van kindermishandeling of huiselijk geweld en biedt een duidelijk kader voor het nemen van beslissingen over het melden van vermoedens.

Het protocol benadrukt de wettelijke verplichtingen van professionals en stelt een vijf-stappenplan voor. Het is bedoeld om professionals te ondersteunen in het nemen van verantwoordelijke beslissingen, zonder dat ze deze beslissingen in isolatie moeten nemen. Het protocol benadrukt ook de rol van de aandachtsfunctionaris en de samenwerking met ketenpartners zoals Veilig Thuis.

Het protocol is een praktische handleiding die helpt bij het beschermen van kinderen tegen schade en bij het bieden van hulp aan ouders. Het benadrukt dat het de voorkeur is om kinderen in een vroeg stadium te helpen, zodat problemen niet verder kunnen escaleren.

Bronnen

1. Handelingsprotocol huiselijk geweld en kindermishandeling