Opleiding tot pedagogisch coach in de kinderopvang: eisen, inhoud en rol
juli 20, 2025
In de kinderopvang speelt het volgen van de ontwikkeling van kinderen een centrale rol. Door middel van observatiesystemen wordt de groei van kinderen op het gebied van motoriek, spraak, sociaal-emotionele competentie en andere ontwikkelingsgebieden gevolgd. Deze systemen helpen opvangorganisaties om kinderen gericht te ondersteunen, maar ook om samenwerking met ouders en andere instellingen te bevorderen. In dit artikel worden observatiesystemen in de kinderopvang besproken aan de hand van praktijkvoorbeelden, methodieken en het belang van deze systemen voor de kwaliteit van de opvang.
Wat is een observatiesysteem?
Een observatiesysteem in de kinderopvang is een georganiseerde manier om de ontwikkeling van kinderen te volgen. Dit gebeurt meestal via observatielijsten, waarin pedagogisch medewerkers gedrag van kinderen vastleggen dat op te merken is. Deze observaties geven een beeld van de ontwikkelingsniveaus van kinderen en helpen bij het ontwikkelen van passende ondersteuning.
In het VVE-programma Uk en Puk, zoals gebruikt in kinderopvangen zoals Shezaf, wordt de ontwikkeling van kinderen niet alleen gevolgd, maar ook gestimuleerd via activiteiten, prentenboeken en een pop die centraal staat in het programma. Dit programma is gericht op het voorbereiden van kinderen op de basisschool, maar biedt ook een uitgebreider aanbod voor kinderen die extra ondersteuning nodig hebben, zoals onder begeleiding van een orthopedagoog.
Doen, praten en bewegen: een praktisch voorbeeld
Een veel gebruikte methode in de kinderopvang is het observatiesysteem 'Doen, praten en bewegen'. Dit systeem is ontwikkeld om de ontwikkeling van kinderen tussen 0 en 4 jaar te volgen op drie belangrijke gebieden: motoriek, spraak/taal en sociaal-emotionele competentie. De observatielijsten zijn online beschikbaar en bevatten vragen over gedrag dat pedagogisch medewerkers direct kunnen observeren.
Op basis van de ingevulde vragenlijsten worden handelingssuggesties aangeboden. Deze suggesties geven aan hoe pedagogisch medewerkers de ontwikkeling van kinderen extra kunnen stimuleren. Het systeem helpt bij het signaleren van bijzonderheden of problemen in de ontwikkeling en faciliteert daarmee het doorverwijzen naar passende hulpverleners.
De rol van observatiesystemen in kwaliteitsverbetering
Observatiesystemen zijn niet alleen bedoeld om individuele kinderen te volgen, maar ook om de kwaliteit van de pedagogische zorg in een groep of opvanglocatie te verbeteren. De monitor van de Pedagogische Praktijk in Beeld (PiB) is hier een voorbeeld van. Deze monitor is ontwikkeld om zichtbaar te maken of kinderen in de opvang krijgen wat zij nodig hebben om gezond, veilig en kansrijk op te groeien.
De monitor wordt uitgevoerd door een kundige staffunctionaris, zoals een pedagoog of pedagogisch coach. De resultaten van de observaties worden op groepsniveau gescoord en kunnen worden gebruikt voor het verbeteren van het pedagogische beleid. Dit maakt de opvangorganisatie een sterkere gesprekspartner bij klanten, inspectie, samenwerkingspartners en de omgeving.
Samenwerking met ouders
Een belangrijk aspect van observatiesystemen is de samenwerking met ouders. Regelmatig contact tussen pedagogisch medewerkers en ouders is essentieel voor het welzijn en de ontwikkeling van kinderen. Dit contact vindt plaats op verschillende manieren, zoals tijdens het halen en brengen van kinderen, via oudergesprekken, nieuwsbrieven en via digitale tools zoals de app Konnect.
In sommige opvangorganisaties is er ook een oudercommissie, die bijdraagt aan de kwaliteit van de opvang en de communicatie met ouders. Deze samenwerking is belangrijk om ervoor te zorgen dat de ontwikkelingsbehoefte van kinderen goed wordt afgestemd op de ondersteuning die wordt geboden.
Gezamenlijk observatiesysteem in kindcentra
In kindcentra zoals Beekman wordt gebruik gemaakt van een gezamenlijk observatiesysteem dat wordt gebruikt in de kinderopvang, de basisschool en de buitenschoolse opvang (BSO). Dit systeem maakt het mogelijk om de ontwikkeling van kinderen vanaf de babygroep tot en met de BSO goed te volgen. Daarnaast wordt er ook afgestemd op gezamenlijke thema’s, activiteiten en kennismakingsbezoekjes met de basisschool. Dit helpt bij de overgang naar de basisschool en zorgt voor een doorlopende zorglijn.
Toezicht en kwaliteitsborging
Het toezicht op de kinderopvang is een belangrijke garantie voor veilige en verantwoorde opvang. De GGD en andere inspectieinstanties voeren regelmatig inspecties uit en publiceren de resultaten in het Landelijk Register Kinderopvang (LRK). Deze rapportages zijn openbaar en geven ouders inzicht in de kwaliteit van de opvanglocatie. Sinds 2022 is er sprake van een flexibilisering van de inspectieactiviteiten, waarbij GGD’en en gemeenten meer zelfstandigheid krijgen in de keuze van onderzoekitems. De kwaliteitseisen zelf blijven echter hetzelfde, en de overgangsperiode wordt gebruikt om de effectiviteit van deze veranderingen te monitoren.
De toekomst van observatiesystemen
Observatiesystemen zijn een essentieel onderdeel van de kinderopvang en zullen waarschijnlijk nog steeds belangrijk zijn in de toekomstige opvangpraktijk. Met de toegenomen aandacht voor kinderontwikkeling en het verbeteren van de kwaliteit van de opvang, zullen observatiesystemen waarschijnlijk verder worden ontwikkeld en afgestemd op de behoeften van kinderen en opvangorganisaties.
Binnen het kader van het VVE-programma en andere pedagogische aanpakken is het observeren van kinderen niet alleen een middel tot kwaliteitsborging, maar ook een manier om de individuele ontwikkelingsbehoefte van kinderen goed te begrijpen en te ondersteunen. Hierdoor wordt de kinderopvang niet alleen een veilige plek, maar ook een plek waar kinderen zich kunnen ontwikkelen naar hun volle potentie.
Conclusie
Observatiesystemen spelen een centrale rol in de kinderopvang. Ze helpen bij het volgen van de ontwikkeling van kinderen, het signaleren van eventuele ontwikkelingsproblemen, het stimuleren van groei en het verbeteren van de kwaliteit van de opvang. Deze systemen zijn bovendien essentieel voor samenwerking met ouders, inspectieinstanties en andere hulpverleners. In kindcentra wordt gebruik gemaakt van gezamenlijke observatiesystemen die het doorstromen van kinderen naar de basisschool en de BSO faciliteren. De toezichtsactiviteiten en de kwaliteitsborging door middel van inspecties en rapportages zorgen voor transparantie en verantwoordelijkheid in de kinderopvang. Door observatiesystemen verder te ontwikkelen en te verbeteren, kan de kinderopvang blijven evolueren naar een model dat kinderen, ouders en medewerkers allemaal beter dienst kan doen.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
