Norovirus in kinderopvang: Preventie, symptomen en maatregelen

Norovirusinfecties zijn een veelvoorkomende oorzaak van acute buik- en darmklachten bij kinderen en volwassenen. In kinderopvanginstellingen, waar jonge kinderen dicht bij elkaar leven en delen in speel- en eetomgevingen, is het virus zeer besmettelijk. Het is daarom belangrijk voor ouders, verzorgers en medewerkers van kinderopvang om de symptomen, besmettingswijze en preventiemaatregelen van norovirus goed te begrijpen. Deze kennis helpt om de verspreiding van het virus te beheersen en de gezondheid van kinderen en volwassenen te beschermen.

Norovirus: Wat is het en hoe verspreidt het zich?

Norovirussen behoren tot de familie Caliciviridae en zijn kleine RNA-virussen zonder envelop. Er zijn vijf genogroepen van norovirus (GI t/m GV), waarvan drie genogroepen (GI, GII en GIV) bij mensen klachten kunnen veroorzaken. Binnen deze genogroepen zijn er meerdere genotypen beschreven. De varianten van het GII.4-genotype zijn sinds 2002 de meest voorkomende oorzaak van norovirusuitbraken en veroorzaken wereldwijde epidemieën, waarbij jaarlijks een nieuwe dominante variant kan optreden.

Het norovirus wordt vooral verspreid via de fecaal-orale route. De besmettelijke deeltjes van het virus bevinden zich in de ontlasting en het braaksel van besmette personen. Het virus kan al enkele dagen voor het ontstaan van de symptomen tot dagen erna in de ontlasting aanwezig zijn. Verspreiding vindt vaak plaats via handen die na een toiletbezoek niet of niet goed worden gewassen. Indirecte besmetting kan ook via besmette voorwerpen zoals deurknoppen, speelgoed of hulpmiddelen plaatsvinden. Ook kan het virus via voedsel of water worden doorgegeven, bijvoorbeeld wanneer iemand die besmet is, voedsel voorbereidt.

Symptomen van norovirusinfecties

De symptomen van een norovirusinfectie ontwikkelen zich binnen een incubatieperiode van 8 tot 60 uur, met een gemiddelde van 30 uur. De meest voorkomende klachten zijn:

• Braken
• Diarree
• Misselijkheid
• Koorts
• Hoofdpijn
• Buikpijn of buikkramp

De ziekte duurt meestal 1 tot 2 dagen en is in de meeste gevallen niet gevaarlijk. Uitzonderlijk kan een norovirusinfectie leiden tot uitdroging, vooral bij jonge kinderen of ouderen. In dat geval is het belangrijk om voldoende vloeistof te drinken en bij twijfel contact op te nemen met de huisarts.

Norovirus in kinderopvang: Risico en preventie

Kinderopvanginstellingen zijn een voedingsbodem voor ziektekiemen, vooral omdat jonge kinderen vaak nog niet goed weten hoe ze hun handen te reinigen en delen in speel- en eetomgevingen is onvermijdelijk. Uitbraken van norovirus komen vaak voor in dergelijke instellingen, maar ook in ziekenhuizen, verpleeg- en verzorgingshuizen, restaurants en cruiseschepen. In Nederland worden jaarlijks circa 600.000 norovirusinfecties geregistreerd, wat overeenkomt met een incidentie van 38 per 1000 inwoners. Bij kinderen die in een ziekenhuis zijn opgenomen met gastro-enteritis, wordt norovirus in 16% van de gevallen aangetoond, terwijl dit percentage bij volwassenen ongeveer 10% is.

In kinderopvanginstellingen is het belangrijk om preventiemaatregelen strikt te volgen om de verspreiding van het virus te beheersen. Handhygiëne is hierin van groot belang. Kinderen en volwassenen moeten vaak en grondig hun handen wassen met water en zeep, met name vóór het eten en ná wc-bezoek. Ook moet men letten op de hygiëne van speelgoed, oppervlakken en voorwerpen. Deze moeten regelmatig worden schoongemaakt met een desinfecterende oplossing die effectief is tegen virussen.

Handelingsrichtlijnen voor ouders en opvangverzorgers

Als een kind in een kinderopvanginstelling klachten van norovirus ontwikkelt, is het belangrijk om de volgende maatregelen te nemen:

1. Handhygiëne versterken: Zowel kinderen als volwassenen moeten vaak en grondig hun handen wassen. Dit voorkomt de verspreiding van het virus via handen en voorwerpen.
2. Isolatie en thuisonderbreking: Een kind met klachten van norovirus kan gewoon naar de opvang gaan zolang het zich goed genoeg voelt. Echter, als de klachten ernstig zijn of als er sprake is van bloederige of slijmerige diarree, is het verstandig om met de huisarts te overleggen. Een kind dat zich niet goed genoeg voelt om te deelnemen aan de activiteiten, kan tijdelijk thuisblijven.
3. Melding maken: Als een kind norovirus heeft, dient dit te worden gemeld aan de opvang, school, oppas of sportclub. Dit helpt bij het nemen van preventieve maatregelen voor andere kinderen en volwassenen.
4. Voldoende drinken en rust: Er zijn geen medicijnen tegen norovirus. De behandeling bestaat uit voldoende vloeistof en rust. Bij twijfel over de ziekte of de mate van uitdroging is het verstandig om contact op te nemen met de huisarts.

Diagnostiek en monitoring van norovirusinfecties

De diagnose van een norovirusinfectie kan worden gesteld door het aantonen van virus in fecesmonsters. Tegenwoordig wordt dit meestal gedaan met behulp van moleculaire diagnostiek, zoals reverse-transcriptase-PCR (RT-PCR). Deze methode is gevoeliger dan oude methoden zoals elektronenmicroscopie. Ook zijn er commerciële enzyme-linked immunosorbent assays (EIA) beschikbaar, die het virusantigeen in fecesmonsters aantonen. Deze testen zijn technisch gemakkelijker uitvoerbaar, maar minder gevoelig dan RT-PCR.

Monitoring van norovirusinfecties is belangrijk, vooral in kinderopvanginstellingen en andere instellingen waar groepen mensen dicht bij elkaar leven. Door het testen van symptoomverdachte personen kan men de verspreiding van het virus beter begrijpen en gerichte maatregelen nemen.

Maatregelen bij uitbraken

Bij een uitbraak van norovirus in een kinderopvanginstelling is het belangrijk om het uitbraakprotocol te activeren. Dit betreft onder andere het nemen van maatregelen zoals intensievere schoonmaak, isolatie van besmette personen, en het informeren van ouders en medewerkers. Bronopsporing kan nuttig zijn bij voedselgerelateerde clusters of bij terugkerende clusters binnen een instelling.

Een belangrijke maatregel is het werkhervatten van een besmette persoon pas na 2 tot 3 dagen na het stoppen van de klachten. Dit geldt met name voor isolatieafdelingen, waar de risico's op verspreiding groter zijn. Het is ook belangrijk om de handhygiëne te versterken en de schoonmaakprocedures aan te passen, bijvoorbeeld met desinfecterende middelen die effectief zijn tegen virussen.

Conclusie

Norovirus is een veelvoorkomend virus dat zich gemakkelijk verspreidt in kinderopvanginstellingen en andere groepsinstellingen. Het virus kan zowel via direct contact als via voorwerpen worden overgedragen. De symptomen zijn meestal mild en tijdelijk, maar in uitzonderlijke gevallen kan het leiden tot ernstige klachten zoals uitdroging. Preventiemaatregelen zoals goede handhygiëne, regelmatige schoonmaak en het isoleren van besmette personen zijn essentieel om de verspreiding te beheersen.

Ouders en medewerkers van kinderopvanginstellingen moeten zich bewust zijn van de symptomen en de manier waarop het virus zich verspreidt. Het is belangrijk om de richtlijnen voor hygiëne en isolatie te volgen en in twijfelgevallen contact op te nemen met de huisarts of GGD. Door samen te werken en preventiemaatregelen strikt te volgen, kan het risico op norovirusinfecties in kinderopvanginstellingen worden verkleind.

Bronnen

1. GGD Gelderland Zuid
2. Amsterdam UMC
3. RIVM – Norovirusrichtlijn
4. Medisch Contact