Toename van meldingen over misstanden in de kinderopvang: meer aandacht, minder aangiften

De kinderopvang speelt een essentiële rol in de opvoeding en ontwikkeling van jonge kinderen. In de afgelopen jaren is echter een toename geconstateerd van meldingen over misstanden in de kinderopvang, zoals fysiek en seksueel geweld, illegale bedrijvigingen, en het verkeerd aanstellen van ongekwalificeerd personeel. Deze ontwikkeling heeft gevolgen voor zowel de veiligheid van kinderen als de verantwoordelijkheden van instellingen en de rol van gemeenten bij het opsporen en bestraffen van dergelijke situaties. In dit artikel wordt ingegaan op de huidige stand van zaken, de oorzaken van de toename in meldingen, de daadwerkelijke aangiften en de maatregelen die worden genomen om dit probleem aan te pakken.

Toename van meldingen over misstanden

Volgens vertrouwensinspecteurs zijn er in 2024 ruim een derde meer meldingen binnengekomen over misstanden in de kinderopvang dan in 2023. In totaal werden 373 dossiers behandeld, tegen 279 in het jaar ervoor. De meeste meldingen gaan over seksueel misbruik of fysiek geweld. In 2023 waren er bijvoorbeeld 22 aangiften van mishandeling, terwijl dit in het jaar ervoor nog 37 was. Het aantal aangiften van seksueel misbruik bleef gelijk op 23.

Een mogelijke oorzaak van deze toename is de groei van de kinderopvangsector in de afgelopen jaren, waarbij ook meer instellingen en professionals betrokken zijn. Daarnaast is het mogelijk dat betrokkenen beter leren omgaan met het systeem en weten hoe en waar ze meldingen moeten doen. Ook de bekendheid van het meldpunt van de vertrouwensinspectie kan een rol spelen. Echter, ondanks de toegenomen meldingen, is het aantal aangiften naar de politie en andere autoriteiten gedaald. Dit is een zorgwekkende ontwikkeling die verdere analyse vereist.

Soorten misstanden en hun gevolgen

Meldingen over misstanden in de kinderopvang kunnen diverse vormen aannemen. De meest voorkomende zijn:

• Seksueel misbruik: meldingen waarin sprake is van seksueel grensoverschrijdend gedrag of echtpaarse seksuele handelingen tussen kinderen of tussen kinderen en volwassenen.
• Fysiek geweld: mishandeling, ruw gedrag, vasthouden of het verkeerd voeden van kinderen.
• Illegale bedrijvigingen: kinderopvangen die zonder vergunning werken of die niet voldoen aan de wettelijke eisen.
• Ongeschiktheid van medewerkers: het aanstellen van personen zonder de juiste kwalificaties of zonder verklaring omtrent gedrag (VOG).
• Cultuur van angst: een sfeer waarin kinderen en medewerkers zich niet veilig voelen, bijvoorbeeld door straffen zoals het binnenhouden van kinderen of het geven van fruit met schil.
• Veiligheidsrisico’s: het aanwezig zijn van giftige stoffen, onveilige ruimtes of het niet naleven van hygiëne-eisen.

De gevolgen van dergelijke misstanden kunnen ernstig zijn voor de kinderen en de instellingen zelf. Fysieke en seksuele mishandeling kunnen leiden tot langdurige psychische problemen bij kinderen. Illegale kinderopvangen vormen niet alleen een risico voor de kinderen, maar ook voor de omgeving, zoals woonwijken die last hebben van overlast. Ongeschikte medewerkers kunnen het vertrouwen van ouders ondermijnen en schade aanrichten aan de reputatie van de instelling.

Rol van de vertrouwensinspecteurs

De vertrouwensinspecteurs zijn verantwoordelijk voor het onderzoeken van meldingen over misstanden in de kinderopvang. Ze werken onder de Inspectie van het Onderwijs en zijn verplicht om meldingen van vermoedens van misbruik of mishandeling te overleggen. Als er sprake is van een redelijk vermoeden, dient een aangifte bij de betreffende autoriteiten te worden gedaan.

In 2024 zijn er minder aangiften gedaan dan in 2023. Voor mishandeling zijn er 22 aangiften geweest, terwijl het in 2023 nog 37 was. Bij seksueel misbruik is het aantal aangiften gelijk gebleven op 23. Dit betekent dat een groot deel van de meldingen niet verder is gegaan naar juridische maatregelen. De Inspectie van het Onderwijs wijst op mogelijke oorzaken, zoals het feit dat organisaties zich beter aan hun overlegplicht houden of dat de meldingen minder serieus worden genomen.

Rol van gemeenten en de Wet Kinderopvang

Gemeenten spelen een cruciale rol bij het opsporen en bestrijden van misstanden in de kinderopvang. Ze zijn verantwoordelijk voor het verlenen van vergunningen, het toezicht op veiligheid en hygiëne en het reageren op klachten van ouders. Echter, volgens de belangenvereniging BOinK is het proces van sluiten van een kinderdagverblijf dat niet voldoet aan de eisen vaak te langzaam. In het geval van de Montessori-opvang in Bilthoven bleek dat er meerdere problemen aanwezig waren, zoals het aanstellen van medewerkers zonder VOG, het aanwezig zijn van giftige planten en schoonmaakspullen binnen bereik van de kinderen. De opvang werd pas gesloten na meerdere inspecties.

BOinK stelt voor dat gemeentes sneller kunnen handelen bij falende kinderdagverblijven. Volgens voorzitter Gjalt Jellesma zou een wetswijziging kunnen helpen, waarbij gemeentes zonder het risico op juridische terugslag sneller kunnen sluiten opstandige instellingen. Ook is het belangrijk dat gemeentes beter toezicht houden op de werking van kinderopvangen en sneller ingrijpen bij signalen van problemen.

Aanpak door BOinK

BOinK, de belangenvereniging van ouders in de kinderopvang, is een belangrijke speler in de bestrijding van misstanden in de kinderopvang. In samenwerking met ouders doet BOinK aangiften tegen kinderopvangbestuurders die zich bewust niet houden aan veiligheidsnormen. Een recent voorbeeld is de aangifte tegen de Amsterdamse crèche 24/7 Kids. De crèche was al eerder gesloten na een kritisch rapport van de inspectie, maar de bestuurders werden niet vervolgd. Volgens Gjalt Jellesma is dit een geval van kindermishandeling, waarbij kinderen te weinig eten kregen en de hele dag rondgesleept werden.

BOinK probeert hiermee een precedent te scheppen en wil dat er in de toekomst strenger wordt opgetreden tegen misstanden in de kinderopvang. Eén van de voornaamste problemen is dat bestuurders na sluiting van een kinderopvang vaak gewoon een nieuwe instelling opzetten. Daarnaast worden boetes vaak niet geïnd, omdat de schuldenaar niet in staat is om te betalen.

Juridische en maatschappelijke consequenties

De toegenomen meldingen over misstanden in de kinderopvang hebben juridische en maatschappelijke gevolgen. Vanuit juridisch oogpunt is het belangrijk dat dergelijke situaties serieus worden genomen en dat er juridische consequenties volgen voor betrokken personen. Dit is niet alleen belangrijk voor de kinderen, maar ook voor het vertrouwen van ouders in de kinderopvangsector.

Maatschappelijk gezien is het van belang dat ouders zich kunnen vertrouwen op de instellingen waarin hun kinderen worden opgevangen. Misstanden kunnen leiden tot een verlies van vertrouwen en kunnen schade aanrichten aan de reputatie van de kinderopvangsector. Daarnaast kunnen dergelijke situaties leiden tot juridische aansprakelijkheid voor de instellingen of bestuurders, wat financiële gevolgen kan hebben.

Overlast en illegale kinderopvang

Een specifieke vorm van misstand is de illegale kinderopvang. Deze instellingen werken zonder vergunning of breken tegen de wettelijke eisen. In sommige gevallen is de opvang gevestigd in woningen waarvan de eigenaar geen toestemming heeft om een bedrijf in te richten. Dit kan leiden tot overlast voor buren en kan de veiligheid van kinderen in gevaar brengen.

Mogelijke maatregelen om illegale kinderopvangen te bestrijden zijn juridische actie, het verhuren van huizen aan particuliere verhuurders of woningcorporaties en het opsporen van dergelijke instellingen door gemeenten. Het is belangrijk dat ouders en andere betrokkenen meldingen doen bij illegale kinderopvangen, zodat deze snel worden gesloten.

Melding van misstanden: wat is de rol van ouders en professionals?

Ouders en professionals in de kinderopvangspel een cruciale rol bij het opsporen en melden van misstanden. Meldingen kunnen bijvoorbeeld worden gedaan via Meld.nl of bij de GGD. Het is belangrijk dat ouders en professionals niet alleen geruchten melden, maar ook situaties waarvan ze zelf iets hebben gezien of gehoord. Een persoonlijke arbeidsconflict is bijvoorbeeld geen misstand en kan daarom niet worden gemeld.

Het melden van misstanden is niet alleen een morele plicht, maar ook een juridische verplichting in sommige gevallen. Bijvoorbeeld bij vermoedens van seksueel misbruik of mishandeling moet een overleg plaatsvinden met de vertrouwensinspecteur of GGD, en bij redelijk vermoeden dient een aangifte te worden gedaan. Het is belangrijk dat ouders en professionals weten hoe en waar ze dergelijke meldingen moeten doen.

Conclusie

De toegenomen meldingen over misstanden in de kinderopvang tonen aan dat er aandacht is voor de veiligheid van kinderen en de kwaliteit van de kinderopvangsector. Echter, het feit dat het aantal aangiften gedaald is, wijst op een kloof tussen het melden van situaties en het juridisch opsporen van dergelijke situaties. Het is van belang dat er meer aandacht is voor de rol van gemeenten, vertrouwensinspecteurs en ouders bij het opsporen en bestrijden van misstanden in de kinderopvang. Door sneller en effectiever te handelen, kan de veiligheid van kinderen worden gewaarborgd en kan vertrouwen worden hersteld in de kinderopvangsector.

Bronnen

1. Misstanden Kinderopvang
2. Meer misstanden in kinderopvang gemeld, maar minder aangiften
3. Meer misstanden in kinderopvang gemeld, maar minder aangiften
4. Meer meldingen van misstanden kinderopvang
5. Geef gemeentes meer handvatten bij falende kinderdagverblijven
6. Harder optreden tegen misstanden in de kinderopvang