Innovatieve en duurzame benadering van kinderopvang in Nederland
juli 20, 2025
De kinderopvang speelt een cruciale rol in de ontwikkeling van jonge kinderen en in de ondersteuning van ouders bij het combineren van werk en gezin. Tegelijkertijd zijn er in de sector verschillende knelpunten die de effectiviteit van de kinderopvang en de samenwerking met het onderwijs en andere systemen beïnvloeden. Deze knelpunten kunnen variëren van praktische uitdagingen rondom financiering en samenwerking tot structurele kwesties zoals opleidingen en regelgeving. In dit artikel worden de belangrijkste knelpunten en mogelijke oplossingsrichtingen besproken, met name in relatie tot de samenwerking tussen kinderopvang en onderwijs.
Samenwerking tussen kinderopvang en onderwijs: kansen en obstakels
Sinds de jaren 2010 is er een toenemende aandacht voor de samenwerking tussen kinderopvang en onderwijs. Deze samenwerking kan bijdragen aan een doorgaande ontwikkelingslijn voor kinderen, waarbij de overgang van de kinderopvang naar de basisschool vloeiender verloopt. In de praktijk zijn er echter ook obstakels die samenwerking vertragen of belemmeren. Deze obstakels zijn onder meer terug te voeren aan verschillen in doelen, regelgeving en organisaties tussen de kinderopvangsector en het onderwijsstelsel.
In 2023 hebben de ministers van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en Onderwijs (OCW) een kamerbrief uitgebracht over knelpunten en oplossingsrichtingen voor de samenwerking tussen kinderopvang en onderwijs. Deze brief is het resultaat van een motie van kamerleden Fonda Sahla (D’66) en Senna Maatoug (GroenLinks). De brief biedt een overzicht van onderzoeken, knelpunten en mogelijke oplossingen die binnen de huidige stelsels zijn mogelijk.
Onderzoeken en aanbevelingen
Over de afgelopen tien jaar zijn verschillende onderzoeken uitgevoerd naar de samenwerking tussen kinderopvang en onderwijs. De Taskforce Samenwerking Onderwijs en Kinderopvang, het CPB-onderzoek ‘Samenwerking opvang en onderwijs’, en de Scenariostudie Vormgeving Kindvoorzieningen zijn slechts enkele voorbeelden van studies die inzicht geven in de kansen en uitdagingen van samenwerking. Deze onderzoeken hebben duidelijk gemaakt dat een totaal dag-aanbod (waarbij kinderopvang en school onder één dak gevestigd zijn) positieve effecten kan hebben op kinderen, ouders en professionals.
Een belangrijk advies uit het SER-advies ‘Een kansrijke start voor alle kinderen’ is dat het kinderopvangstelsel stabiel en toekomstbestendig moet worden gemaakt. De SER benadrukt ook de noodzaak om de regelmaat van schooltijden te verbeteren, bijvoorbeeld via het vijf-gelijk-lijke-dagenmodel. Daarnaast worden knelpunten genoemd zoals de btw-afdracht bij het uitwisselen van personeel en de ongelijkheid in positie bij het huren van ruimtes in schoolgebouwen.
Knelpunten in de samenwerking
De kamerbrief van de ministers benoemt een aantal knelpunten die de samenwerking tussen kinderopvang en onderwijs belemmeren. Deze knelpunten zijn onder andere:
Verschillen in doelstellingen en organisaties: Kinderopvang en onderwijs hebben verschillende doelen. Kinderopvang richt zich op de vrijetijdsbesteding en speelse ontwikkeling van kinderen, terwijl onderwijs gericht is op educatie en leerdoelen. Deze verschillen maken samenwerking complex.
Regelgeving en financiële kwesties: Er zijn juridische en fiscale obstakels, zoals de btw-afdracht bij het uitwisselen van medewerkers, de financiële belastingen voor combinatiebanen en het ongelijke gebruik van ruimtes in schoolgebouwen.
Opleidingen en vakken: Er is een tekort aan opleidingen en professionele ontwikkeling voor medewerkers die betrokken zijn bij de samenwerking tussen kinderopvang en onderwijs.
Culturele verschillen: Er zijn verschillen in werkkultuur en mindset tussen kinderopvang en onderwijs, wat samenwerking lastig maakt.
Schooltijden en planning: Het aanpassen van schooltijden aan de wensen van ouders en kinderopvangorganisaties is een uitdaging. Regelmaat op alle weekdagen is vaak lastig te realiseren.
Financiering en voorrangsbeleid: Het huidige financieringssysteem biedt niet altijd voldoende ondersteuning voor samenwerkingen. Bovendien is er een gebrek aan voorrangsbeleid dat samenwerking bevordert.
Oplossingsrichtingen
De kamerbrief van de ministers biedt ook mogelijke oplossingsrichtingen voor de genoemde knelpunten. Deze oplossingen zijn gericht op het creëren van een stabiel en toekomstbestendig kinderopvangstelsel, waarbij samenwerking met het onderwijs centraal staat. Enkele van de oplossingsrichtingen zijn:
Structuur en financiering: Het creëren van een duidelijk financieringssysteem dat samenwerkingen ondersteunt, met aandacht voor voorrangsbeleid en subsidies voor innovatieve samenwerkingen.
Regelgeving aanpassen: Het aanpassen van fiscale regelgeving, zoals btw-afdracht bij het uitwisselen van medewerkers, en het verlenen van meer flexibiliteit in het gebruik van schoolruimtes voor kinderopvang.
Opleidingen en professionalisering: Het ontwikkelen van opleidingen en trainingen voor medewerkers die betrokken zijn bij de samenwerking tussen kinderopvang en onderwijs.
Schooltijden en planning: Het stimuleren van regelmaat op alle weekdagen, bijvoorbeeld via het vijf-gelijk-lijke-dagenmodel, en het aanpassen van schooltijden aan de wensen van ouders en kinderopvang.
Culturele ontwikkeling: Het bevorderen van een culturele ontwikkeling die samenwerking faciliteert, bijvoorbeeld via gezamenlijke workshops en netwerken.
Huisvesting en infrastructuur: Het aanbieden van faciliteiten en infrastructuur die samenwerkingen ondersteunen, zoals gedeelde ruimtes en logistieke hulp.
Financiële knelpunten en hun impact
Een van de knelpunten die niet alleen de samenwerking tussen kinderopvang en onderwijs raakt, maar ook de algemene toegankelijkheid van kinderopvang beïnvloedt, is de financiering. Voor ouders met een laag inkomen kan het lastig zijn om de kosten van kinderopvang te betalen, vooral wanneer de kinderopvangtoeslag tekortkomt. Dit kan leiden tot het feit dat ouders minder gaan werken of helemaal stoppen met werken, wat op zijn beurt negatieve gevolgen heeft voor de ontwikkeling van kinderen.
Daarnaast kunnen financiële knelpunten ook leiden tot een gebrek aan ondersteuning voor kinderen met speciale behoeften of mentale uitdagingen. In dergelijke gevallen kunnen ouders geen therapie of andere noodzakelijke hulp betalen, wat de ontwikkeling van het kind kan belemmeren.
Mogelijke oplossingen
Om financiële knelpunten aan te pakken, is een structurele samenwerking tussen de gemeente, kinderopvang, onderwijs en zorgpartners nodig. Daarnaast is het belangrijk dat er een duidelijke lokale visie ontwikkeld wordt over opvoeden en opgroeien. Deze visie kan dienen als richtinggevende voor samenwerkingen en beleidsmaatregelen die de toegankelijkheid en kwaliteit van kinderopvang verbeteren.
Het Informatiecentrum Kinderopvang (ICKO) heeft in de afgelopen jaren verschillende initiatieven aangereikt om de knelpunten in de kinderopvang aan te pakken. Deze initiatieven zijn gericht op het verbeteren van de huisvesting, financiering, opleidingen en samenwerkingen. Ook zijn er wetswijzigingen voorgesteld om de wettelijke kaders te verbeteren.
Conclusie
De kinderopvang speelt een essentiële rol in de ontwikkeling van jonge kinderen en in de ondersteuning van ouders. Tegelijkertijd zijn er verschillende knelpunten die de kwaliteit en toegankelijkheid van kinderopvang beïnvloeden. Deze knelpunten zijn onder andere gericht op de samenwerking tussen kinderopvang en onderwijs, financiering, regelgeving en professionalisering. Het is belangrijk om deze knelpunten serieus te nemen en oplossingen te ontwikkelen die binnen de huidige stelsels mogelijk zijn.
De kamerbrief van de ministers en de onderzoeken van het SER, CPB en andere instellingen bieden duidelijke richtlijnen en aanbevelingen voor de aanpak van knelpunten. Door samenwerking, professionalisering en aanpassingen in financiering en regelgeving, kan de kinderopvangsector zich verder ontwikkelen en jonge kinderen beter ondersteunen in hun groei en ontwikkeling.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
