Protocol en aanpak van grensoverschrijdend gedrag in de kinderopvang

In de kinderopvang wordt geëist dat kinderen zich veilig en gesteund voelen. Het creëren van een omgeving waarin kinderen zich kunnen ontwikkelen op een gezonde, respectvolle en veilige manier is van essentieel belang. Echter, er zijn situaties waarin kinderen blootgesteld kunnen worden aan zogenaamd grensoverschrijdend gedrag. Dit kan lichamelijk, geestelijk of seksueel van aard zijn en kan zowel van kinderen onderling als van medewerkers of derden afkomstig zijn. In dit artikel wordt ingegaan op wat grensoverschrijdend gedrag inhoudt, welk protocol wordt gevolgd bij vermoedens van dergelijk gedrag en wie er verantwoordelijk voor is. Het artikel is opgesteld aan de hand van de richtlijnen en aanpak van kinderopvang Dikke Maatjes, zoals beschreven in hun protocol.

Wat is grensoverschrijdend gedrag?

Grensoverschrijdend gedrag wordt gedefinieerd als elke vorm van bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard die actief of passief wordt opgedrongen aan een persoon. Hierdoor kan fysiek letsel of psychische stoornissen ontstaan of worden veroorzaakt. In gewoon Nederlands betekent dit dat het gaat om situaties waarin iemand geestelijk of lichamelijk schade oploopt of waarin zijn of haar ontwikkelingsmogelijkheden worden geblokkeerd.

Grensoverschrijdend gedrag kan zich in meerdere vormen manifesteren, zoals:

• Lichamelijk geweld en verwaarlozing, bijvoorbeeld slaan, schoppen, krabben, bijten of het geven van te weinig voeding, aandacht of verzorging.
• Geestelijk geweld en verwaarlozing, zoals dreigen, schreeuwen, schelden, pesten of stelselmatig negeren.
• Seksuele mishandeling, zoals seksuele intimidatie (verbaal of fysiek), aanranding of verkrachting.
• Vernieling van eigendommen of het zonder toestemming betreden van de binnen- of buitenruimten van de kinderopvang.

De omvang van het gedrag – of het nu regelmatig of incidenteel plaatsvindt – maakt niet uit. In alle gevallen is grensoverschrijdend gedrag ontoelaatbaar. Bovendien is het belangrijk om te begrijpen dat het oordeel over wat grensoverschrijdend is, uiteindelijk van het slachtoffer afhankelijk is. Als iemand zich door een gedrag beledigd of gewond voelt, dan dient het ook als grensoverschrijdend te worden aangepakt.

Wie is verantwoordelijk?

Het protocol van kinderopvang Dikke Maatjes benoemt duidelijk wie verantwoordelijk is bij het afhandelen van grensoverschrijdend gedrag. De directie, leidinggevende en medewerkers zijn verantwoordelijk voor het naleven van het protocol en het handelen bij vermoedens van dergelijk gedrag.

Daarnaast speelt de interne vertrouwenspersoon een centrale rol. Deze persoon is aangesteld om vragen of klachten over grensoverschrijdend gedrag te ontvangen en af te handelen. In de praktijk is Esther Hendriksma de interne vertrouwenspersoon binnen kinderopvang Dikke Maatjes. Ze probeert de klachten en vragen zelf af te handelen, maar bij ernstige gevallen worden ouders of andere hulpverleners ingeschakeld. De vertrouwenspersoon werkt volgens een plan van aanpak dat uit drie stappen bestaat:

1. Wegen van de situatie aan de hand van feiten en registratieformulieren.
2. Handelen, zoals doorverwijzen naar hulpverlening, politie of de klachtencommissie.
3. Evalueren, waarbij de situatie teruggekoppeld wordt binnen het team zodat medewerkers ervan kunnen leren. Ook worden ouders en verzorgers geïnformeerd over gevallen die tot maatregelen hebben geleid.

Stappen bij vermoeden van grensoverschrijdend gedrag

Het protocol stelt een duidelijke stappenlijst op bij vermoeden van grensoverschrijdend gedrag. De stappen zijn bedoeld om zowel de betrokkene als het kinderdagverblijf te beschermen en te ondersteunen. De volgende stappen worden onderscheiden:

1. Vermoeden en inschatten van de situatie

Bij het eerste moment van constatering van mogelijke grensoverschrijdend gedrag dient het gedrag op feiten te worden vastgelegd. Dit omvat onder andere:

• Wat er gebeurd is,
• Wanneer het heeft plaatsgevonden,
• Wie erbij betrokken was,
• En hoe ernstig het gedrag was.

Het is belangrijk om niet direct conclusies te trekken, maar eerst een objectieve inschatting te doen.

2. Bespreekbaar maken van het gedrag

Indien mogelijk, wordt het kind, de ouder of de medewerker die het gedrag vertoont, direct aangesproken op dit gedrag. Door middel van gesprekken kan geprobeerd worden het gedrag te verbeteren. Het doel is om het gedrag te corrigeren en in de toekomst te voorkomen.

3. Overleg en hulp vragen

Als het gedrag niet verbetert of als het een ernstigere vorm heeft, wordt spoedig contact opgenomen met de interne vertrouwenspersoon. Deze persoon kan beoordelen of verdere acties nodig zijn, zoals het betrekken van hulpverleners of de politie.

4. Doorverwijzen of melden

Afhankelijk van de aard en ernst van het gedrag kan de vertrouwenspersoon kiezen om het verder door te verwijzen. Dit kan bijvoorbeeld zijn naar een hulpverleningsinstantie, de politie of de klachtencommissie. De keuze hangt af van de feiten en het oordeel van de vertrouwenspersoon.

5. Evaluatie en terugkoppelen

Alle gevallen van grensoverschrijdend gedrag worden besproken in het team. Hierbij wordt geëvalueerd wat er gebeurd is en welke maatregelen genomen zijn. Het doel is om ervoor te zorgen dat medewerkers leren van de situatie en dat het gedrag in de toekomst voorkomen kan worden. Ouders en verzorgers worden geïnformeerd over de aangelegenheden die tot maatregelen hebben geleid.

Verdeling van verantwoordelijkheden

Binnen het kinderdagverblijf of buitenschoolse opvang is de verantwoordelijkheid voor het protocol en het afhandelen van grensoverschrijdend gedrag duidelijk verdeeld:

Directie / Leidinggevende

• Het protocol wordt opgenomen in het beleid van de organisatie.
• Ouders, medewerkers en kinderen worden geïnformeerd over het protocol.
• Er wordt gezorgd dat medewerkers handelen volgens het protocol.
• Medewerkers ontvangen voldoende opleiding om grensoverschrijdend gedrag te herkennen en aan te pakken.
• Er wordt een interne vertrouwenspersoon aangesteld.
• Aansluiting bij een klachtencommissie wordt geregeld.
• De vertrouwenspersoon wordt ondersteund met geld, tijd en scholing.
• De aandacht voor grensoverschrijdend gedrag blijft aanwezig binnen de organisatie.

Interne vertrouwenspersoon

• De vertrouwenspersoon herkent signalen van grensoverschrijdend gedrag.
• Klachten en vragen worden afgehandeld.
• Bij ernstige gevallen wordt contact opgenomen met externe instanties.
• De vertrouwenspersoon geeft advies aan betrokken partijen.
• Er wordt geëvalueerd en teruggekoppeld binnen het team.

Creëren van een veilige plek

Een kinderdagverblijf of buitenschoolse opvang moet een veilige plek zijn voor alle kinderen en medewerkers. Dit wordt bereikt door afspraken en gedragsregels op te stellen. Gedragsregels moeten openheid en respect bevorderen, en het duidelijk maken dat machtsmisbruik, ongewenste intimiteiten of pestgedrag niet worden getolereerd.

Daarnaast wordt er gestreefd naar een cultuur waarin het normaal is om zowel positieve als negatieve feedback te geven. Medewerkers worden aangemoedigd om grensoverschrijdend gedrag aan te spreken of in te melden bij de leiding of vertrouwenspersoon. Hierdoor kan gedrag aangepakt worden en in de toekomst voorkomen.

Conclusie

Grensoverschrijdend gedrag is een ernstig en gevoelig onderwerp dat binnen de kinderopvang serieus moet worden genomen. Het protocol van kinderopvang Dikke Maatjes biedt een duidelijke en gestructureerde aanpak voor het herkennen, bespreken en afhandelen van dergelijk gedrag. Het protocol benoemt welke vormen van gedrag als grensoverschrijdend worden beschouwd, wie verantwoordelijk is voor de aanpak, en welke stappen genomen moeten worden bij vermoedens van grensoverschrijdend gedrag.

Door middel van duidelijke afspraken, een sterke vertrouwenscultuur en het betrekken van externe partijen bij ernstige gevallen, wordt er gewerkt aan een veilige en respectvolle omgeving voor kinderen. Het is van groot belang dat zowel ouders als medewerkers zich bewust zijn van hun rol bij het herkennen en afhandelen van grensoverschrijdend gedrag. Zo kan het kind een veilige plek blijven om zich te ontwikkelen en te groeien.

Bronnen

1. Protocol grensoverschrijdend gedrag - Dikke Maatjes
2. Protocol kindermishandeling, huiselijk geweld en grensoverschrijdend gedrag - Boink