Bestemmingsplannen en kinderopvang: regels, beleid en praktijk

De vestiging en uitvoering van kinderopvang in Nederland zijn sterk beïnvloed door ruimtelijke planning en regelgeving. Bestemmingsplannen spelen een centrale rol in het bepalen waar en hoe kinderopvang kan worden ingericht. In deze artikel worden de relevante regelgevingen, beleidsmaatregelen en praktische toepassingen van bestemmingsplannen voor kinderopvang uitgebreid besproken, op basis van de beschikbare informatie.

Inleiding

Kinderopvang is een essentieel onderdeel van de maatschappelijke infrastructuur, met een grote impact op zowel gezinnen als de maatschappij in zijn geheel. De uitvoering van kinderopvang moet echter conform de ruimtelijke regelgeving plaatsvinden, wat inhoudt dat het gebruik van ruimte voor opvangactiviteiten aan bepaalde voorwaarden is verbonden. In dit artikel wordt ingegaan op de verschillende vormen van kinderopvang, de ruimtelijke regelgeving in bestemmingsplannen, de wetgeving die van toepassing is, en de praktische implicaties voor opvangverleners en gemeenten.

Vormen van kinderopvang

Kinderopvang in Nederland omvat verschillende vormen, waaronder gastouderopvang, buitenschoolse opvang (BSO), dagopvang en peuterspeelzalen. De regelgeving en ruimtelijke bepalingen verschillen per vorm, afhankelijk van de schaal en locatie van de opvangactiviteit.

Kleinschalige kinderopvang

Kleinschalige kinderopvang omvat maximaal 6 kinderen in de geval van gastouderopvang, inclusief eigen kinderen onder de 10 jaar. Voor BSO en kinderopvang (exclusief eigen kinderen) is het maximaal 6 kinderen. Deze vormen van opvang vallen onder de categorie “beroep of bedrijf aan huis”, wat betekent dat ze binnen de woning van de verantwoordelijke persoon worden uitgevoerd, met behoud van de woonfunctie.

Deze vorm van opvang wordt vaak in de wijk aangeboden en is gericht op het faciliteren van de combinatie van werk en opvoedkunde. Kleinschalige opvang is in bepaalde bestemmingsplannen toegestaan onder voorwaarden, zoals de aanwezigheid van voldoende binnen- en buitenspeelruimte en het vermijden van overlast aan de omgeving.

Middelgroot en grootschalig

Voor middelgroot kinderopvang gaat het om instellingen met 6 tot 30 kinderen, en grootschalige kinderopvang telt meer dan 30 kinderen. Deze vormen vallen niet onder de categorieën “beroep of bedrijf aan huis” en vereisen dus vaak een andere ruimtelijke aanpak.

Middelgroot en grootschalige opvang wordt voornamelijk gevestigd in voorzieningengebieden, zoals Kruisboog en Weteringhoek, die specifiek zijn uitgestippeld in bestemmingsplannen. In deze gebieden is ruimte voorzien voor instellingen die een groter aantal kinderen kunnen opvangen. Voor het starten van een nieuwe opvang in dergelijke gebieden is vaak een omgevingsvergunning nodig, waarbij aandacht moet worden besteed aan factoren zoals verkeer, geluid en de omgeving.

Ruimtelijke regelgeving en bestemmingsplannen

Bestemmingsplannen spelen een cruciale rol in het bepalen van waar en hoe kinderopvang kan worden gevestigd. Deze plannen worden door gemeenten opgesteld en vastgesteld en vormen een juridische basis voor het gebruik van ruimte. In sommige gevallen is kinderopvang niet direct geregeld in het bestemmingsplan, wat betekent dat een afwijkingsprocedure nodig is om de opvang te kunnen starten.

Beroep of bedrijf aan huis

Voor kleinschalige kinderopvang is het vaak mogelijk om opvangactiviteiten te starten onder de categorie “beroep of bedrijf aan huis”. Dit betekent dat de opvang gevestigd kan worden in een woning, mits aan bepaalde voorwaarden is voldaan. Deze voorwaarden zijn bijvoorbeeld het aantal kinderen dat tegelijk kan worden opgevangen, de beschikbaarheid van voldoende speelruimte binnen- en buiten, en het vermijden van overlast aan de omgeving.

In het kader van een ontheffingsprocedure kunnen gemeenten toestemming verlenen voor het uitoefenen van een beroep of bedrijf aan huis. Deze ontheffing kan echter alleen worden verleend als aan bepaalde voorwaarden is voldaan, zoals het beperken van het aantal kinderen en het vermijden van negatieve effecten op de omgeving.

Groot- en middelschalige opvang

Grootschalige opvang past in principe niet in de woonbestemming zoals die in bestemmingsplannen is geregeld. Het risico op overlast, zowel geluid als verkeer, is hier te groot. Daarom zijn voorzieningengebieden zoals Kruisboog en Weteringhoek uitgestippeld voor de vestiging van dergelijke opvangactiviteiten. In deze gebieden is ruimte gemaakt voor middelgroot en grootschalige kinderopvang en BSO.

Nieuwe bestemmingsplannen kunnen deze regelgeving verder uitbreiden. Bijvoorbeeld door middel- en grootschalige kinderopvang mogelijk te maken in scholen, wijkgebouwen of bedrijfsgebouwen. Dit kan de druk op voorzieningengebieden verminderen en het toegankelijker maken voor opvang in de wijk.

Wetgeving en kwaliteitseisen

De uitvoering van kinderopvang wordt geregeld door de Wet Kinderopvang en Kwaliteitseisen Peuterspeelzalen. Deze wet bepaalt de kwaliteit en kostenverdeling van kinderopvang en is van toepassing op alle vormen van opvang, inclusief dagopvang, BSO, gastouderopvang en peuterspeelzalen.

Ruimtelijke eisen

De ruimtelijke eisen voor kinderopvang zijn in het Besluit Kinderopvang en Kwaliteitseisen Peuterspeelzalen vastgelegd. Voor gastouderopvang moet bijvoorbeeld voldoende binnen- en buitenspeelruimte beschikbaar zijn, afgestemd op het aantal en de leeftijd van de op te vangen kinderen. Voor dagopvang gelden extra ruimtelijke eisen, zoals een minimaal van 3,5 m² bruto oppervlakte per kind binnen en minimaal 3 m² buitenspeelruimte per kind.

Deze eisen zijn belangrijk om ervoor te zorgen dat kinderen een veilige en stimulerende omgeving hebben. Ze moeten worden meegenomen bij de ruimtelijke planning en toetsing van opvangactiviteiten.

Beleidsmaatregelen en acties

Om kinderopvang te faciliteren, zijn verschillende beleidsmaatregelen en acties genomen. Deze maatregelen zijn gericht op het stimuleren van kleinschalige opvang in de wijk en het aanpassen van bestemmingsplannen om ruimte te maken voor middel- en grootschalige opvang.

Faciliteren van kleinschalige opvang

Het college heeft besloten kleinschalige kinderopvang, met name BSO, in de wijk te willen stimuleren. Dit is onder andere gericht op Houten-Zuid, waar ruimtelijke regelgeving vaak niet voldoet aan de wensen van de gemeente. Door beleidsregels op te stellen en ruimtelijke beleidskaders te ontwikkelen, kan kleinschalige opvang beter worden gefaciliteerd.

Dubbelgebruik van gebouwen

Een mogelijke oplossing voor het vermijden van overlast is het gebruik van dubbelgebruik van gebouwen. Dit betekent dat kinderopvang bijvoorbeeld in scholen, wijkgebouwen of verenigingsgebouwen kan worden ingericht. Dit beperkt de impact op de woonomgeving en maakt het mogelijk om opvang te starten zonder een aparte locatie te nodig te hebben.

Praktische implicaties

De regelgeving en beleidsmaatregelen hebben verschillende praktische implicaties voor opvangverleners en gemeenten. Voor opvangverleners is het belangrijk om te weten welke vormen van opvang toegestaan zijn in hun wijk of gemeente en welke voorwaarden gelden. Voor gemeenten is het belangrijk om ruimtelijke planning en regelgeving te verenigen met de wensen van de bevolking en de behoefte aan kinderopvang.

Aanvragen en procedures

Voor het starten van een kinderopvanginstelling zijn verschillende procedures mogelijk, afhankelijk van de schaal en locatie. Voor kleinschalige opvang kan een ontheffingsprocedure nodig zijn, terwijl grootschalige opvang vaak een omgevingsvergunning vereist. Het is belangrijk dat opvangverleners deze procedures goed begrijpen en de juiste stappen ondernemen om hun instelling legaal te kunnen starten.

Verantwoordelijkheid van gemeenten

Gemeenten spelen een centrale rol in de regulering van kinderopvang. Ze zijn verantwoordelijk voor het opstellen en vaststellen van bestemmingsplannen en het bepalen van de regels voor het uitoefenen van kinderopvang. Het is belangrijk dat gemeenten deze verantwoordelijkheid serieus nemen en ervoor zorgen dat kinderopvang veilig, toegankelijk en duurzaam kan worden ingericht.

Conclusie

Kinderopvang is een essentieel onderdeel van de maatschappij en vereist een zorgvuldige ruimtelijke planning en regelgeving. Bestemmingsplannen spelen een cruciale rol in het bepalen waar en hoe kinderopvang kan worden ingericht. Kleinschalige opvang kan vaak worden uitgevoerd als beroep of bedrijf aan huis, mits aan bepaalde voorwaarden is voldaan. Middelgroot en grootschalige opvang vereist vaak een andere ruimtelijke aanpak en kan worden gevestigd in voorzieningengebieden.

De Wet Kinderopvang en Kwaliteitseisen Peuterspeelzalen bepalen de kwaliteit en veiligheid van kinderopvang en zijn van toepassing op alle vormen van opvang. Beleidsmaatregelen en acties zijn genomen om kinderopvang te faciliteren, met name in de wijk. Dubbelgebruik van gebouwen kan een oplossing bieden voor het vermijden van overlast aan de omgeving.

Het is belangrijk dat opvangverleners en gemeenten samenwerken om kinderopvang veilig, toegankelijk en duurzaam te maken. Door ruimtelijke planning en regelgeving goed te combineren, kan kinderopvang een waardevolle bijdrage leveren aan de maatschappij.

Bronnen

1. Bestemmingsplan kinderopvang, gemeente Roosendaal
2. Bestemmingsplan kinderopvang, gemeente Houten