De Nijmeegse Vragenlijst voor de Opvoedings-situatie: Een hulpmiddel voor gezinsondersteuning bij scheiding
juli 8, 2025
Montessori opvoeding is een onderwijsmethode die is ontwikkeld door Maria Montessori, een Italiaanse arts en pedagoog. Het onderscheidt zich van andere onderwijsvormen door de nadruk te leggen op de individuele ontwikkeling van het kind. Volgens Montessori heeft elk kind een natuurlijke drang tot zelfontwikkeling en is het belangrijk om de juiste omgeving en materialen aan te bieden. Het doel van de Montessori-ontwikkeling is om op de juiste manier te reageren op de behoeften van het kind en het juiste materiaal aan te bieden. Dit is van cruciaal belang voor de ontwikkeling van het kind.
De Kern van het Montessori-onderwijs
De kern van het Montessori-onderwijs is gebaseerd op de visie van Maria Montessori, die stelt dat een kind een natuurlijke drang tot zelfontwikkeling heeft. Opvoeding en onderwijs moeten inspelen op de behoeften van het kind door middel van de juiste omgeving en materialen. Volgens Montessori is er een spontane belangstelling vanuit kinderen. De inhoud van deze belangstelling verschilt per kind en zorgt ervoor dat een kind voor een bepaalde periode interesse heeft in bepaalde leergebieden. In deze ‘gevoelige periode’ van het kind is deze in staat een bepaalde functie intensief te ontwikkelen. De taak van Montessori-onderwijs is om op deze periode een passende reactie te geven en het juiste materiaal aan te bieden.
Ontwikkelingsfasen in het Montessori-onderwijs
Volgens Maria Montessori is de groei naar volwassenheid onder te verdelen in drie perioden van zes jaar. Dit komt het duidelijkst tot uitdrukking bij het werken met heterogene groepen, zoals een sociale omgeving waarin kinderen zich ontwikkelen en leren omgaan met kinderen van verschillende leeftijden. Het is aan opvoeders en leerkrachten om kinderen bij deze ontwikkeling te steunen en stimuleren. De drie perioden zijn als volgt:
Periode van Schepping: Nul tot zes jaar
In de eerste drie jaar is er een onbewuste fase, waarin het kind een snelle groei doormaakt, met onder andere ontwikkeling van de motoriek en de spraaktaal. In de bewuste fase, van drie tot en met zes jaar, gaat het kind ordenen, oefenen van de zintuigen en wordt de waarneming beter. Het kind kan zich beter concentreren en er ontstaat een groeiende taalvaardigheid. Het jonge kind is egocentrisch en op zichzelf gericht.
Periode van Verkenning en Wetenschap: Zes tot twaalf jaar
Allereerst de periode van verkenning, waarin het kind zijn horizon verbreedt en daarmee de oriëntatie op de wereld. De verbeeldingskracht ontwikkelt, het geheugen is heel sterk en het kind kan veel kennis opbouwen. Hierin geeft kosmische educatie een kind bewustwording van zijn plaats en omgeving, en het leren leggen van verbanden binnen plaats en tijd. Kosmische educatie is de basis van de Montessori-opvoeding. Vanaf ongeveer negen jaar volgt de periode van wetenschap, waarin het kind verder nieuwsgierig raakt over het hoe en waarom. Het kind doet onderzoek, ontwikkelt interesses en bedenkt meer variaties omtrent verbeeldingskracht. In deze periode is de belangstelling voor normen en waarden groot en zijn ze in de ‘gevoelige periode’. In het Montessori-onderwijs staat het werven van kennis, in combinatie met maatschappelijke en sociale ervaringen, voorop.
Periode van Maatschappelijke Gerichtheid: Twaalf tot achttien jaar
Deze periode is waarin er nog meer sprake is van bewustwording van omgeving. Voor deze groep, en de doorstroom vanuit de basisscholen, zijn er middelbare scholen met Montessori-onderwijs. Toch zijn er momenteel meer Montessori-scholen die gericht zijn op de periode van schepping en de periode van verkenning en wetenschap.
Lesmateriaal en Onderwijsvorm
Leerlingen maken gebruik van speciaal ontwikkelde leermaterialen die afgestemd zijn op bepaalde fasen en leeftijden. In het begin gaat het om ontwikkelingsmateriaal, terwijl er later ook didactisch materiaal wordt toegevoegd. Verder wordt er onderscheid gemaakt tussen zintuiglijk materiaal (vooral geschikt voor de onderbouw), taal- en rekenmateriaal en materiaal ten dienste van het kosmische onderwijs. Aan het lesmateriaal zijn belangrijke eigenschappen te verbinden:
- Het materiaal geeft direct duidelijkheid over de fouten die een leerling gemaakt heeft. Hierdoor kan het kind zichzelf verbeteren en is er ruimte voor evaluatie.
- Het lesmateriaal is gemaakt van natuurlijke materialen.
- Binnen het materiaal staat er telkens één vaardigheid centraal.
Bij het klassikale onderwijs wordt er gewerkt met een zogenaamd leerstofjaarklassensysteem. De gemiddelde leerling is hierbij het uitgangspunt en de leerstof staat centraal. De leerlingen worden op leeftijd gegroepeerd en middels differentiatie wordt geprobeerd de groep bij elkaar te houden. Bij het Montessori-onderwijs wordt elk kind individueel begeleid en is de motivatie van de leerling het centrale uitgangspunt.
Klassenmanagement en Tijd
Klassenmanagement is een belangrijk middel voor leerkrachten om bepaalde onderwijsdoelen te behalen. Deze doelen kunnen zowel pedagogisch als didactisch zijn. In de onderwijsvisie zoals Maria Montessori die voorstond zou het klassenmanagement zich vooral moeten richten op de pedagogische doelen: zelfstandige, zelfbewuste en verantwoordelijke kinderen opvoeden. De factor tijd is als een overkoepelende factor opgenomen in het model, omdat dit de context van het klassenmanagement is. Zo beperkt tijd de mogelijkheden, dwingt het tot het maken van keuzes, maar faciliteert tijd daarnaast ook het leren van kinderen. Onderzoek laat namelijk zien dat de tijd die kinderen spenderen aan leren en het werken aan betekenisvolle taken een goede voorspeller is van leerprestaties. Hoe meer tijd besteedt wordt aan het leren en werken aan betekenisvolle leertaken, hoe hoger de leeropbrengsten waarschijnlijk zijn. De tijd die kinderen spenderen aan leren, het zogeheten time on task, wordt daarom vaak als maatstaf genomen van de effectiviteit van klassenmanagement.
Stilteoefeningen
Stilteoefeningen zijn een belangrijk onderdeel van het Montessori-onderwijs. Ze helpen bij het leren van kinderen en het opbouwen van concentratie. Bijvoorbeeld, wanneer de groep in een periode van vermoeidheid of verminderde energie verkeert, kan de leerkracht een stilteoefening inleiden. Dit kan door het sluiten van de gordijnen, of het neerzetten van een bordje waarop “Stilte” staat geschreven. Een stilte daalt neer; de kinderen geven elkaar waarschuwende tekenen, ze begeven zich onhoorbaar naar hun plaatsen; ze gaan zoo zitten, dat handen noch voeten storende geluiden maken, sluiten hun ogen en wachten af, meestal overgegeven aan de stilte. Er kunnen verschillende zintuigoefeningen aan verbonden worden; de leerkracht kan b.v. de namen der kinderen fluisterend uitspreken, elk, die zijn naam hoort, staat stilletjes op en poogt onhoorbaar bij de leerkracht te komen. Een andermaal beluisteren ze de geluiden van de omgeving: het tikken van de klok, ’t sjilpen der mussen, het knagen der witte muizen, e.d.
Onderwijs en Opvoeding als Een Geheel
Montessorischolen zien onderwijs en opvoeding als één geheel waarbij kinderen hun behoeften en talenten binnen het onderwijs kunnen ontwikkelen. Het is niet zo dat er bij montessorischolen alleen sprake is van individueel lesgeven. Het zelfstandig werken wordt afgewisseld met groepsmomenten waarbij les wordt gegeven aan de hele groep. Dit kan gaan over spellingsregels, nieuwsbegrip of iets dergelijks. Vervolgens gaan de kinderen er wel op hun eigen tempo en op hun eigen niveau mee aan de slag.
Leerlingvolgsysteem
In het Montessori-onderwijs wordt gebruikgemaakt van een leerlingvolgsysteem. Dit systeem helpt bij het signaleren van problemen en het bieden van hulp. De leerkracht registreert en observeert de voortgang van elk kind. Het doel van het volglijn is om vroegtijdig problemen te signaleren, te registreren en op basis van de resultaten hulp te bieden. De extra zorg die geboden wordt, wordt in beginsel altijd gegeven in de klas door de eigen leerkracht, wat in onze vorm van (individueel)onderwijs ook heel goed gaat. Redenen hiervoor zijn o.a.; dat het voor een kind het prettigste is gewoon in de klas te blijven, de leerkracht het kind het beste kent, de leerkracht moet de voortgang naar ouders rapporteren.
Samenwerking met Ouders
De samenwerking met ouders is van groot belang in het Montessori-onderwijs. Ouders worden altijd op de hoogte gesteld als een leerling extra zorg/hulp ontvangt en dus in de “zorglijn” valt. De extra hulp kan bestaan uit herhaling van instructie, extra instructie met extra oefening, een speciale methodiek, instructie met ander materiaal of het gebruik van een speciale methode. De ouders worden aangemoedigd om de door de school gehanteerde normen en waarden te ondersteunen. Dit is belangrijk voor de ontwikkeling van het kind en helpt bij het opbouwen van een positieve houding.
Conclusie
Het Montessori-onderwijs is een krachtige methode om kinderen te ondersteunend en te stimuleren in hun ontwikkeling. Het benadrukt de individuele behoeften van elk kind en helpt bij het opbouwen van zelfstandigheid, zelfvertrouwen en verantwoordelijkheid. Het gebruik van speciaal ontworpen materialen en de focus op de gevoelige perioden van het kind maken het Montessori-onderwijs tot een uitstekende keuze voor ouders en leerkrachten. De samenwerking met ouders en het gebruik van een leerlingvolgsysteem zorgen voor een betere ondersteuning van het kind in zijn ontwikkeling. Het Montessori-onderwijs biedt een uitgebalanceerde aanpak van leerstofgerichtheid en kindgerichtheid, wat leidt tot een goede aansluiting op het voortgezet onderwijs.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
