Belonen in de opvoeding: Wat werkt er en wat niet?

In de opvoeding van kinderen is het begrip “belonen” vaak centraal, maar het blijkt dat het gebruik ervan beperkingen en risico’s met zich meebrengt. De bronnen tonen aan dat het belonen van kinderen, hoewel soms effectief, niet altijd de beste manier is om gedrag te beïnvloeden. In plaats daarvan zijn er alternatieven die gericht zijn op het ontwikkelen van intrinsieke motivatie en een sterke relatie tussen ouder en kind. Dit artikel bespreekt de denkwijze rond belonen in de opvoeding, de voordelen en nadelen, en alternatieven die meer in lijn kunnen zijn met de behoeften van kinderen.

Belonen als methode: Wat zegt de wetenschap?

Het idee dat belonen een positief effect heeft op het gedrag van kinderen, is in veel bronnen terug te vinden. Zo wordt er in meerdere artikelen gesproken over het feit dat belonen het gewenste gedrag kan versterken. Volgens bron [6] kan een beloning, zoals een compliment of een materiële beloning, ervoor zorgen dat kinderen zich beter gedragen. De reden hiervoor is dat kinderen het gewenste gedrag herhalen, aangezien ze weten dat er een beloning op het spel staat.

Echter, er zijn ook kritische opmerkingen over de werking van belonen. Zo stelt bron [6] dat het belonen van kinderen kan leiden tot een afhankelijkheid van externe beloningen, wat het intrinsieke gedrag van het kind kan ondermijnen. Als kinderen alleen maar beloningen krijgen, leren ze niet om dingen te doen omdat ze het belangrijk vinden, maar omdat ze een beloning verwachten. Dit kan op de lange termijn leiden tot een verlies van autonomie en zelfstandigheid bij kinderen.

Voordeel van belonen: Duidelijkheid en motivatie

Een van de voordelen van belonen is dat het kind duidelijkheid biedt over wat er van hem verwacht wordt. In bron [1] wordt uitgelegd dat kinderen, vooral jonge kinderen, duidelijkheid en consistentie nodig hebben. Bijvoorbeeld, bij het leren zindelijk worden, kan een systeem van stickers en beloningen helpen om het kind te motiveren. Een dergelijk systeem maakt het voor kinderen duidelijk dat hun gedrag waarde heeft en dat er een beloning is als ze hun taken goed doen.

Bij oudere kinderen kan een spontane beloning juist motiverend zijn. Zo kan een ouder een kind belonen met een wandeling of een gezamenlijke activiteit, in plaats van met een materiële beloning. Dit soort beloningen kunnen het gevoel van verbondenheid tussen ouder en kind versterken, en het kind voelt zich waard en geliefd.

Nadelen van belonen: Afhankelijkheid en verlies van intrinsieke motivatie

Hoewel belonen bepaalde positieve effecten kan hebben, is het ook duidelijk dat het bepaalde nadelen met zich meebrengt. In bron [6] wordt aangegeven dat belonen kan leiden tot een afhankelijkheid van externe beloningen. Kinderen kunnen zich dan machteloos en gecontroleerd gaan voelen. Bovendien kan het gewenste gedrag verdwijnen als de beloning niet meer wordt gegeven. Dit is het geval bijvoorbeeld bij kinderen die alleen maar goed gedrag vertonen als ze een beloning verwachten.

Een ander nadeel van belonen is het verlies van intrinsieke motivatie. In bron [5] wordt uitgelegd dat kinderen die vaak beloond worden, leren dat het gedrag dat ze vertonen, alleen maar wordt gedaan om een beloning te krijgen. Dit leidt er toe dat ze niet meer zelfstandig of met plezier werken, maar alleen om een beloning te krijgen. Dit is een probleem, omdat intrinsieke motivatie essentieel is voor het ontwikkelen van zelfvertrouwen en het leren om keuzes te maken.

Alternatieven voor belonen: Positieve aandacht en communicatie

In plaats van belonen, kunnen ouders en opvoeders kiezen voor alternatieven die gericht zijn op het ontwikkelen van intrinsieke motivatie. In bron [5] wordt gesproken over het belang van positieve aandacht. In plaats van alleen te focussen op straffen, wordt er aandacht besteed aan het positieve gedrag van het kind. Door te laten zien wat het kind goed doet, en waarom dat belangrijk is, ontwikkelt het kind een gevoel van waardering en verantwoordelijkheid.

Bijvoorbeeld, in bron [7] wordt uitgelegd dat ouders hun kinderen kunnen aanmoedigen door te zeggen: “Wat knap van jou dat je helemaal zelf je schoenen aan probeert te doen.” Dit soort positieve feedback helpt het kind om te leren dat inzet en doorzettingsvermogen belangrijker zijn dan het uiteindelijke resultaat.

Communicatie en empathie

Een ander belangrijk alternatief voor belonen is het opbouwen van een sterke communicatie tussen ouder en kind. In bron [5] wordt benadrukt dat het belangrijk is om met het kind te praten over hun gedrag en waarom bepaalde keuzes goed of minder goed zijn. Dit helpt het kind om een beter begrip te krijgen van hun gedrag en het verschijnsel van empathie te ontwikkelen.

In bron [6] wordt ook aangegeven dat het belangrijk is om begrip te tonen voor de gevoelens van het kind. Door empathie te tonen, ontwikkelt het kind een sterke band met de ouder, en wordt het kind op een positieve manier beïnvloed. Dit is een betere manier om gedrag te beïnvloeden dan belonen, omdat het kind zich veilig en geliefd voelt.

Conclusie

Het belonen van kinderen kan in sommige gevallen effectief zijn, maar het heeft ook nadelen. Het kan leiden tot afhankelijkheid van externe beloningen en het verlies van intrinsieke motivatie. In plaats daarvan zijn er alternatieven die gericht zijn op het ontwikkelen van een sterke relatie, positieve aandacht, en empathie. Door deze methoden te combineren, kan de opvoeding van kinderen op een positieve manier worden beïnvloed, waarbij het kind zichzelf kan ontwikkelen en zelfstandig kan leren.

Bronnen

1. Opvoeden is veel meer dan straffen en belonen
2. Wat helpt dan wel?
3. Waarom belonen niet zo effectief is als we denken
4. Motivatie: waarom straffen en belonen niet handig zijn
5. Strategieën die gebaseerd zijn op contact en wederzijdse afstemming
6. Belonen wordt over het algemeen gezien als een goede manier
7. Tips bij belonen
8. De straffen en belonen opvoeding