Dag van de lichamelijke opvoeding 2020: Waarom bewegen zo belangrijk is voor kinderen

De lichamelijke opvoeding speelt een cruciale rol in het onderwijs en heeft een directe invloed op de gezondheid, mentale ontwikkeling en leerprestaties van kinderen. De Dag van de lichamelijke opvoeding, georganiseerd door de Koninklijke Vereniging voor Lichamelijke Opvoeding (KVLO), is een belangrijk evenement waarin de betekenis van bewegen in het onderwijs centraal staat. In 2020 was dit evenement gericht op het thema “Jong vaardig: zin in bewegen!” en bracht het nieuw inzicht en praktijkkennis over het belang van bewegen in het leerproces. In dit artikel worden de belangrijkste conclusies, aanbevelingen en inzichten uit de bronnen geanalyseerd, met als doel om ouders, onderwijzers en zorgenden te informeren over de positieve effecten van lichamelijke opvoeding.

De rol van lichamelijke opvoeding in het onderwijs

Lichamelijke opvoeding is een essentieel onderdeel van het schoolonderwijs en dient als basis voor een leven lang bewegen. De overheid heeft in 2005 de beschermde status van het vak lichamelijke opvoeding ingevoerd, zodat leerlingen in het voortgezet onderwijs voldoende uren lichamelijke opvoeding krijgen. Dit betekent dat scholen het aantal uren dat op 1 augustus 2005 op het rooster stond, moeten garanderen. De gemiddelde lestijden voor de reguliere lessen lichamelijke opvoeding zijn over de tijd niet veranderd, maar er zijn wel grote verschillen tussen scholen in het aantal uren dat wordt besteed aan het vak.

Volgens onderzoek van het Mulier Instituut is het aandeel scholen dat aanvullend lesaanbod sport en bewegen biedt, gestegen van 53 procent in 2014 naar 80 procent in 2022. Dit wijst erop dat er steeds meer aandacht is voor bewegingsonderwijs buiten de reguliere lessen, zoals bewegen tijdens pauzes, buitenles, of in het naschoolse sportaanbod.

De impact van bewegen op de gezondheid en leerprestaties

Er zijn talloze studies die aantonen dat bewegen een positief effect heeft op de gezondheid, mentale ontwikkeling en leerprestaties van kinderen. Zo blijkt dat bewegen tijdens de schoolperiode bijdraagt aan een betere concentratie, mentale fitheid en cognitieve prestaties. In het artikel “Effecten van meer bewegen in en om school op schoolprestaties” wordt aangegeven dat het integreren van beweging in de les, zoals energizers of bewegend leren, kan leiden tot verbeterde leerprestaties. Deze activiteiten zijn eenvoudig te implementeren en geven weinig verstoring aan de les.

Energizers zijn korte, intensieve beweegactiviteiten die tijdens de les worden ingezet om de aandacht en concentratie van kinderen te versterken. Uit een peiling onder schoolleiders in 2021 blijkt dat 73 procent van de scholen in het primair onderwijs minimaal wekelijks energizers aanbiedt. Dit geeft aan dat de praktijk van bewegingsonderwijs steeds verder ingeburgerd raakt.

Bewegend leren, waarbij beweging wordt gecombineerd met cognitieve activiteiten, is een veelbelangrijke aanpak. Voorbeelden zijn het maken van sommen terwijl je joggend op de plaats blijft staan, of het gooien en vangen van een bal tijdens het vervoegen van werkwoorden. Studies tonen aan dat deze methode kan leiden tot verbeterde concentratie, betere retentie van lesstof en meer creatief denken.

Bewegen in en om school: voordelen en uitdagingen

Bewegen tijdens de schoolperiode is voor alle leerlingen van groot belang. Er is steeds meer aandacht voor de kwaliteit van bewegen en sport op school. Dit vraagt om verantwoorde, kwalitatieve lessen bewegingsonderwijs, maar ook om verantwoorde en betekenisvolle beweegmogelijkheden tijdens pauzes of na schooltijd.

De voordelen van sport en bewegen voor kinderen en jongeren zijn duidelijk aangetoond, maar toch is zittend onderwijs nog steeds de norm. Er liggen talloze kansen om, naast de gymles, meer bewegen op school te integreren. Scholen kunnen bijvoorbeeld inzetten op leerlingen om lopend of fietsend naar school te komen, kort bewegen als tussendoortje tijdens de les, of bewegen tijdens het leren.

Buitenlessen zijn een andere manier om kinderen actief te houden. Daarbij blijkt dat kinderen tijdens buitenlessen ook meer in beweging zijn dan wanneer ze achter hun bureau zitten in de klas. Daarnaast is er een positief effect van buitenles op het leerklimaat, waardoor leerkrachten enthousiast zijn over het effect van extra tijd voor bewegen.

De invloed van coronamaatregelen op motorische ontwikkeling

De coronamaatregelen hebben invloed gehad op de motorische ontwikkeling van kinderen. Volgens een onderzoek van het Mulier Instituut is het motorische vermogen van kwetsbare groepen, zoals kleuters en kinderen die al voor de lockdown motorisch minder vaardig waren, verder achteruit gegaan. Dit onderzoek wijst erop dat het aanbieden van bewegingsonderwijs en sport essentieel is om de motorische ontwikkeling van kinderen te stimuleren.

De rol van lichamelijke opvoeding in het voortgezet onderwijs

In het voortgezet onderwijs is lichamelijke opvoeding een verplicht onderdeel, maar de kwaliteit en hoeveelheid variëren per school. Het Mulier Instituut onderzoekt regelmatig de situatie en geeft aan dat er veel ruimte is om de kwaliteit van het vak te verbeteren. Daarnaast is er sprake van belemmeringen door de LO-accommodaties, zoals onvoldoende inrichting, verouderde accommodaties, te weinig beschikbare ruimtes en te verre locaties. De helft van de docenten LO wil in de toekomst veranderingen in de accommodaties voor LO.

De invloed van sport en bewegen op mentaal welzijn

Samen sporten en bewegen, matig intensieve fysieke activiteit en het ervaren van succes hebben een sterk verband met mentaal welzijn. Studies tonen aan dat kinderen die regelmatig sporten en bewegen, meer plezier hebben en beter zijn in het omgaan met stress. Daarnaast heeft meer sport en bewegen een positief effect op de binding met school en dit vertaalt zich dan weer in een positieve houding ten opzichte van de school.

Samenwerking tussen school, sportorganisaties en ouders

Bewegen en sport in het onderwijs vereist samenwerking tussen verschillende partijen. De school, sportorganisaties, ouders en leerkrachten spelen een belangrijke rol in het stimuleren van bewegingsonderwijs. De KVLO, een vakvereniging voor docenten lichamelijke opvoeding, speelt een centrale rol in het aanbieden van kennis, trainingen en praktijkideeën. Door samen te werken kunnen scholen en sportorganisaties ervoor zorgen dat kinderen voldoende beweging krijgen, zowel tijdens de schooltijd als na schooltijd.

Conclusie

De Dag van de lichamelijke opvoeding 2020 benadrukte het belang van bewegen in het leerproces en gaf inzicht in de positieve effecten van lichamelijke opvoeding op de gezondheid, mentale ontwikkeling en leerprestaties van kinderen. Bewegen is niet alleen essentieel voor de lichamelijke gezondheid, maar ook voor de mentale en cognitieve ontwikkeling. Het is van groot belang dat scholen, ouders en sportorganisaties samenwerken om kinderen voldoende bewegingsmogelijkheden te bieden, zowel tijdens de schooltijd als in het naschoolse aanbod.

Bronnen

1. https://www.onderwijsinspectie.nl/onderwijssectoren/voortgezet-onderwijs/aantal-uren-lichamelijke-opvoeding
2. https://www.dagvanhetsportonderzoek.nl/dlo/
3. https://www.onderwijskennis.nl/kennisbank/het-belang-van-meer-bewegen-op-school
4. https://www.dagvanhetsportonderzoek.nl/event/dag-voor-lo/
5. https://www.mulierinstituut.nl/publicaties/27078/lichamelijke-opvoeding-en-sport-in-het-voortgezet-onderwijs/
6. https://www.dehaagsehogeschool.nl/opleidingen/hbo-bachelor/pabo-halo
7. https://www.gezondeleefstijlopschool.nl/po/dag-voor-lichamelijke-opvoeding-2019/