Opvoeden in tijden van verandering: de filosofie van Daan Roovers

De opvoeding van kinderen is een complexe taak die steeds meer onder invloed staat van de maatschappelijke veranderingen. Daan Roovers, Denker des Vaderlands, heeft in haar werk Mensen maken een filosofische benadering van opvoeding gegeven, die gericht is op de menselijke ontwikkeling en de verantwoordelijkheid van ouders, onderwijs en samenleving. In dit artikel worden de kernideeën van haar visie op opvoeding besproken, gebaseerd op de bronnen die beschikbaar zijn.

De rol van de familie, buren en school

Volgens Daan Roovers is de opvoeding tegenwoordig meestal beperkt tot het kerngezin van ouders en kinderen. Dit is echter te beperkt. Volgens haar is het belangrijk dat familie, buren en school samenwerken in een opvoedkundig netwerk. Dit idee is geïnspireerd op het gezegde It takes a village to raise a child. De huidige opvoeding is echter zeer gericht op individuele problemen, waardoor ouders vaak alleen naar deskundigen vragen in plaats van naar buren of andere betrokkenen. Dit leidt ertoe dat opvoeding beperkt raakt tot een probleem-georiënteerde aanpak.

Roovers benadruit dat opvoeding niet alleen over gedrag en persoonlijkheidsontwikkeling moet gaan, maar ook over menswording en moraal. Kinderen moeten niet alleen vaardigheden leren, zoals het strikken van schoenen of rekenen, maar ook leren denken en een wereldbeeld krijgen. Dit is een kritiek punt in de huidige opvoeding, waarin kinderen vaak worden opgeleid tot het volgen van instructies in plaats van het ontwikkelen van eigen inzichten.

De invloed van Rousseau en Montessori

Een van de belangrijkste filosofen die Roovers beïnvloed heeft, is Jean-Jacques Rousseau. Zijn werk Émile, of Over de opvoeding is een van de invloedrijkste boeken over opvoeding ooit. Daarin stelt Rousseau dat kinderen in het bos moeten opgroeien met een opvoeder, in plaats van in een schoolomgeving. De kinderen leren door te ontdekken en te doen, in plaats van uit boeken te leren. Dit idee heeft invloed gehad op pedagogen zoals Maria Montessori, die haar eigen methode ontwikkelde waarin het kind centraal staat.

Volgens Montessori moet het leren plaatsvinden via zintuiglijke ervaringen. Kinderen zijn van nature nieuwsgierig, dus de leerkracht moet alleen maar de juiste omgeving creëren. Dit leidt tot een leeromgeving waarin kinderen op hun eigen tempo en op hun eigen manier kunnen leren. In Nederland zijn er momenteel ruim 160 montessorischolen, wat ongeveer 5 procent van het totale aantal scholen is. Hoewel de methode niet volledig in het reguliere onderwijs is doorgegaan, zijn veel van de pedagogische uitgangspunten wel overgenomen, zoals het werken in kleine groepjes en het aansluiten bij het eigen tempo van het kind.

De vier fasen van opvoeding volgens Kant

Immanuel Kant, een andere filosoof die invloed heeft gehad op de opvoeding, beschrijft in zijn colleges vier fasen van opvoeding: disciplinering, cultivering, civilisering en moralisering.

De eerste fase, disciplinering, gaat over het temmen van de driften. In de moderne tijd wordt dit vaak gedaan door programma’s zoals Supernanny, waarbij het probleemgedrag wordt uitvergroot en de ouders worden geholpen om dit te beheersen. Dit leidt echter vaak tot een soort ramptoerisme, waarin ouders denken dat hun kinderen te verward zijn of te veel problemen hebben.

De tweede fase, cultivering, gaat over het leren lezen, schrijven, muziek en andere vaardigheden. In de 21e eeuw is dit de belangrijkste ambitie van ouders, waarbij kinderen vaak worden opgeleid tot het volgen van clubjes en activiteiten. Dit leidt echter vaak tot een te hoge druk op kinderen, die te veel taken en verwachtingen moeten meemaken.

De derde fase, civilisering, gaat over het leren omgangsvormen, smaak en manieren. Dit is belangrijk om te leren hoe je met anderen omgaat, maar wordt vaak niet voldoende aandacht besteed. Ouders steken vaak veel tijd in het leren van deze vaardigheden, maar de vraag is of dit ook werkelijk nodig is.

De vierde fase, moralisering, gaat over de ontwikkeling van het geweten. Dit is volgens Kant het belangrijkste, want het gaat over het leren denken en beslissingen nemen. Kinderen moeten leren wat het goede is, niet alleen vanwege de beloning of straf, maar omdat ze dat zelf begrijpen. Dit is een fase die vaak wordt gemist in de huidige opvoeding, waarin kinderen vaak worden opgeleid tot het volgen van instructies in plaats van het ontwikkelen van hun eigen morele inzichten.

De rol van de ouder en de opvoeder

Roovers benadruit dat de rol van de ouder en de opvoeder niet is om kinderen te bevelen, maar om hen te volgen en te begeleiden. Volgens haar is het belangrijk dat ouders en opvoeders in de buurt blijven en de ontwikkeling van het kind volgen. Dit is een kritiek punt in de huidige opvoeding, waarin ouders vaak te veel druk uitoefenen op hun kinderen en hen te veel taken geven.

Een ander belangrijk punt is dat kinderen niet moeten worden opgeleid tot het volgen van instructies, maar om zelf te leren denken en te beslissen. Dit is een kwestie van autonomie, waarin kinderen leren wat goed is en wat fout, zonder dat ze door anderen worden beïnvloed. Dit is een belangrijk onderdeel van de opvoeding, waarin kinderen leren om zelfstandig te zijn en verantwoordelijkheid te nemen.

De toekomst van de opvoeding

Volgens Roovers is de opvoeding van de toekomst gericht op de menselijke ontwikkeling en de verantwoordelijkheid van ouders, onderwijs en samenleving. In een wereld waarin veel processen in een systeemwereld terechtkomen, is het belangrijk dat het onderwijs niet alleen gericht is op het optimaliseren van onderwijsprocessen, maar ook op de vraag wat een goede begeleiding van een kind naar de wereld is. Dit is een kritiek punt in de huidige opvoeding, waarin vaak wordt gekeken naar cijfers en prestaties in plaats van naar de persoonlijke ontwikkeling van het kind.

Conclusie

De opvoeding van kinderen is een complexe taak die steeds meer onder invloed staat van de maatschappelijke veranderingen. Daan Roovers benadrukt dat opvoeding niet alleen over gedrag en persoonlijkheidsontwikkeling moet gaan, maar ook over menswording en moraal. Kinderen moeten leren denken en een wereldbeeld krijgen, in plaats van alleen vaardigheden leren. Dit is een belangrijk punt in de huidige opvoeding, waarin kinderen vaak worden opgeleid tot het volgen van instructies in plaats van het ontwikkelen van hun eigen inzichten.

Bronnen

1. De Correspondent - Er is een nieuw opvoedideaal nodig
2. Vitadegrotevragen - Leren: wat goed, wat fout is?
3. NIVOZ - Mensen maken: over geleide vrijheid en tijd verspillen
4. Vacatures - Begeleider
5. Wij zijn JONG - Ogenblikken
6. Brainwash - Opvoeden is veel meer dan straffen en belonen
7. Filosofie.nl - Mensen maken: Daan Roovers
8. Boekwinkelstip - Mensen maken, Daan Roovers
9. NIVOZ - Onderwijsavond met Daan Roovers
10. Brainwash - Denker des Vaderlands: Daan Roovers, goed opvoeden