Cultuurverschillen en opvoeding: een overzicht van interculturele pedagogiek

Cultuur en opvoeding zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De invloed van de cultuur waarin een kind opgroeit, is van groot belang voor de manier waarop ouders hun kinderen opvoeden, hoe kinderen zich ontwikkelen en hoe ze zich passen in de maatschappij. In de hedendaagse samenleving, met een toenemende diversiteit aan culturen, is het belangrijk om deze verschillen te begrijpen en te leren omgaan met interculturele pedagogiek. In dit artikel wordt ingegaan op de verschillen in opvoeding per cultuur, de rol van cultuur in de ontwikkeling van kinderen, en de impact van deze verschillen op het onderwijs en de maatschappelijke integratie.

Invloed van cultuur op opvoeding

De opvoeding van kinderen is niet los te zien van de sociale en culturele context waarin ze groeien. In westerse samenlevingen wordt de kindertijd vaak gezien als een periode van onafhankelijkheid en zelfontplooiing. In tegenstelling tot dit, hebben kinderen in niet-westerse culturen vaak een andere rol en waarde. In sommige samenlevingen wordt kinderen een economische waarde toegeschreven, omdat zij al vroeg bijdragen aan het levensonderhoud van het gezin. Daarnaast is de rol van kinderen vaak gericht op het waarborgen van de familie en de traditionele waarden.

In collectivistische culturen, zoals die in veel niet-westerse landen, wordt de familie meer gewaardeerd dan het individu. Kinderen worden opgevoed met socialisatiewaarden die de solidariteit en het behoud van de familie moeten waarborgen. Gehoorzaamheid aan en respect voor ouders en ouderen worden als belangrijker gezien dan de ontplooiing en autonomie van het individu. In dergelijke culturen wordt er vaak gesproken over een seksespecifieke opvoeding, waarbij de rol van jongens en meisjes verschillend is. Dit verschijnsel wordt vaak geassocieerd met de tradities en normen van de betrokken cultuur.

Verschillen in opvoeding per cultuur

Er is sprake van verschillen in opvoeding per cultuur, wat ook wel crossculturele verschillen wordt genoemd. Deze verschillen kunnen worden onderzocht in het kader van interculturele pedagogiek. In westerse landen, zoals Nederland, wordt de opvoeding vaak gezien als een proces waarin ouders hun kinderen bewust en gestructureerd opvoeden. Dit wordt intentioneel opvoeden genoemd. Daarbij is sprake van reflectie van ouders op hun opvoedend handelen en van sturend optreden. In tegenstelling tot dit, zijn ouders uit niet-westerse culturen vaak minder bewust bezig met het opvoeden van hun kinderen. Deze culturen hebben in het algemeen een traditioneel en duidelijk omschreven rollenpatroon.

In niet-westerse culturen is het belangrijk om de normen en waarden van de eigen cultuur te respecteren. Dit kan leiden tot een verschillende opvatting over wat als goed of slecht wordt gezien. Bijvoorbeeld, in sommige culturen wordt gehoorzaamheid en respect van kinderen als essentieel gezien, terwijl in westerse culturen de nadruk ligt op autonomie en zelfstandigheid. Deze verschillen kunnen leiden tot conflicten tussen ouders en kinderen, vooral wanneer de kinderen zich aanpassen aan een nieuwe cultuur.

De rol van opvoeding in allochtone gezinnen

In Nederland wonen grote aantallen immigranten uit niet-westerse samenlevingen, de zogenaamde allochtonen. Deze groep heeft een unieke cultuur en opvoedingsstijl, die zich kan onderscheiden van de westerse opvoeding. De invloed van de cultuur op de opvoeding van kinderen is hierbij van groot belang. Allochtonen komen vaak uit een collectivistische cultuur, waarin de familie centraal staat. In dergelijke culturen is de opvoeding gericht op het waarborgen van de familie en het behoud van de tradities.

In de praktijk kan dit leiden tot verschillen in de opvoedingsstijl. Bijvoorbeeld, in sommige culturen wordt er sterk aandacht besteed aan het behouden van de traditionele waarden, terwijl in westerse culturen de nadruk ligt op individuele autonomie. Deze verschillen kunnen leiden tot spanningen binnen het gezin, vooral wanneer de kinderen zich aanpassen aan een nieuw cultureel kader.

Ecologische benadering en interculturele pedagogiek

De ecologische benadering van opvoeding, zoals geformuleerd door Bronfenbrenner, benadrukt de invloed van de context waarin een kind opgroeit. De invloed van de fysieke, sociale en culturele omgeving is hierbij van groot belang. De ecologische benadering houdt rekening met de verschillende niveaus van de omgeving, waaronder de microsysteem, mesosysteem, en macro-systeem. In de context van interculturele pedagogiek is het belangrijk om rekening te houden met de culturele dimensie van opvoeding.

De developmental niche, een theorie ontwikkeld door Harkness en Super, benadrukt dat de opvoeding van een kind wordt beïnvloed door drie kerncomponenten: de settingen, de gewoonten van opvoeding en de psychologie van de ouders. Deze componenten vormen samen de cultuur waarin het kind opgroeit. In verschillende culturen kunnen deze componenten sterk verschillen, wat opvoeding en ontwikkeling beïnvloed.

Impact op onderwijs en integratie

De invloed van cultuur op opvoeding heeft ook gevolgen voor het onderwijs en de integratie van allochtonen. In het onderwijs wordt vaak gesproken over intercultureel onderwijs, waarbij de verschillen in cultuur en opvoeding worden erkend en gerespecteerd. In de praktijk is het echter vaak lastig om deze verschillen te combineren met het westerse onderwijsmodel.

De Commissie Evaluatie Basisonderwijs stelde vast dat er een grote discrepantie is tussen het formele beleid en de praktijk van intercultureel onderwijs. Intercultureel onderwijs beperkt zich vaak tot losstaande projecten of feesten, terwijl het echte onderwijs en de praktijk vaak niet voldoen aan de verwachtingen. Dit kan leiden tot problemen bij de integratie van allochtonen in het onderwijs.

Conclusie

Cultuur en opvoeding zijn nauw met elkaar verbonden, en de invloed van de cultuur op de opvoeding van kinderen is van groot belang. In de hedendaagse samenleving is het belangrijk om de verschillen in opvoeding per cultuur te begrijpen en te leren omgaan met interculturele pedagogiek. De verschillen in opvoeding tussen westerse en niet-westerse culturen kunnen leiden tot spanningen binnen gezinnen en het onderwijs. Het is daarom belangrijk om rekening te houden met de culturele context waarin kinderen opgroeien en om deze verschillen te erkennen en te respecteren.

Bronnen

1. Cultuur en opvoeding. Interculturele pedagogiek vanuit ecologisch perspectief van Eldering
2. Betekenis en definitie van cultuur
3. Samenvattingen en studiehulp bij Cultuur en opvoeding
4. Cultuur en opvoeding. Interculturele pedagogiek vanuit ecologisch perspectief van Eldering
5. Cultuur - Wikipedia
6. Wat is cultuur? Mensen met dezelfde waarden, normen en gewoonten
7. Cultuur – Wat is cultuur?