Cijfers geven bij lichamelijke opvoeding: Een discussie over eerlijkheid en motivatie

In de huidige tijd wordt er veel over gepraat over het geven van cijfers bij lichamelijke opvoeding. De discussie over het gebruik van cijfers bij gym is al lang gaande, maar de laatste jaren is er iets aan het kantelen ten gunste van formatief evalueren. Het is belangrijk om te begrijpen wat het verschil is tussen het geven van cijfers en het geven van feedback, en welke invloed dit heeft op de motivatie van leerlingen.

De discussie over cijfers geven

In de bronnen wordt duidelijk gemaakt dat veel gymdocenten worstelen met de manier waarop ze leerlingen moeten beoordelen. Volgens een onderzoek van Lars Borghouts, onderzoeker bij Fontys Sporthogeschool, is het geven van cijfers bij gym niet altijd eerlijk. Het is lastig om te bepalen of een leerling een 6,5 of een 7 moet krijgen, en dit kan leiden tot spanning, stress of ongemak bij leerlingen.

Er is ook sprake van dat leerlingen die minder goed zijn in gymoefeningen regelmatig een hoger cijfer krijgen voor hun inzet, om het lagere cijfer voor de prestatie zelf op te krikken. Dit kan leiden tot het feit dat leerlingen doorheen lopen dat ze alleen een goed inzetcijfer krijgen omdat ze niet goed zijn in de sport. Dit is niet goed voor de motivatie.

Formatief evalueren als alternatief

Een alternatief voor het geven van cijfers is formatief evalueren. Dit is een manier van didactisch handelen, waarbij heel wat meer komt kijken dan (alleen) het verminderen van het aantal toetsmomenten, of het geven van meer feedback. Het is zeker iets anders dan het simpelweg afschaffen van cijfers.

In de bronnen wordt ook verwezen naar het project van SLO rondom formatief evalueren als een krachtig middel om de kwaliteit van je lessen te versterken. Kenmerken zijn een systematische aanpak en een wetenschappelijke basis. De discussie over wel of geen cijfers geven is al heel lang gaande, maar de laatste jaren is er iets aan het kantelen ten gunste van formatief evalueren.

Feedback als alternatief

Een andere aanpak is het geven van feedback in plaats van cijfers. Dit is een methode die wordt gebruikt door docenten van het Gymnasium Felisenum in Velsen-Zuid. Ze geven geen cijfers meer bij gym omdat dit leerlingen blokkeerde. Nu geven leraren en leerlingen elkaar feedback op leerdoelen. Daardoor durven leerlingen ook fouten te maken bij de verschillende spelonderdelen en teamsporten. Ze leren er juist van en zijn gemotiveerder om mee te doen, vinden de leraren.

De effecten van feedback zijn duidelijk. De aanpak zonder cijfers en met feedback stimuleert leerlingen om zoveel mogelijk nieuwe onderdelen en sporten te proberen. Fouten maken heeft geen negatief effect meer op het cijfer, maar is nu een belangrijk onderdeel van het leerproces. Het zelfvertrouwen van de leerlingen is dan ook gegroeid. De sfeer in de les is verbeterd. De leerlingen durven meer en zijn positiever. En de gymleraar vindt het veel fijner lesgeven.

De rol van de school

In de bronnen wordt ook verwezen naar de rol van de school bij het beoordelen van gym. Er zijn geen regels voor hoe een middelbare school de gymbeoordeling moet uitvoeren. Dit betekent dat de school de ruimte heeft om de manier van beoordelen aan te passen.

Een school waarbij ze de manier van beoordelen wel hebben aangepakt, is het Sint Ursula in het Limburgse Heythuysen. Ze beoordelen daar met rubrics, tekst in tabellen die te gebruiken zijn om het werk van leerlingen te beoordelen. Daardoor krijgen de leerlingen en de docent inzicht in de ontwikkeling. Gymdocent Robbert Boogers zegt dat er daar verder geen cijfers aan verbonden zijn. En de school gaat nog een stap verder. Zo gymmen leerlingen op twee niveaus: 'goede' en 'betere' scholieren. Boogers zegt dat zo kunnen we de lesstof beter aanbieden op het niveau van de leerling.

De invloed van cijfers op de motivatie

De invloed van cijfers op de motivatie van leerlingen is duidelijk. Als leerlingen elke keer opnieuw een cijfer krijgen, en natuurlijk vooral als het een slecht cijfer is, dan raken ze niet gemotiveerd voor sport en bewegen. Terwijl dat juist het doel is van de gymles.

De manier waarop het cijfer tot stand komt, is volgens onderzoeker Borghouts een probleem. "Heel vaak wordt beoordeeld of kinderen een bepaald kunstje kunnen. Dus kunnen ze de basketbal in de basket gooien?" Maar volgens Borghouts toets je dan wat een leerling al kan, en niet wat een leerling heeft geleerd. "Ze krijgen vaak maar drie weken dezelfde sport, dat is te kort om in de sport te groeien."

Conclusie

De discussie over het geven van cijfers bij lichamelijke opvoeding is niet eenvoudig. Het geven van cijfers kan leiden tot spanning, stress of ongemak bij leerlingen. Formatief evalueren en feedback als alternatief kunnen helpen om de motivatie van leerlingen te verhogen. De rol van de school bij het beoordelen van gym is belangrijk, en er is ruimte voor aanpassingen. De invloed van cijfers op de motivatie van leerlingen is duidelijk, en het is belangrijk om dit te begrijpen en te controleren.

Bronnen

1. Wel of geen cijfers geven?
2. Gymdocenten worstelen met beoordeling: 'Het is nattevingerwerk'
3. Toetsen en volgen
4. Geen cijfers maar feedback, dat motiveert leerlingen bij gym
5. Cijfers voor gym
6. Cijfers geven bij gym
7. Cijfers geven bij gym
8. Cijfers geven bij gym
9. Cijfers geven bij gym
10. Cijfers geven bij gym
11. Cijfers geven bij gym