De Braziliaanse opvoeding: Cultuur, gezin en het leren van kinderen
juli 5, 2025
Inleiding
De opvoeding van jongens en meisjes is een onderwerp dat veel aandacht verdient, zowel in het onderwijs als in de kinderopvang. De benadering van kinderen op basis van hun geslacht kan grote invloed hebben op hun gedrag, ontwikkeling en zelfbeeld. De bronnen laten zien dat er in de opvoeding zowel expliciete als impliciete stereotypen zijn die kinderen beïnvloeden. Het is belangrijk dat ouders en opvoeders zich bewust zijn van hun eigen houding en hoe deze invloed heeft op de opvoeding van jongens en meisjes. Deze artikelen leggen uit wat er met jongens en meisjes gebeurt, en hoe een genderneutrale benadering helpt om kinderen te laten groeien op basis van hun eigen behoeften en interesses.
De invloed van genderstereotypen
In het onderwijs en de opvoeding spelen genderstereotypen een grote rol. Hoewel jongens en meisjes in cognitieve zin nauwelijks van elkaar verschillen, lopen hun onderwijsprestaties en schooltrajecten opvallend uiteen. Meisjes halen in het primair en voortgezet onderwijs doorgaans hogere cijfers, met name op taalgebieden, terwijl jongens soms licht beter presteren in wiskunde en rekenen. Maar die verschillen zijn klein, inconsistent en vooral cultureel beïnvloed.
Een van de belangrijkste factoren is het gedrag en de verwachtingen van de omgeving. Meisjes worden vaak als rustiger, sociaal en betrouwbaarder beschouwd, terwijl jongens vaak als druk, lastig en ongeorganiseerd worden gezien. Deze percepties beïnvloeden hoe leerlingen worden beoordeeld, welke feedback ze krijgen en hoeveel geduld er met hen is. Onderzoek toont aan dat meisjes eerder hoge cijfers krijgen voor dezelfde prestaties, omdat ze ‘netter’ werken of sociaal gewenst gedrag vertonen. Bij jongens leidt dezelfde inzet niet altijd tot dezelfde waardering, zeker niet als hun gedrag als storend wordt ervaren.
Genderneutrale opvoeding: een oplossing?
Een mogelijke oplossing om deze ongelijkheid te verminderen, is het invoeren van genderneutrale opvoeding. In Zweden is dit al enige jaren een feit in bepaalde kinderdagverblijven, zoals Egalia in Stockholm. In deze crèche worden kinderen niet aangesproken als ‘jongens’ en ‘meisjes’ maar als ‘vrienden’, ‘personen’ of ‘mensen’. De woorden ‘hij’ en ‘zij’ worden niet gebruikt, maar de termen ‘hen’ of ‘het’. Ook zijn er geen boekjes te vinden waarin een mooie prinses gered wordt door een knappe, moedige prins. In de keuze voor boeken, speelgoed en activiteiten wordt er voor gezorgd dat jongens niet per se hoeven te beantwoorden aan typisch jongensgedrag (stoer, brutaal, ondernemend en wild) en meisjes aan typisch meisjesgedrag (lief, rustig, afwachtend en schattig).
Deze benadering helpt kinderen om zich te ontwikkelen op basis van hun eigen interesses en behoeften, in plaats van op basis van geslacht. Het biedt ruimte voor diversiteit en helpt om stereotypen te doorbreken.
De rol van ouders en onderwijs
Ouders spelen een cruciale rol in de opvoeding van jongens en meisjes. Ze geven hun kinderen op subtiele wijze informatie over genderstereotypen in gesprekken over emoties met hun kinderen. Het blijkt dat ouders uitgebreider over basisemoties - zoals angst en blijdschap - met hun drie- en vierjarigen praten dan met hun oudere en jongere kinderen. Dit komt door het feit dat kinderen op deze leeftijd leren dat hun eigen gevoelens anders kunnen zijn dan die van anderen. Vanaf vijf jaar kunnen de meeste kinderen onderscheid maken tussen verschillende emoties op basis van gezichtsuitdrukking. Hierdoor voelen ouders zich misschien minder geroepen om dit soort emoties aan hun kinderen uit te leggen.
In het onderwijs is het belangrijk dat leraren zich bewust zijn van hun eigen verwachtingen en hoe deze invloed hebben op leerlingen. Leraren hebben — vaak zonder het zelf te beseffen — verschillende verwachtingen van jongens en meisjes. Ze beschouwen meisjes vaker als plichtsgetrouw en serieus, terwijl ze jongens eerder associëren met druk, rommelig of minder gefocust gedrag. Deze percepties beïnvloeden hoe leerlingen worden beoordeeld, welke feedback ze krijgen en hoeveel geduld er met hen is.
De invloed van het schoolsysteem
Het schoolsysteem speelt een grote rol in de ontwikkeling van jongens en meisjes. Scholen die vasthouden aan rigide onderwijsvormen — met veel nadruk op structuur, discipline en conformiteit — sluiten vaak beter aan bij meisjes. Jongens haken in dergelijke settings sneller af. Succesvolle scholen hanteren een flexibelere aanpak: ze bieden ruimte voor eigen initiatief, competitie en zelfstandige keuzes. Daarmee spreken ze verschillende leerstijlen aan zonder deze te koppelen aan gender. Onderzoek van Heemskerk e.a. toont aan dat dit type omgeving niet alleen jongens helpt, maar ook meisjes uitdaagt om meer risico te nemen en hun comfortzone te verlaten.
De invloed van ouders en maatschappij is eveneens groot. Jongens worden vaker aangemoedigd richting techniek, meisjes richting zorg of onderwijs. Dit heeft invloed op hun zelfbeeld, motivatie en uiteindelijke studiekeuze. Ouderlijke verwachtingen zijn niet altijd expliciet, maar ze kleuren wel degelijk hoe kinderen zichzelf zien.
De rol van speelgoed en activiteiten
Speelgoed en activiteiten spelen een grote rol in de opvoeding van jongens en meisjes. Het is belangrijk dat ouders en opvoeders een ruim aanbod aan speelgoed bieden, zodat kinderen zelf kunnen kiezen wat bij ze past en waar ze zich prettig bij voelen. Een ruim aanbod wil overigens niet zeggen ‘veel speelgoed’, maar ‘een gevarieerd aanbod aan speelgoed’. Zodat wat hun talent of wens ook is, er thuis voldoende speelgoed is om mee aan de slag te gaan.
In de opvoeding is het belangrijk dat kinderen niet in bepaalde rollen worden gestopt. Bijvoorbeeld, meisjes mogen niet per se moeten spelen met poppen, terwijl jongens met speelgoedauto’s mogen spelen. Het is belangrijk dat kinderen de kans krijgen om te experimenteren met verschillende soorten speelgoed en activiteiten, zodat ze hun eigen interesses kunnen ontdekken.
De invloed van de opvoedingsstijl
De opvoedingsstijl van ouders heeft een grote invloed op de ontwikkeling van jongens en meisjes. Het is belangrijk dat ouders hun kinderen een veilige en ondersteunende omgeving bieden, waarin ze zich vrij mogen ontwikkelen. Het is ook belangrijk dat ouders hun kinderen leren omgaan met emoties en dat ze hun kinderen leren dat het oké is om emoties te tonen, zowel voor jongens als meisjes.
In de opvoeding is het belangrijk dat kinderen leren dat het niet uitmaakt wat hun sekse is, maar wat ze zelf willen en kunnen. Het is belangrijk dat ouders en opvoeders hun kinderen leren dat ze zichzelf mogen zijn, zonder dat ze in bepaalde rollen worden gestopt. Dit helpt kinderen om hun eigen identiteit te ontwikkelen en hun eigen pad te kiezen.
De invloed van media en cultuur
Media en cultuur spelen ook een rol in de opvoeding van jongens en meisjes. Het is belangrijk dat ouders en opvoeders bewust zijn van de invloed van media op hun kinderen. Reclames, films en boeken kunnen bepaalde stereotypen bevorderen, die kinderen beïnvloeden. Het is belangrijk dat ouders en opvoeders hun kinderen leren omgaan met deze beïnvloeding en dat ze hun kinderen leren om te kijken naar de inhoud van media en hoe deze hen beïnvloed.
Conclusie
De opvoeding van jongens en meisjes is een complex onderwerp dat veel aandacht verdient. De invloed van genderstereotypen, de rol van ouders en onderwijs, de invloed van het schoolsysteem, de rol van speelgoed en activiteiten, de invloed van de opvoedingsstijl en de invloed van media en cultuur zijn allemaal belangrijke factoren die de ontwikkeling van jongens en meisjes beïnvloeden. Het is belangrijk dat ouders en opvoeders zich bewust zijn van deze factoren en dat ze een neutrale en ondersteunende opvoeding bieden, zodat kinderen zich kunnen ontwikkelen op basis van hun eigen behoeften en interesses. Genderneutrale opvoeding kan hierbij helpen om stereotypen te doorbreken en ruimte te bieden aan diversiteit.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
