Belonen in de opvoeding: Wat werkt en wat niet?

Belonen is een veelgebruikte methode in de opvoeding om kinderen te motiveren en positief gedrag te versterken. Het idee is simpel: als een kind iets doet wat de ouder waardeert, dan krijgt het een beloning, zoals een compliment, een snoepje of een uitje. Dit principe komt voort uit het operante leren, een theorie van de psycholoog B.F. Skinner, die stelt dat gedrag dat wordt beloond vaker wordt herhaald. Toch is het niet altijd zo eenvoudig als het lijkt. In de bronnen die hier beschikbaar zijn, wordt uitgelegd wat belonen betekent, waar het goed voor is, maar ook waar het tegenaan kan lopen. In dit artikel zullen we kijken naar de positieve en negatieve kanten van belonen in de opvoeding, de voorwaarden waarvoor het werkt, en alternatieven voor straffen en belonen.

Wat is belonen in de opvoeding?

Belonen in de opvoeding wordt vaak geclassificeerd als een positieve methode om gedrag te beïnvloeden. Het kan variëren van een simpel compliment tot een tastbare beloning, zoals een snoepje of een uitje. De bedoeling is om het kind te laten weten dat het gedrag dat het vertoont, gewaardeerd wordt. Het is een manier om het kind te motiveren om hetzelfde gedrag opnieuw te laten zien. Volgens bron [1] is het belangrijk om duidelijk te zijn over het gewenste gedrag en het beloningsysteem. Als de beloning te lang op zich wacht, kan het effect verloren gaan. Daarnaast moet het beloningsysteem consequent worden toegepast, want anders verliest het zijn waarde.

Belonen en intrinsieke motivatie

Een van de belangrijkste kritische opmerkingen over belonen is dat het de intrinsieke motivatie van het kind kan ondermijnen. Bron [1] en [5] laten zien dat kinderen die regelmatig worden beloond, vaker naar de beloning toe werken dan naar het plezier dat ze aan het uitvoeren van de taak hebben. Dit leidt ertoe dat het kind het gedrag doet om een beloning te krijgen, in plaats van uit eigen beweging. Dit kan leiden tot een afhankelijkheid van externe beloningen, wat op de lange termijn minder motivatie kan opleveren. Het is daarom belangrijk dat de focus ligt op de inspanning van het kind, in plaats van alleen op het resultaat.

Belonen en het ontwikkelen van zelfvertrouwen

Volgens bron [3] en [7] is het belangrijk om het kind te prijzen op de inspanning die het leverde, in plaats van alleen op het eindresultaat. Dit helpt bij het opbouwen van zelfvertrouwen. Bijvoorbeeld, als een kind zich goed genoeg voelt om een klus op te knappen, dan is dat al een overwinning. Het geven van complimenten over de inspanning kan het kind helpen om zichzelf beter te leren waarderen. Dit is een krachtige manier om het zelfvertrouwen van het kind te versterken, zeker wanneer het kind iets moeilijks probeert.

Beloningen en het gevoel van waardering

Een beloning kan ook een gevoel van waardering oproepen bij het kind. Dit is belangrijk voor het gevoel van veiligheid en acceptatie. Volgens bron [7] is het belangrijk om het gedrag te prijzen, in plaats van het kind zelf. Bijvoorbeeld, in plaats van te zeggen: “Wat ben je toch een knappe meid”, is het beter om te zeggen: “Wat knap dat je zelf op het potje hebt geplast”. Dit helpt het kind om te leren dat het gedrag dat het vertoont, gewaardeerd wordt, in plaats van dat het kind zelf als “goed” of “slecht” wordt beoordeeld.

Beloningen en het ontwikkelingsproces

In de opvoeding is het belangrijk dat de verwachtingen passen bij het ontwikkelingsniveau van het kind. Bron [4] benadrukt dat elk kind op zijn eigen tempo groeit en dat fouten maken deel uitmaakt van het leren. Belonen is daarom geen methode die op elke leeftijd even effectief is. Bij jonge kinderen kan een beloningssysteem met stickers en beloningen werken, terwijl ouder wordende kinderen vaak een grotere beloning nodig hebben. Volgens bron [1] is het belangrijk dat de beloning haalbaar is voor het kind. Bijvoorbeeld, als een kind zich probeert te gedragen, dan is een knuffel of een compliment vaak voldoende.

Belonen versus straffen

Belonen wordt vaak als een positieve methode beschouwd, in tegenstelling tot straffen. Volgens bron [5] is het belonen vaak een snelle manier om waardering te tonen, terwijl straffen vaak voortkomen uit een gevoel van onmacht. Het is belangrijk om te weten dat zowel belonen als straffen hun nadelen kunnen hebben. Belonen kan leiden tot afhankelijkheid van externe beloningen, terwijl straffen vaak slechts tijdelijk effect hebben. Het is daarom belangrijk om te kijken naar alternatieven voor straffen en belonen, zoals het geven van keuzes en het aanbieden van positieve voorbeelden.

Belonen en het leren van zelfstandigheid

In de opvoeding is het belangrijk om de zelfstandigheid van het kind te stimuleren. Volgens bron [4] en [7] is het belangrijk dat het kind leert omgaan met emoties, geld en media. Belonen kan hierbij helpen, maar het is belangrijk dat het kind leert om op eigen initiatief dingen te doen. Bijvoorbeeld, als een kind zelfstandig speelgoed opbermt, dan is dat al een overwinning. Het geven van een beloning kan hierbij helpen, maar het is belangrijker om het kind te laten weten dat het goed is wat het doet.

Belonen en het opbouwen van positieve gewoontes

Belonen kan helpen bij het opbouwen van positieve gewoontes. Bijvoorbeeld, als een kind elke dag zelfstandig zijn kamer opruim, dan is dat een gewoonte die je kunt belonen. Volgens bron [7] is het belangrijk dat het beloningsysteem duidelijk is en dat het kind weet wat het kan verwachten. Bijvoorbeeld, als je een kind belooft dat het een uitje krijgt als het elke dag zijn kamer opruim, dan is dat een duidelijk systeem. Dit helpt het kind om te leren dat het gedrag dat het vertoont, beloond wordt.

Belonen en het leren van sociale vaardigheden

In de opvoeding is het belangrijk dat het kind leert omgaan met anderen. Belonen kan hierbij helpen, maar het is belangrijk dat het kind leert dat het niet altijd beloond hoeft te worden. Volgens bron [4] en [7] is het belangrijk dat het kind leert dat het niet altijd iets moet doen om beloond te worden. Dit helpt het kind om te leren dat het ook goed is om iets te doen zonder dat er een beloning voor komt kijken.

Belonen en het leren van verantwoordelijkheid

Belonen kan helpen bij het leren van verantwoordelijkheid. Bijvoorbeeld, als een kind elke dag zelfstandig zijn boeken opbermt, dan is dat al een verantwoordelijkheid. Het geven van een beloning kan hierbij helpen, maar het is belangrijk dat het kind leert dat het ook zonder beloning verantwoordelijkheid kan dragen. Dit helpt het kind om te leren dat het niet altijd beloond hoeft te worden om verantwoordelijk te zijn.

Conclusie

Belonen in de opvoeding kan een krachtige methode zijn om positief gedrag te versterken, mits het op de juiste manier wordt toegepast. Het is belangrijk dat de focus ligt op de inspanning van het kind, in plaats van alleen op het resultaat. Belonen kan helpen bij het opbouwen van zelfvertrouwen, maar het is ook belangrijk om te weten dat het kind niet altijd afhankelijk moet zijn van externe beloningen. Het is belangrijk om alternatieven voor straffen en belonen te overwegen, zoals het geven van keuzes en het aanbieden van positieve voorbeelden. Belonen kan helpen bij het leren van zelfstandigheid, sociale vaardigheden en verantwoordelijkheid, mits het op de juiste manier wordt toegepast.

Bronnen

1. Waarom belonen niet zo effectief is als we denken
2. Comviq - Hjälp
3. Geloofwaardig opvoeden - Het resultaat of de inzet belonen
4. NJI - Wat is belangrijk bij opvoeden
5. Loeswaanders - Straffen en belonen
6. How About Mom - Kind straffen belonen
7. Wij - Peuter/kleuter opvoeding - Belonen
8. Secinfinity - Comviq logga in med bankid
9. Kontaktakundservice - Comviq kundservice