Beleid rond seksuele opvoeding in de kinderopvang

In de huidige maatschappelijke context is seksuele opvoeding een essentieel onderdeel van de opvoeding van kinderen. Dit geldt zowel voor ouders als voor pedagogen in de kinderopvang. De inhoud en kwaliteit van seksuele opvoeding variëren per instelling, maar er zijn wel aandachtspunten en richtlijnen die van belang zijn voor een gezonde seksuele ontwikkeling van kinderen. In dit artikel wordt ingegaan op de kern van het beleid rond seksuele opvoeding, de rol van de pedagogen, de betrokkenheid van ouders en de maatregelen die genomen worden om een veilige en gezonde seksuele ontwikkeling te bevorderen.

Kernprincipes van seksuele opvoeding

Seksuele opvoeding hoort evenzeer als ieder ander ontwikkelingsgebied opgenomen te worden in beleid. In de kinderopvang dient het beleid op te vatten in drie kernonderdelen: basiskennis over gezonde seksuele ontwikkeling, seksuele opvoeding in de praktijk en communicatie met ouders. Deze drie componenten vormen de basis voor een duidelijk beleid dat zowel voor medewerkers als ouders duidelijk is. Het beleid moet worden vastgelegd in een protocol, zodat medewerkers weten hoe ze met seksuele vragen en gedrag om moeten gaan, en ouders weten wat er van hen verwacht wordt. Een duidelijk beleid draagt ook bij aan interne en externe communicatie rondom dit thema.

In de kinderopvang is het van belang dat pedagogisch medewerkers beschikken over basiskennis en vaardigheden rond seksuele ontwikkeling. Dit helpt hen om kinderen te begeleiden bij het leren over hun lichaam, vriendschappen, verliefdheid, gevoelens, zelfbeeld en respect voor het zelf en de ander. Kinderen leren door te experimenteren, vragen stellen en zich bewust te zijn van hun eigen lichaam en dat van anderen. Het is daarom belangrijk dat medewerkers hierover beschikken over kennis en vaardigheden.

Beleid en visie in de residentiële jeugdzorg

In de residentiële jeugdzorg is aandacht voor seksualiteit een belangrijk onderdeel van het beleid. Jongeren die in een residentiële jeugdzorginstelling verblijven, zijn afhankelijk van de professionals voor kennis, waarden en normen op het gebied van seksualiteit, intimiteit en relaties. Aandacht voor seksualiteit zou een vanzelfsprekend onderwerp moeten zijn in een jeugdzorginstelling. Dit komt naar voren in het rapport Ruimte en grenzen op het gebied van seksualiteit van de inspectie jeugdzorg, waarin wordt benadrukt dat jongeren in residentiële voorzieningen niet alleen begeleid en behandeld worden, zij wonen er ook, vaak voor langere tijd. Daardoor is het belangrijk dat seksualiteit een onderdeel is van het beleid.

Bij de residentiële jeugdzorg is het ook van belang om seksuele incidenten te voorkomen. De bevindingen van de commissie Samson benadrukken het belang van dit thema. Jongeren in de residentiële jeugdzorg hebben een twee maal zo grote kans op seksueel misbruik als jeugdigen in de gewone populatie. Daders zijn vooral groepsgenoten, en gemiddeld 15 jaar oud. Daarom is het belangrijk dat er in de jeugdzorginstelling structureel aandacht is voor gezonde seksualiteit, (seksueel) grensoverschrijdend gedrag en seksueel misbruik.

Ondersteuning en begeleiding

In de kinderopvang is het belangrijk dat ouders en verzorgers worden ondersteund bij het in gesprek gaan met hun kinderen over relaties en seksualiteit. Dit gebeurt via informatieportals zoals seksueleopvoeding.info en sense.info. Daarnaast bieden gemeenten hun inwoners informatie, bijvoorbeeld als er veel mensen in een kwetsbare positie in de gemeente wonen of tijdens evenementen of festivals. De overheid zorgt ervoor dat iedereen toegang heeft tot passende, betaalbare en kwalitatief goede zorg en ondersteuning rond seksualiteit. Voor sommige groepen spant de overheid zich extra in, bijvoorbeeld omdat zij meer risico lopen op seksueel overdraagbare aandoeningen, onbedoelde zwangerschappen of seksueel geweld.

In de kinderopvang is het belangrijk dat medewerkers beschikken over kennis en vaardigheden rond seksuele ontwikkeling. Dit wordt geregeld via scholingen, zoals de module Seksuele ontwikkeling uit de scholing van Gezonde Kinderopvang. Daarnaast is het belangrijk dat ouders worden betrokken bij het beleid rond seksuele ontwikkeling. Dit gebeurt via informatieavonden, brochures en boeken over seksuele ontwikkeling en seksuele opvoeding.

Signalering en omgeving

In de kinderopvang is het belangrijk dat er een veilige en gezonde omgeving is, zowel fysiek als sociaal. De sociale omgeving omvat ouders, verzorgers, professionals en andere kinderen. De fysieke omgeving moet zorgen voor behoefte aan privacy of juist transparantie. Daarnaast is het belangrijk dat er eenvoudige omgangsregels zijn en dat er een vertrouwde en veilige sfeer wordt gecreëerd. Ouders moeten op de hoogte zijn van de seksuele ontwikkeling van kinderen en daarbij ruimte krijgen voor vragen en zorgen.

In de kinderopvang is het belangrijk dat er op tijd wordt geïnformeerd over mogelijke seksuele incidenten. Dit gebeurt via signaleringsprotocol, zoals het Handelingsprotocol.nl en het Protocol kindermishandeling en seksueel grensoverschrijdend gedrag. Daarnaast is het belangrijk dat ouders en verzorgers worden ondersteund bij het omgaan met seksuele ontwikkeling van kinderen.

Onderwijs en kerndoelen

In het basisonderwijs en de onderbouw van het voortgezet onderwijs zijn scholen verplicht aandacht te geven aan relationele en seksuele vorming. Dit is gebaseerd op landelijke kerndoelen. De kerndoelen vragen dat leerlingen leren respectvol om te gaan met seksualiteit en diversiteit binnen de samenleving. Daarnaast leren leerlingen over de functies van hun eigen lichaam en hoe ze voor hun eigen gezondheid en welzijn kunnen zorgen. Dit betekent bijvoorbeeld dat leerlingen gezondheidsrisico’s kunnen inschatten en verantwoorde keuzes kunnen maken voor een gezonde levensstijl.

De overheid neemt verschillende maatregelen voor goede relationele en seksuele vorming. Bijvoorbeeld door landelijke kerndoelen vast te stellen, geld beschikbaar te stellen aan scholen voor een gezonde leefstijl, en subsidies te geven aan organisaties die aandacht vragen voor relationele en seksuele vorming. Daarnaast worden er maatregelen genomen om seksueel geweld en grensoverschrijdend gedrag te voorkomen, te herkennen, aan te pakken en hulp te bieden aan slachtoffers.

Samenwerking en deskundigheid

In de kinderopvang is het belangrijk dat er een gezamenlijke visie wordt geformuleerd op seksualiteit en seksuele gezondheid. Dit gebeurt via kaders en definities zoals deze geformuleerd zijn door de WHO. De visie moet aansluiten bij principes zoals het respect voor seksuele en reproductieve rechten van jongeren, gelijkwaardigheid, continuïteit en het meenemen van ontwikkelingsfasen en leefwerelden van jongeren. Daarnaast moet het beleid gebaseerd zijn op wetenschappelijke inzichten en deel uitmaken van een brede visie op seksuele gezondheid en welzijn.

In de residentiële jeugdzorg is het belangrijk dat er een begeleidings- en leefklimaat is. Dit klimaat moet open staan voor seksualiteit, intimiteit en relaties. Kernwoorden zijn respect voor elkaar, gelijkwaardigheid, privacy en verantwoordelijkheid. Begeleiding speelt hierin een belangrijke rol. Het open staan voor en serieus nemen van vragen van jongeren, het op geplande en ongeplande momenten bespreken van het onderwerp seksualiteit, intimiteit en relaties, het tijdig signaleren van en aanpakken van seksualiteitsgerelateerde problematiek of gedrag maken hier deel van uit.

Conclusie

In de kinderopvang is seksuele opvoeding een essentieel onderdeel van de opvoeding van kinderen. Het beleid rond seksuele opvoeding moet duidelijk zijn, zodat medewerkers weten hoe ze met seksuele vragen en gedrag om moeten gaan, en ouders weten wat er van hen verwacht wordt. Daarnaast is het belangrijk dat ouders en verzorgers worden ondersteund bij het in gesprek gaan met hun kinderen over relaties en seksualiteit. In de residentiële jeugdzorg is aandacht voor seksualiteit een belangrijk onderdeel van het beleid, en is het belangrijk om seksuele incidenten te voorkomen. In het basisonderwijs en de onderbouw van het voortgezet onderwijs zijn scholen verplicht aandacht te geven aan relationele en seksuele vorming. De overheid neemt verschillende maatregelen voor goede relationele en seksuele vorming. In de kinderopvang is het belangrijk dat er een gezonde en veilige omgeving is, zowel fysiek als sociaal, en dat er op tijd wordt geïnformeerd over mogelijke seksuele incidenten. In de residentiële jeugdzorg is het belangrijk dat er een begeleidings- en leefklimaat is. De visie op seksualiteit moet aansluiten bij principes zoals het respect voor seksuele en reproductieve rechten van jongeren, gelijkwaardigheid, continuïteit en het meenemen van ontwikkelingsfasen en leefwerelden van jongeren. Daarnaast moet het beleid gebaseerd zijn op wetenschappelijke inzichten en deel uitmaken van een brede visie op seksuele gezondheid en welzijn.

Bronnen

1. Beleid rond seksuele opvoeding in de kinderopvang
2. Beleid en visie in de residentiële jeugdzorg
3. Seksuele ontwikkeling en opvoeding
4. Seksuele gezondheid en preventie
5. Beleid en visie in de residentiële jeugdzorg
6. Seksuele ontwikkeling in de kinderopvang
7. Seksuele ontwikkeling en beleid
8. Relationele en seksuele vorming