Seksuele opvoeding in het onderwijs: Beleid, uitdagingen en belangrijke maatregelen

In het huidige onderwijs wordt seksuele opvoeding steeds belangrijker geacht, vooral vanwege de toenemende complexiteit van seksualiteit en relaties bij jongeren. De gegevens uit meerdere bronnen laten zien dat jongeren steeds vroeger seksuele ervaringen opdoen en dat er een behoefte is aan betere voorlichting en ondersteuning. De overheid, scholen en deskundigen werken daarom aan het verbeteren van de seksuele opvoeding, zowel in het basisonderwijs als in het voortgezet onderwijs.

Seksuele ontwikkeling van jongeren

De seksuele ontwikkeling van jongeren begint steeds vroeger. Volgens het onderzoek ‘Seks onder je 25e’ van Rutgers en Soa Aids Nederland is het gemiddelde leeftijdsgedeelte waarin jongeren hun eerste seksuele ervaringen opdoen, 18,7 jaar. Dit is een stijging ten opzichte van 2012, waarin het gemiddelde leeftijdsgedeelte op 17 jaar lag. De trend toont aan dat jongeren steeds later aan seks beginnen, maar dit betekent niet dat er minder seksuele ervaringen zijn. In 2023 heeft 26 procent van de jongens en 25 procent van de meisjes ervaring met vaginale seks. Dit is een daling ten opzichte van 2012, waarin deze percentages respectievelijk 13 en 14 procent waren.

Bij jongeren van 12 tot 16 jaar is de kans op verliefdheid aanzienlijk. Volgens het HBSC-onderzoek uit 2021 is 66 procent van de leerlingen in groep 8 van het basisonderwijs en 75 procent van de scholieren in het voortgezet onderwijs ooit verliefd geweest. Van de basisschoolleerlingen zegt 1,5 procent te vallen op iemand van hetzelfde geslacht. Onder leerlingen in het voortgezet onderwijs gaat het om 2,5 procent. Van de jongeren in het voortgezet onderwijs is 10 procent ooit seksueel actief geweest.

De seksuele ontwikkeling van kinderen in de basisschoolleeftijd is eveneens van belang. Kinderen vanaf 12 jaar beginnen met intieme relaties en worden seksueel steeds actiever. Ze hebben ruimte nodig om te experimenteren. Bovendien is het belangrijk dat ouders en leraren gesprekken aangaan over seksualiteit, zodat jongeren zich veilig en goed opgeleid voelen.

Seksuele opvoeding in het onderwijs

De overheid heeft landelijke kerndoelen ingesteld voor het basisonderwijs en de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Hierdoor zijn scholen verplicht aandacht te besteden aan relationele en seksuele vorming. De kern van de seksuele opvoeding is het leren omgaan met seksualiteit en diversiteit binnen de samenleving. Daarnaast leren leerlingen over de functies van hun eigen lichaam en hoe ze voor hun eigen gezondheid kunnen zorgen. Dit omvat het inschatten van gezondheidsrisico’s en het nemen van verantwoorde keuzes voor een gezonde levensstijl.

De overheid heeft ook maatregelen genomen om de seksuele opvoeding te verbeteren. Er is geld beschikbaar gesteld aan scholen om een gezonde leefstijl vanzelfsprekend te maken voor leerlingen en studenten via de Gezonde School. Een van de thema’s waar scholen voor kunnen kiezen, is ‘Relaties en Seksualiteit’. Daarnaast wordt er geld gegeven voor de organisatie van de Week van de Lentekriebels (voor basisscholen) en de Week van de Liefde (voor middelbare scholen). Dit is een speciale week waarin Rutgers, Soa Aids Nederland en GGD’en aandacht geven aan relationele en seksuele vorming.

De overheid heeft ook een subsidie gegeven aan Rutgers voor het project Seksuele opvoeding door ouders. Dit project helpt ouders en opvoeders bij een gezonde en veilige seksuele opvoeding van hun kind. Dit gebeurt via een oudernetwerk, met onderzoek naar behoeftes van ouders hierbij, met verschillende online campagnes gericht op ouders, en via online en offline voorlichtingsmateriaal.

Seksuele opvoeding en veiligheid

Seksuele opvoeding is niet alleen belangrijk voor het leren omgaan met seksualiteit, maar ook om jongeren te beschermen tegen seksueel geweld en grensoverschrijding. Het Nationaal Actieprogramma Aanpak Seksueel Geweld en Grensoverschrijdend Gedrag (NAP) is een belangrijk beleid dat gericht is op het voorkomen, herkennen, aanpakken en hulp bieden aan slachtoffers van seksueel geweld. Daarnaast is er een speciale regeringscommissaris bezig met dit onderwerp. Die geeft het kabinet gevraagd en ongevraagd advies en helpt mee aan het actieprogramma.

Er is ook een groeiende behoefte aan seksuele voorlichting in het onderwijs. Volgens onderzoek van Rutgers en Soa Aids Nederland is er te weinig aandacht voor seks en relaties op school, met name in de bovenbouw. Juist in deze periode gebeurt er in de seksuele ontwikkeling van leerlingen veel, maar er is nu te weinig ruimte om hen hierbij te begeleiden. Ook leraars zien het als belangrijk dat er meer aandacht is voor seks en relaties in het onderwijs.

Seksuele opvoeding en sociale problemen

De seksuele opvoeding speelt ook een rol in het voorkomen van sociale problemen zoals seksueel geweld, onbedoelde zwangerschappen, en seksueel grensoverschrijdend gedrag. Volgens het onderzoek ‘Seks onder je 25e’ is de trend in het aantal jongeren dat seksuele gemeenschap heeft gehad, dalend. In 2001 ging het om 16 procent van de scholieren. In 2021 is dit gedaald naar 10 procent. Dit wijst op een betere voorlichting en begeleiding van jongeren in het onderwijs.

Ook is er een groeiende behoefte aan seksuele voorlichting in het onderwijs. De overheid en scholen zetten zich in op het verbeteren van de seksuele opvoeding. De landelijke kerndoelen zijn hierbij van belang, zodat alle scholen aandacht besteden aan relationele en seksuele vorming. Ook zijn er maatregelen genomen om ouders en opvoeders te ondersteunen bij de seksuele opvoeding van hun kind.

Conclusie

De seksuele opvoeding in het onderwijs is van cruciaal belang voor de gezondheid en veiligheid van jongeren. De overheid, scholen en deskundigen werken aan het verbeteren van de seksuele opvoeding, zowel in het basisonderwijs als in het voortgezet onderwijs. De landelijke kerndoelen zijn hierbij van belang, zodat alle scholen aandacht besteden aan relationele en seksuele vorming. Ook zijn er maatregelen genomen om ouders en opvoeders te ondersteunen bij de seksuele opvoeding van hun kind. De toekomst van de seksuele opvoeding hangt af van de samenwerking tussen ouders, scholen en deskundigen, zodat jongeren zich veilig en goed opgeleid voelen.

Bronnen

1. VPRO.nl - Seksuele voorlichting in Nederland
2. Seksuelevorming.nl - Nieuws
3. Utusan.com.my - Pendidikan seks di sekolah
4. Utusan.com.my - Mengekang kegiatan persundalan
5. NJI.nl - Cijfers seksueel gedrag
6. Utusan.com.my - 75% remaja Malaysia terlibat tonton video pornografi
7. Utusan.com.my - LGBTQ ancam identiti anak-anak
8. Rijksoverheid.nl - Seksuele gezondheid en preventie
9. Utusan.com.my - Kanser serviks kerap serang wanita muda
10. GGDZL.nl - Seks onder je 25e