School voor moeilijk opvoedbare kinderen: Aanbod, structuur en ondersteuning

In Nederland is er een gespecialiseerd onderwijs voor kinderen die specifieke ondersteuning nodig hebben, waaronder kinderen met gedrags- of psychische problemen. Deze kinderen worden vaak beschouwd als "zeer moeilijk opvoedbaar" en kunnen niet adequaat opvangen op reguliere scholen. Het speciaal onderwijs biedt daarom een aangepast onderwijs dat rekening houdt met de behoeften van deze leerlingen. In dit artikel worden de verschillende vormen van onderwijs voor moeilijk opvoedbare kinderen toegelicht, inclusief de structuur, het aanbod en de ondersteuning die scholen bieden.

Verschillende vormen van speciaal onderwijs

Er zijn verschillende categorieën scholen die speciaal onderwijs aanbieden. Deze worden vaak ingedeeld in clusters, waarbij elk cluster specifieke groepen leerlingen omvat. De vier clusters zijn als volgt:

• Cluster 1: Scholen voor kinderen die blind of slechtziend zijn. Deze kinderen hebben vaak ook andere beperkingen.
• Cluster 2: Scholen voor kinderen die doof of slechthoorend zijn, of die ernstige spraakproblemen hebben.
• Cluster 3: Scholen voor kinderen met lichamelijke en/of verstandelijke beperkingen. Ook langdurig zieke kinderen met een somatische aandoening kunnen hier naar school.
• Cluster 4: Dit zijn scholen voor zeer moeilijk opvoedbare kinderen, zoals kinderen met ADHD, PDD-NOS, ODD/CD, klassiek autisme of hechtingsproblematiek. Ook langdurig zieke kinderen met een psychiatrische aandoening gaan hier naar school.

Binnen het basisonderwijs zijn er twee soorten speciaal onderwijs: het Speciaal Basisonderwijs (SBO) en het Speciaal Onderwijs (SO). Bij het voortgezet onderwijs is er het Voortgezet Speciaal Onderwijs (VSO). Deze vormen van onderwijs zijn gecategoriseerd op basis van de behoeften van de leerlingen en het type ondersteuning dat nodig is.

Onderwijs voor moeilijk opvoedbare kinderen

Kinderen die als "zeer moeilijk opvoedbaar" worden aangemerkt, hebben vaak te maken met gedragsproblemen, psychische klachten, of ontwikkelingsproblemen. Deze leerlingen worden vaak geplaatst op scholen die onderdeel zijn van cluster 4. Deze scholen bieden een onderwijsprogramma op maat dat rekening houdt met de gemoedstoestand van de leerlingen en hen helpt om hun beperkingen te leren omgaan.

In het cluster 4-onderwijs worden leerlingen vaak geconfronteerd met internaliserend gedrag, zoals teruggetrokkenheid, angst, depressie of faalangst. Deze leerlingen hebben veel ruimte nodig voor rust, duidelijkheid en voorspelbaarheid. De scholen werken nauw samen met externe instanties, zoals de GGZ, en hebben vaak een externe psycholoog betrokken bij het onderwijsplan. Een belangrijk onderdeel van dit plan is het leren omgaan met grenzen en het stellen van hulpvragen.

Structuur van het onderwijs

De scholen voor speciaal onderwijs (SO) en voortgezet speciaal onderwijs (VSO) zijn verdeeld in verschillende categorieën, afhankelijk van de behoeften van de leerlingen. In het VSO worden leerlingen vaak ingedeeld in drie uitstroomprofielen:

• Vervolgonderwijs: Leerlingen die doorstromen naar het vmbo, havo of vwo.
• Arbeidsmarktgericht: Leerlingen die richting arbeid gaan.
• Dagbesteding: Leerlingen die in het dagbestedingssysteem terechtkomen.

In het speciaal onderwijs (SO) wordt ook een ontwikkelingsperspectief vastgesteld. Dit perspectief bepaalt de verwachte uitstroombestemming van de leerling en wordt jaarlijks beoordeeld. Als ouders het ontwikkelingsperspectief niet met de school eens zijn, kunnen ze terecht bij de geschiedeniscommissie passend onderwijs.

Voorbeelden van scholen

In Gouda zijn er verschillende scholen die speciaal onderwijs aanbieden. Bijvoorbeeld:

• Christelijke school voor speciaal basisonderwijs Park en Dijk
• Het Avontuur (openbare school voor speciaal basisonderwijs)
• Kesper College
• Samuelschool
• De Startbaan

Bij sommige scholen wordt er ook dagbehandeling geboden, zoals bij De Vlinder. Deze scholen combineren onderwijs met medische behandeling, zodat kinderen tijdens hun behandeling toch onderwijs kunnen volgen.

Ondersteuning en samenwerking

De scholen werken nauw samen met andere instanties, zoals GGZ, Yulius, en Curium. Deze instellingen helpen bij het opstellen van een onderwijsplan en geven ondersteuning bij het omgaan met de problemen van de leerlingen. Ook wordt er gewerkt aan het ontwikkelingsperspectief, waarin de verwachtingen van de school en ouders worden vastgesteld.

Bij sommige scholen is er ook sprake van een vertrouwd persoon, een medewerker die speciaal is aangewezen om leerlingen te helpen bij problemen of klachten. Dit helpt om de leerling veilig te laten voelen op school.

Onderwijsprogramma en leeruitkomsten

De kerndoelen in het speciaal onderwijs zijn gericht op het ontwikkelen van vaardigheden die nodig zijn voor het functioneren in de maatschappij. Dit omvat onder andere het leren omgaan met problemen, samenwerken, communiceren en zelfstandig werken. De kerndoelen zijn ook van toepassing op leerlingen met ernstige spraakproblemen of andere beperkingen.

In het VSO worden leerlingen vaak geplaatst in uitstroomprofielen, zoals vervolgonderwijs, arbeidsmarktgericht of dagbesteding. De leerlingen leren hierin omgaan met het leven en worden voorbereid op een vervolgopleiding of werk.

Samenwerking met ouders en leerkrachten

Het is belangrijk dat ouders betrokken raken bij het onderwijs van hun kind. De scholen werken samen met de medezeggenschapsraad (MR) en ouderklankbordgroepen om ervoor te zorgen dat ouders betrokken zijn bij beslissingen. Ook wordt er gekeken naar de relatie tussen leerkracht en leerling. Een goede relatie kan een positieve invloed hebben op het gedrag van leerlingen.

Er zijn ook coachingsinterventies, zoals Key2Teach, die gericht zijn op het verbeteren van de relatie tussen leerkrachten en leerlingen. Deze interventies helpen leerkrachten om beter om te gaan met leerlingen die moeilijk gedrag vertonen.

Toekomstperspectief en uitstroom

De scholen voor speciaal onderwijs werken aan het geven van een duurzaam perspectief voor leerlingen. Dit kan zijn:

• Terugkeer naar het reguliere onderwijs;
• Doorstroming naar een andere vorm van (voortgezet) gespecialiseerd onderwijs;
• Begeleiding naar werk via de arbeidsgerichte leerweg.

Deze toekomstplannen worden jaarlijks beoordeeld en aangepast, afhankelijk van de behoeften van de leerling.

Conclusie

Het onderwijs voor moeilijk opvoedbare kinderen in Nederland is gecentreerd op het aanbieden van een aangepast programma dat rekening houdt met de specifieke behoeften van de leerlingen. De scholen zijn ingedeeld in clusters, waarbij elk cluster een bepaalde categorie leerlingen omvat. De ondersteuning die scholen bieden, is gericht op het helpen van leerlingen om hun beperkingen te leren omgaan en om hen voor te bereiden op een vervolgopleiding of werk. De samenwerking met ouders, leerkrachten en externe instanties is daarbij van groot belang.

Bronnen

1. Speciaal onderwijs in Gouda
2. Voortgezet speciaal onderwijs: zeer moeilijk opvoedbare kinderen
3. Speciale scholen en onderwijsformen
4. Lesgeven op een cluster 4-school
5. Yulius Onderwijs en klachtenregeling
6. Vragen over school en onderwijs
7. Cijfers over speciaal onderwijs
8. Verschil tussen praktijkonderwijs en regulier onderwijs
9. Passend onderwijs en speciaal onderwijs