Als opvoeden niet vanzelf gaat: praktische tips en theorieën voor ouders
juli 5, 2025
Inleiding
Het opvoeden van kinderen is een complex proces waarbij ouders en opvoeders niet alleen zorgen voor de fysieke en emotionele ontwikkeling van het kind, maar ook normen en waarden meegeven. Deze waarden vormen de basis van het gedrag en het denken van het kind in de toekomst. De bronnen tonen aan dat het bijbrengen van normen en waarden een essentieel onderdeel is van de opvoeding. In dit artikel wordt ingegaan op de rol van ouders bij het leren van waarden, de verschillende opvoedingsstijlen, en hoe je als ouder effectief normen en waarden kunt overbrengen aan je kind.
De rol van normen en waarden in de opvoeding
Normen en waarden zijn de basis van het gedrag en het sociaal functioneren van kinderen. In de bronnen wordt duidelijk gemaakt dat normen en waarden worden opgeleid door ouders, maar ook door de sociale omgeving. Volgens bron [3] zijn normen de regels die volgen uit waarden. Bijvoorbeeld: eerlijkheid is een waarde, en daaruit volgt de norm “niet liegen”. Waarden zijn dingen die belangrijk zijn voor mensen, zoals eerlijkheid, vertrouwen, en vrijheid. Normen zijn de “regels” die bij waarden horen, zoals het opstaan voor oudere personen in de bus of het respect hebben voor elkaar.
In bron [8] wordt aangegeven dat ouders hun kind begeleiden bij de ontwikkeling tot iemand die zelfstandig kan meedoen aan de samenleving. Dit gebeurt door het bieden van een veilige en beschermende omgeving, het bieden van structuur, en het overdragen van kennis en het bijbrengen van waarden en normen. Dit proces begint al op jonge leeftijd, ongeveer wanneer het kind anderhalf jaar oud is. Het bijbrengen van normen en waarden duurt net zolang totdat het kind volwassen is.
De invloed van ouders op de opvoeding
De invloed van ouders is groot bij het leren van normen en waarden. In bron [5] staat dat kinderen leren door te zien, te luisteren en te ervaren. Dit betekent dat ouders een belangrijke rol spelen in het voorbeeld geven. Als ouders zelf het goede voorbeeld geven, leren kinderen het meeste. Bijvoorbeeld: als je een oude mevrouw bij de kassa voor laat gaan en dit uitlegt, leert het kind dat respect belangrijk is. Maar als ouders zelf ruzie hebben, is dit geen goed voorbeeld.
In bron [3] wordt benadrukt dat het goed voorbeeld geven belangrijk is. Kinderen leren het meeste van wat ze zien en horen. Daarom is het belangrijk dat ouders hun gedrag aanpassen aan de waarden die ze willen doorgeven. Bijvoorbeeld: als je wilt dat je kind respect heeft voor anderen, dan moet je zelf ook respect tonen.
Verschillende opvoedingsstijlen en hun invloed
Er zijn verschillende opvoedingsstijlen, die invloed kunnen hebben op het leren van normen en waarden. In bron [10] worden de vier belangrijkste opvoedingsstijlen genoemd: de verwaarlozende, de autoritaire, de permissieve en de autoritatieve opvoedingsstijl.
De verwaarlozende opvoedingsstijl is gekenmerkt door weinig regels en weinig geborgenheid. Een kind dat op deze manier wordt opgevoed, leert niet wat verstandig is of eerlijk. Dit kan leiden tot een gebrek aan normen en waarden.
De autoritaire opvoedingsstijl is zeer dominant. De ouders bepalen wat er gebeurt en houden de controle. Dit kan leiden tot een gebrek aan zelfstandigheid bij het kind. De kinderen leren snel naar hun ouders te luisteren, maar worden niet zelfstandig.
De permissieve opvoedingsstijl is gekenmerkt door veel vrijheid en weinig regels. Dit kan leiden tot een gebrek aan discipline en structuur, waardoor normen en waarden moeilijker worden opgeleid.
De autoritatieve opvoedingsstijl is een evenwicht tussen structuur en vrijheid. De ouders stellen duidelijke regels, maar laten het kind ook zelfstandig zijn. Dit is de meest gunstige opvoedingsstijl voor het leren van normen en waarden.
Belangrijke principes bij het opvoeden
Er zijn een aantal belangrijke principes bij het opvoeden die de ontwikkeling van een kind positief beïnvloeden. In bron [8] wordt aangegeven dat een veilige en stimulerende omgeving belangrijk is. Een veilige omgeving laat kinderen ongestoord ontdekken. Ouders hoeven minder te verbieden. In een stimulerende omgeving met boeiende activiteiten vervelen kinderen zich minder snel en is er minder kans op negatief aandacht vragen en vervelend gedrag.
Positieve ondersteuning is ook belangrijk. Complimenten en aanmoediging zijn motiverend om nieuwe dingen te leren. Ouders stimuleren zo de zelfstandigheid van hun kind en bieden ondersteuning bij moeilijkheden.
Aansprekende discipline is belangrijk voor het leren van normen en waarden. Kinderen ontwikkelen zich het best in een duidelijke en voorspelbare omgeving. Waarbij ouders duidelijke regels stellen, op een heldere manier instructies geven. En snel reageren wanneer het kind ongewenst gedrag vertoont.
Realistische verwachtingen zijn belangrijk. Ieder kind is uniek en ontwikkelt zich in een eigen tempo. Wanneer ouders te veel van het kind verwachten, of willen dat het meteen alles goed doet, kunnen er problemen ontstaan. Ieder kind maakt fouten en meestal niet met opzet.
Goed voor jezelf zorgen is ook belangrijk. Ouders moeten zichzelf goed in de gaten houden, zodat ze in staat zijn hun kind te begeleiden.
Waarden en normen in de opvoeding
In bron [1] wordt aangegeven dat ouders hun kind willen leren wat belangrijk is. Bijvoorbeeld: eerlijkheid, vertrouwen, en vrijheid zijn waarden. Normen zijn de regels die bij deze waarden horen. Bijvoorbeeld: niet liegen, opstaan voor oudere mensen in de bus en respect hebben voor elkaar zijn normen.
In bron [3] wordt benadrukt dat niet alles vanzelfsprekend is. Als je iemand met financiële problemen helpt, is dat een norm. Dit kan voor een ander niet vanzelfsprekend zijn. Daarom is het belangrijk om te weten wat reëel is. Bekijk wat erg belangrijk is voor jullie als ouders en wat jullie dan ook op het kind over willen brengen.
In bron [11] wordt aangegeven dat waarden verschillen per gezin. Bijvoorbeeld: in een gezin kan het belangrijk zijn om “u” te zeggen tegen de ouders, terwijl dat voor jullie geen belangrijke waarden is. Dit is allemaal goed, zolang jij hier achter staat.
De invloed van de sociale omgeving
De sociale omgeving heeft een grote invloed op het leren van normen en waarden. In bron [5] wordt aangegeven dat kinderen al op jonge leeftijd in aanraking komen met leeftijdsgenoten, bijvoorbeeld bij de kinderopvang of speeltuin. Op latere leeftijd wordt de invloed hiervan nog groter. Je kind wil bijvoorbeeld onderdeel zijn van een groep, en voelt groepsdruk.
Daarnaast spelen familieleden, kennissen en leraren een belangrijke rol. Wat je kind leert op school (en later op het werk), is belangrijk voor zijn ontwikkeling. Wat ook steeds belangrijker wordt op latere leeftijd, is sociale media en reclames. Veel kinderen spiegelen zich hier onbewust aan. Ze denken bijvoorbeeld dat wat ze online zien, ook de realiteit is.
De invloed van de leefsituatie
De plek waar je kind opgroeit én de leefsituatie zijn beiden belangrijk. In bron [5] wordt aangegeven dat het verschil kan uitmaken als je kind opgroeit in de stad, of juist op het platteland. En of je kind in een veilige, stabiele omgeving opgroeit, of juist niet.
Samenwerking tussen ouders en opvoeders
In bron [9] wordt aangegeven dat opvoeding een samenspel is. Het is een combinatie van de ouders, sociale omgeving en leefsituatie. De invloed van ouders is groter dan je denkt. Daarom is het ook zo belangrijk om zelf het goede voorbeeld te geven: je kind ziet namelijk jouw gedrag, denkt dat het zo hoort en doet dit na.
Conclusie
Het opvoeden van kinderen is een complex proces waarin normen en waarden een essentieel onderdeel vormen. De bronnen tonen aan dat ouders een belangrijke rol spelen bij het leren van waarden, maar ook door de sociale omgeving en de leefsituatie beïnvloed wordt. Het is belangrijk dat ouders het goede voorbeeld geven en een evenwicht houden tussen structuur en vrijheid. De keuze voor de juiste opvoedingsstijl heeft invloed op het leren van normen en waarden. De invloed van de sociale omgeving en de leefsituatie is ook groot. Samenwerking tussen ouders en opvoeders is belangrijk om een veilige en stimulerende omgeving te creëren.
Bronnen
- https://www.bydagmarvalerie.nl/moederschap/7-normen-en-waarden-die-we-meegeven-in-onze-opvoeding/
- https://nl.wikipedia.org/wiki/Opvoeding
- https://www.normenenwaarden.org/normen-en-waarden-opvoeding/
- https://www.opgroeien.be/kennis/themas/ouderschap-en-opvoeding-ondersteunen/wat-opvoeden
- https://www.depsycholoog.nl/opvoeding/
- https://www.ouders.nl/artikelen/welke-levenslessen-wil-jij-jouw-kind-meegeven
- https://www.regelhulp.nl/onderwerpen/hulp-bij-gezinsproblemen/opvoeding
- https://www.nji.nl/opvoeden-en-ouderschap/opvoeding
- https://wij-leren.nl/opvoedkunde.php
- https://www.psychologie.nl/thema/opvoeden/
- https://www.rustinouderschap.nl/welke-waarden-wil-jij-meegeven-aan-je-kind/
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
