Jagen, verzamelen, opvoeden: Wat we kunnen leren uit oude culturen

In de moderne opvoedingspraktijk zijn veel ouders en onderwijsers op zoek naar alternatieven voor traditionele methoden. Het boek Jagen, verzamelen, opvoeden van Michaeleen Doucleff biedt hierin een interessant perspectief. Het boek richt zich op de opvoedingspraktijken van oude culturen zoals de Maya’s, de Inuit en de Hadzabe, en laat zien hoe deze culturen hun kinderen tot behulpzame, zelfstandige en goed aangepaste volwassenen kunnen opvoeden. Deze aanpak biedt waardevolle inzichten die ook van toepassing zijn in hedendaagse opvoedingscontexten, met name in de kindertehuis- en peuterspeelzalen. Dit artikel bespreekt de kernprincipes van het boek, de praktische toepassing in de praktijk en de voordelen van deze aanpak voor kinderen, ouders en onderwijsmedewerkers.

Kernprincipes van het boek

Het boek Jagen, verzamelen, opvoeden stelt drie belangrijke culturele praktijken centraal: jagen, verzamelen en opvoeden. Deze termen symboliseren een terugkeer naar de basis van opvoeding, waarin kinderen leren om te werken, te helpen en verantwoordelijkheid te nemen. De kern van de boeken is de SAAM-methode, een samenvoeging van vier principes: saamhorigheid, aanmoediging, autonomie en minimaal ingrijpen. Deze principes vormen de basis voor een opvoedingsstijl die gericht is op het bevorderen van een gevoel van verbondenheid, het aanmoedigen van zelfstandigheid en het beperken van het ingrijpen van volwassenen.

Saamhorigheid

Saamhorigheid verwijst naar het gevoel van verbondenheid en het delen van taken binnen het gezin of de groep. Kinderen hebben een natuurlijke drang om samen te werken en te helpen. In veel westers gezinsleven wordt deze drang vaak onderdrukt door te veel individueelheid en te veel activiteiten. De boekverhalen laten zien dat kinderen in culturen zoals de Maya’s van jongs af aan leren om mee te helpen met huishoudelijke taken. Dit helpt bij het ontwikkelen van een gevoel van verantwoordelijkheid en een betrokkenheid bij het gezin.

Aanmoediging

Aanmoediging is een andere kern van de methode. In de Maya-cultuur wordt er weinig geloofd in beloningen of lof voor onbeduidende prestaties. In plaats daarvan wordt er gewerkt aan het bevorderen van intrinsieke motivatie. Kinderen leren door te helpen en verantwoordelijkheid te nemen. Dit gevoel van betrokkenheid is belangrijk voor het opbouwen van een positieve zelfwaardering.

Autonomie

Autonomie is een van de belangrijkste principes van de methode. Kinderen worden aangemoedigd om zelfstandig te zijn en hun eigen keuzes te maken. In culturen zoals de Hadzabe wordt het kind niet opgedragen wat het moet doen, maar wordt er op een natuurlijke manier voor gezorgd dat het kind leert om te werken en verantwoordelijkheid te nemen. Dit helpt bij het ontwikkelen van zelfvertrouwen en het leren omgaan met onzekerheid.

Minimaal ingrijpen

Minimaal ingrijpen betekent dat volwassenen zich niet te veel bemoeien met het gedrag van het kind. In de Inuit-cultuur wordt er bijvoorbeeld geen boosheid of frustratie getoond bij ongewenst gedrag. Kinderen worden niet aangesproken op hun energie, en er wordt niet op hoge toon gesproken. Dit helpt bij het leren omgaan met emoties en het opbouwen van een rustige, zelfstandige houding.

Praktische toepassing in de praktijk

De principes uit het boek kunnen op verschillende manieren worden toegepast in de praktijk. Voor ouders en onderwijsmedewerkers is het belangrijk om te leren hoe je kinderen kan aanmoedigen om mee te helpen, hoe je ze kan leren om hun eigen keuzes te maken en hoe je ze kan leren om verantwoordelijkheid te nemen.

Invullen van taken

Een van de belangrijkste aspecten is het aanbieden van taken aan kinderen. Kinderen van 1 tot 6 jaar kunnen al helpen met kleine taken zoals dingen pakken, vasthouden, roeren, eten klaarmaken, dingen dragen, opruimen en schoonmaken. Het is belangrijk dat deze taken echt zijn en iets bijdragen aan het gezin. Kinderen merken snel als een taak nutteloos is, en het is belangrijk dat ze een taak kunnen voltooien en kunnen worden aangemoedigd.

Autonomie ontwikkelen

Autonomie ontwikkelen is een proces dat tijd kost. Kinderen moeten leren om zelfstandig te zijn, maar ook om te leren omgaan met fouten. In de praktijk betekent dit dat ouders en onderwijsmedewerkers zich niet te veel moeten bemoeien met het gedrag van het kind, maar juist het kind de ruimte geven om zelf te leren en te experimenteren.

Sociale vaardigheden bevorderen

De methode bevordert ook sociale vaardigheden. Kinderen leren samen te werken, hun eigen mening te vormen en te leren omgaan met verschillen. In de praktijk kan dit worden gedaan door groepsactiviteiten te organiseren, waarin kinderen samenwerken en onderlinge verantwoordelijkheid nemen.

Voordelen van de methode

De methode uit Jagen, verzamelen, opvoeden biedt verschillende voordelen voor kinderen, ouders en onderwijsmedewerkers. De kern is het leren omgaan met onzekerheid, het ontwikkelen van zelfstandigheid en het leren omgaan met emoties.

Voor kinderen

Voor kinderen is de methode gunstig omdat het helpt bij het ontwikkelen van een gevoel van verantwoordelijkheid, zelfvertrouwen en sociaal gedrag. Kinderen die leren om te werken en te helpen, leren ook omgaan met fouten en om te leren van hun ervaringen.

Voor ouders

Voor ouders is de methode een uitdaging, maar ook een kans om hun opvoedingsstijl te herzien. Het helpt bij het leren omgaan met onzekerheid en het leren omgaan met de gedragingen van hun kind. De methode biedt ook een alternatief voor traditionele opvoedingsmethoden, zoals straffen en belonen.

Voor onderwijsmedewerkers

Voor onderwijsmedewerkers is de methode een waardevolle aanvulling op hun opvoedingsstrategie. Het helpt bij het leren omgaan met verschillen in gedrag en het leren omgaan met onzekerheid. De methode biedt ook een alternatief voor traditionele opvoedingsmethoden, zoals straffen en belonen.

Conclusie

Het boek Jagen, verzamelen, opvoeden van Michaeleen Doucleff biedt waardevolle inzichten in de opvoedingspraktijken van oude culturen. De SAAM-methode, bestaande uit saamhorigheid, aanmoediging, autonomie en minimaal ingrijpen, biedt een alternatief voor traditionele opvoedingsmethoden. De methode helpt bij het ontwikkelen van een gevoel van verantwoordelijkheid, zelfvertrouwen en sociaal gedrag. Voor ouders, onderwijsmedewerkers en kinderen is de methode een waardevolle aanvulling op hun opvoedingsstrategie. De methode is niet alleen nuttig in de praktijk, maar ook in de theorie, en biedt een alternatief voor traditionele opvoedingsmethoden.

Bronnen

1. Jagen, verzamelen, opvoeden - Wat we van oude culturen kunnen leren
2. Jagen, verzamelen, opvoeden - Opvoedpraktijken
3. Jagen, verzamelen, opvoeden - Wat we van oude culturen kunnen leren
4. Jagen, verzamelen, opvoeden - Praktische toepassing
5. Jagen, verzamelen, opvoeden - De Inuit en hun opvoedingspraktijken
6. Jagen, verzamelen, opvoeden - De Maya’s en hun opvoedingspraktijken
7. Jagen, verzamelen, opvoeden - De Hadzabe en hun opvoedingspraktijken
8. Jagen, verzamelen, opvoeden - De SAAM-methode