De Nederlandse opvoeding: een unieke cultuurustijl met uitdagingen en voordelen
juli 4, 2025
In de moderne opvoedingspraktijk zijn veel ouders op zoek naar manieren om hun kinderen te leren omgaan met verantwoordelijkheid, zelfstandigheid en sociaal gedrag. De Amerikaanse journalist Michaeleen Doucleff onderzocht in haar boek Jagen, verzamelen, opvoeden hoe verschillende culturen, waaronder de Maya’s, de Hadzabe en de Inuit, hun kinderen opvoeden. De kern van haar onderzoek was het ontdekken van praktijken die leiden tot gedisciplineerde, behulpzame en zelfverzekerde kinderen. Dit artikel geeft een overzicht van de kernideeën en aanbevelingen uit haar werk, aangevuld met informatie uit andere bronnen over opvoedingsstrategieën.
Opvoeding in oude culturen
De opvoeding in de drie genoemde culturen – de Maya’s, de Hadzabe en de Inuit – verschilt van die in het Westen. In veel opzichten is de focus hier op collectieve verantwoordelijkheid, samenwerking en het leren door te doen, in plaats van te commanderen. De term SAAM-methode wordt gebruikt om de kernprincipes van deze opvoedingsstijlen te omschrijven, namelijk:
- Saamhorigheid: Kinderen zijn intrinsiek gemotiveerd om samen te werken. In veel culturen wordt het idee van individuele autonomie niet zo sterk benadrukt als in het Westen.
- Aanmoediging: In plaats van continu te prijzen, wordt de nadruk gelegd op het geven van verantwoordelijkheden en het leren door te doen.
- Autonomie: Kinderen krijgen ruimte om hun eigen keuzes te maken, maar worden tegelijkertijd in de gaten gehouden.
- Minimaal ingrijpen: Ouders sturen hun kinderen niet door veel instructies te geven, maar laten ze leren door te experimenteren.
De Maya’s: Behulpzaamheid leren door te doen
De Maya’s tonen een unieke manier van opvoeden, waarin kinderen al vanaf de peutertijd worden betrokken bij de dagelijkse taken. Het begrip Acomedido is hierbij van belang: kinderen zien welk werk gedaan moet worden en pakken dat op. Dit leidt tot een sterke behulpzaamheid en psychische gezondheid bij de kinderen. Bijkomend voordeel is dat ouders worden ontlast, terwijl de kinderen leren omgaan met verantwoordelijkheid. Volgens Doucleff is het belangrijk dat kinderen al op jonge leeftijd mee mogen helpen, ook al levert dat voor ouders meer moeite op. Ze leren zo hun eigen waarden en normen, zonder dat er continu wordt gecorrigeerd of bevolen.
De Hadzabe: Vertrouwen in autonomie
De Hadzabe, een stam in Tanzania, benadrukken de autonomie van hun kinderen. Ze geven kinderen veel ruimte om zelf te leren en te experimenteren. Er wordt geen onophoudelijke stroom van hulp aangeboden, en er worden geen bevelen uitgedeeld. Ouders hebben vertrouwen in het vermogen van het kind om zelf te leren en te groeien. Tegelijkertijd houden ze het kind in de gaten, zodat ze ingrijpen als er iets mis gaat. Kinderen leren hierdoor om verantwoordelijkheid te nemen en te leren omgaan met hun eigen keuzes. Dit is in tegenstelling tot het Westen, waar veel ouders hun kinderen vaak te veel bevelen geven of te veel invloed uitoefenen.
De Inuit: Emotionele controle en rust
De Inuit tonen een opvallend vermogen om hun emoties de baas te blijven. In de opvoeding wordt geen boosheid of frustratie getoond bij ongewenst gedrag. Irritatie wordt beschouwd als onvolwassen gedrag. Ouders grijpen niet snel in of stellen niet op hoge toon eisen hoe het kind zich hoort te gedragen. Tegen kinderen wordt rustig en kalm gesproken, waardoor ze leren hun eigen emoties te beheersen. Schreeuwen tegen een kind wordt gezien als vernederend. De Inuit zijn ontzettend zorgzaam en liefdevol voor hun kinderen. Hun zachtaardigheid is enorm. Door te schreeuwen tegen kinderen leer je ze hoe ze boos moeten worden, en denken dat schreeuwen problemen oplost. Als je kind boos wordt, is het belangrijk om te stoppen met praten en stil te blijven, om te leren hoe je minder of zelfs helemaal niet boos wordt op je kinderen.
Praktische aanbevelingen voor ouders
Uit de onderzoeken van Michaeleen Doucleff en andere bronnen komen verschillende praktische aanbevelingen voor ouders die hun kinderen willen opvoeden op een manier die helpt bij het ontwikkelen van sociaal gedrag, autonomie en verantwoordelijkheid.
1. Werk samen met je kind
Kinderen zijn intrinsiek gemotiveerd door uitdagingen en het kunnen bijdragen aan dagelijkse taken. Beloningen en straffen kunnen de intrinsieke motivatie van kinderen verminderen. In plaats van te commanderen, kun je het indirect doen. Bijvoorbeeld: "De etensbak van de hond is leeg." Door samen te werken, leren kinderen hoe ze met anderen kunnen samenwerken en hoe ze hun eigen verantwoordelijkheden kunnen opbouwen.
2. Geef je kind verantwoordelijkheid
Volgens de SAAM-methode is het belangrijk dat kinderen verantwoordelijkheid krijgen. Ze leren zo omgaan met hun eigen keuzes en leren het verschil te begrijpen tussen wat ze kunnen en wat ze niet kunnen. Door kleine taken te geven, zoals het helpen bij het koken of het opschonen van de tafel, leren kinderen hoe ze hun eigen levensondersteunende taken kunnen uitvoeren.
3. Vermijd onnodige instructies
In veel culturen over de hele wereld komen dezelfde basiselementen terug. Ouders worden niet constant geïnstrueerd, maar leren hun kinderen door te doen. Kinderen hebben dit vermaak en deze prikkels ook niet nodig, ze kunnen zichzelf bezig houden. Laat kinderen deel hebben aan de wereld van volwassenen.
4. Gebruik geen onmiddellijke lof
Het geven van lof voor onbeduidende prestaties kan in veel gevallen tegenproductief zijn. In plaats van te veel te loven, is het belangrijk om kinderen te leren hoe ze hun eigen waarden en normen kunnen ontwikkelen. Door te werken zonder lof, leren kinderen om te werken voor de liefde van het werk, en niet om beloning te krijgen.
5. Gebruik geen schreeuwen
Schreeuwen tegen kinderen leidt er vaak toe dat ze op hun beurt ook boos worden. Het is belangrijk om te leren hoe je met je eigen emoties omgaat, zodat je kinderen niet leert om te schreeuwen om problemen op te lossen. Door rustig en kalm te blijven, leer je je kinderen hoe ze hun eigen emoties kunnen beheersen.
Conclusie
De opvoedingspraktijken van de Maya’s, de Hadzabe en de Inuit tonen aan dat het leren door te doen, het geven van verantwoordelijkheid en het leren omgaan met emoties belangrijk zijn voor het ontwikkelen van gedisciplineerde, behulpzame en zelfverzekerde kinderen. De SAAM-methode biedt een overzicht van de kernprincipes die hierbij kunnen helpen. Door samen te werken met je kind, verantwoordelijkheid te geven, onnodige instructies te vermijden, lof te beperken en schreeuwen te vermijden, kun je je kinderen helpen om hun eigen waarden en normen te ontwikkelen. Deze praktijken kunnen helpen bij het leren omgaan met verantwoordelijkheid, sociaal gedrag en autonomie, en zijn geschikt voor ouders, leerkrachten en verzorgers.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
