Welke diploma’s zijn geldig in de kinderopvang?

In de kinderopvang is het verplicht om aan bepaalde kwalificatie-eisen te voldoen, zowel qua opleidingsniveau als qua taalvaardigheden. Deze eisen zijn vastgelegd in de Wet IKK (Integratie Kwaliteit Kinderopvang) en de CAO (Collectieve Arbeidsovereenkomst) kinderopvang. In dit artikel wordt een overzicht gegeven van de diploma’s die geldig zijn binnen de kinderopvang, inclusief eventuele aanvullende eisen zoals het taalniveau en de mogelijkheid tot het volgen van werk-leertrajecten of EVC-procedures. De informatie is gebaseerd op de recente officiële documenten en richtlijnen.

Welke diploma’s zijn officieel erkend in de kinderopvang?

Om in de kinderopvang te mogen werken, is het noodzakelijk om in het bezit te zijn van een kwalificerend diploma. De CAO kinderopvang bepaalt welke opleidingen daartoe in aanmerking komen. De meest voorkomende diploma’s die kwalificeren voor de functie van pedagogisch medewerker zijn:

• MBO-3 Pedagogisch Medewerker Kinderopvang (PMK): Dit is het klassieke diploma dat nodig is om als pedagogisch medewerker in de kinderopvang te werken. Het opleidingsniveau is gericht op kinderopvang en omvat theorie over kinderontwikkeling, communicatie, en veiligheid.

• MBO-4 Gespecialiseerd Pedagogisch Medewerker (GPM): Voor wie wil werken in een meer gespecialiseerde context, bijvoorbeeld in de peuterspeelzaal of in een integratieve opvang, is dit een hoger opleidingsniveau. Het biedt een bredere en diepergaande opleiding dan MBO-3.

• HBO-opleidingen in de kinderopvang of educatie: Opleidingen zoals Pedagogiek of Associate Degree Pedagogisch Educatief Medewerker vallen ook onder de kwalificerende diploma’s. Ze voldoen aan de vereisten van de CAO en kunnen gebruikt worden als toegang tot functies in de kinderopvang.

• Universitair onderwijs (WO): In sommige gevallen kan een universitair diploma ook als kwalificatie gelden, vooral als het gerelateerd is aan onderwijs of kinderontwikkeling.

Daarnaast geldt dat alle Nederlandse mbo niveau 4 diploma’s als voldoende bewijs gelden voor het taalniveau 3F Nederlands in de mondelinge taalvaardigheid. Dit is belangrijk in het kader van de taaleis IKK (Integratie Kwaliteit Kinderopvang), die vanaf 1 januari 2023 voor pedagogisch medewerkers geldt.

Bijvoorbeeld, ook een diploma in de zorg of het onderwijs kan kwalificeren, mits het op het juiste niveau is en aan de taaleisen voldoet. In dat geval is vaak een korte aanvullende opleiding nodig om de bevoegdheid als pedagogisch medewerker te verkrijgen.

Werken in de Buitenschoolse Opvang (BSO)

De eisen voor werken in de Buitenschoolse Opvang (BSO) zijn lichtjes afwijkend van die voor de dagopvang. De focus van de BSO ligt meer op het organiseren van activiteiten en het begeleiden van kinderen in een informele omgeving. Daardoor is een diploma Pedagogisch Medewerker niet altijd verplicht.

De volgende diploma’s zijn geldig voor de BSO:

• MBO-3 Pedagogisch Medewerker Kinderopvang
• MBO-4 Gespecialiseerd Pedagogisch Medewerker
• Docentenopleidingen (bijvoorbeeld MBO-4 of HBO)
• Sport- of kunstgerelateerde opleidingen op MBO-niveau of hoger
• HBO-opleidingen in de richting van Onderwijs en Opvoeding of Gedrag en Maatschappij

In sommige gevallen is een opleiding in een ander domein, zoals lerarenopleidingen, sport, of activiteitenbegeleiding, ook toereikend. In dat geval moet er wel aandacht zijn voor kinderbegeleiding en veiligheid, afhankelijk van de functie die wordt vervuld.

Gastouder: wat zijn de eisen?

Gastouders bieden kinderopvang in een huiselijke omgeving en werken meestal met een klein aantal kinderen. Voor deze functie zijn de eisen iets lager dan voor een pedagogisch medewerker, maar het is wel verplicht om aan bepaalde kwalificaties te voldoen.

De volgende diploma’s zijn geldig om als gastouder te werken:

• MBO-2 Helpende Zorg en Welzijn (HZW): Dit is een kwalificerend diploma dat binnen 6 tot 8 maanden behaald kan worden. Het is gericht op basiskennis van zorg en welzijn, en is goed te combineren met een werk- of gezinsleven.
• Verzorgende IG-diploma: Dit diploma staat op de officiële diplomalijst van DUO en voldoet dus aan de kwalificatie-eis voor gastouder. De inhoud van het Verzorgende IG-diploma omvat onderwerpen zoals persoonlijke verzorging, hygiëne, communicatie met zorgvragers en basiskennis van kinderontwikkeling. Hoewel de focus op de zorg ligt, zijn er genoeg overeenkomsten met de kwaliteiten die nodig zijn voor gastouderopvang.

Daarnaast is het verplicht om over het volgende beschikbaar te zijn:

• Een geldig certificaat van Eerste Hulp bij Kinderen (EHBO).
• Minimaal 18 jaar oud zijn.
• De opvanglocatie moet aan alle veiligheidsnormen voldoen.
• De medewerker moet aan de taaleisen voldoen, zoals Nederlands 3F.

Een Verzorgende IG-diploma voldoet aan de kwalificatie-eis, maar het is mogelijk dat aanvullende bewijs nodig is in de context van de taaleis. Dit geldt vooral als het diploma niet automatisch aan het taalniveau 3F Nederlands voldoet. In dat geval is een aanvullende taalcheck of het behalen van een aparte taaltoets nodig.

De taaleis IKK: belangrijk voor kwalificatie

Vanaf 1 januari 2023 geldt de taaleis IKK voor pedagogisch medewerkers in de kinderopvang. Deze eis is vastgesteld om de kwaliteit van de kinderopvang te waarborgen, aangezien goede communicatie met kinderen en ouders een kernaspect is van het werk.

De taaleisen zijn als volgt:

• Voor dagopvang (0-4 jaar): Nederlands op niveau 3F voor mondelinge vaardigheden of B2 voor de deelvaardigheden (gesprekken voeren, luisteren en spreken).
• Voor BSO (4-12 jaar): Eveneens Nederlands op niveau 3F of B2, afhankelijk van de vereisten van de specifieke functie.
• Voor gastouderopvang: Nederlands op niveau 3F voldoet aan de eisen.

Alle Nederlandse mbo niveau 4 diploma’s, HAVO, VWO, VHBO, HBO (zoals Associate Degree of bachelor) en WO-diploma’s zijn erkend als bewijs dat het vereiste taalniveau is behaald. Dit geldt echter alleen voor de aantoonbaarheid van het taalniveau en niet automatisch voor alle andere eisen van de kinderopvang.

Uitzonderingen en aanvullend bewijs

Er zijn uitzonderingen op de taaleis IKK, bijvoorbeeld voor medewerkers die al in 2024 of daarvoor een kwalificerend diploma hebben behaald. Deze diploma’s mogen als voldoende taalbewijs dienen, mits ze vóór 1 januari 2025 zijn afgegeven en voldoen aan de voorwaarden uit de CAO van die periode.

Buitenlandse diploma’s kunnen ook erkend worden, mits ze voldoen aan de nieuwe werkwijze van DUO vanaf 1 juni 2024. Deze werkwijze beoordeelt buitenlandse diploma’s op basis van Nederlandse kwalificatie-eisen, in plaats van de bevoegdheden van het land van diplomering. Er wordt nu alleen nog een erkenning uitgevaardigd voor de gehele dagopvang (0-4 jaar) of de gehele BSO (4-12 jaar).

Werken en leren tegelijk: BBL- en werk-leertrajecten

Als je huidige diploma niet direct kwalificeert, zijn er mogelijkheden om toch in de kinderopvang aan de slag te gaan. Een werk-leertraject of BBL-opleiding is een populaire manier om meteen te starten en daarnaast je opleiding af te ronden.

Bijvoorbeeld:

• Bij CompaNanny kun je een BBL-traject volgen waarin je werkt en leert tegelijk. Dit is een snelle en betaalbare manier om in de kinderopvang te starten.
• Een EVC-traject (Erkenning van Verworven Competenties) is een alternatief voor wie al ervaring heeft in de kinderopvang, maar geen diploma. Met een EVC-traject kun je in 3 tot 4 maanden een erkend MBO-diploma halen. Het traject bestaat uit een intake, het opstellen van een portfolio, een praktijkassessment en rapportage.

Een EVC-traject is goed te combineren met werk, aangezien je ondersteuning krijgt van het kinderdagverblijf zelf en van het EVC-bureau. Als je het traject succesvol afrondt, krijg je een erkend certificaat waarmee je als pedagogisch medewerker aan de slag kunt.

Welke andere kwalificaties zijn aanvullend bewijs?

Als je al een diploma hebt in een gerelateerd domein, zoals zorg of onderwijs, kan dit ook als aanvullend bewijs dienen. In dat geval is vaak een korte aanvullende opleiding nodig om de bevoegdheid te verkrijgen.

Bijvoorbeeld:

• Een diploma in de zorg, zoals Verzorgende IG, kan als basis dienen voor het opbouwen van een portfolio in een EVC-traject.
• Een lerarenopleiding of een sportopleiding kan ook erkend worden voor werken in de BSO, mits de theorie over kinderbegeleiding en veiligheid aanwezig is.

De duur van een verkorte opleiding kan variëren, maar meestal duurt het ongeveer 3 maanden. Deze routes zijn handig voor wie snel wil starten in de kinderopvang en tegelijkertijd wil omscholen naar een pedagogisch medewerker.

Vervolgopleidingen en specialisaties

Naast de basiskwalificaties bestaan er ook vervolgopleidingen en specialisaties die je als medewerker in de kinderopvang kunt volgen. Deze opleidingen richten zich op specifieke aspecten van het werk en kunnen helpen bij verdere professionalisering.

Voorbeelden van vervolgopleidingen zijn:

• Pedagogisch werken met kinderen met een beperking
• Begeleiding van jonge kinderen in multiculturele omgevingen
• Kinderontwikkeling en speelbegeleiding
• Veiligheid en EHBO in de kinderopvang

EHBO is een belangrijk onderdeel van de kwalificatie-eisen in de kinderopvang. Een EHBO-cursus bij Het Oranje Kruis is erkend en voldoet aan de GGD-voorwaarden. Het certificaat is 2 jaar geldig en de cursus omvat zowel theorie als praktijktraining. De kosten van deze cursus kunnen in sommige gevallen vergoed worden via de zorgverzekeraar, afhankelijk van de aanvullende verzekering.

Werken zonder diploma: is dat mogelijk?

In de meeste gevallen is een diploma vereist om in de kinderopvang te werken. Echter, als je werkervaring hebt of een gerelateerde opleiding hebt behaald, is het mogelijk om in te stromen in een verkort traject. Bijvoorbeeld via het EVC-proces of een werk-leertraject.

Bij NTI is het Ontwikkelpad Kinderopvang een verkorte route naar een kwalificatie in de kinderopvang. Deze route is goedkoper en sneller dan de volledige MBO-opleiding. Het is vooral geschikt voor wie snel wil starten, of wil omscholen binnen de sector.

Daarnaast is het mogelijk om een gratis diploma te behalen via VDAB in België. Werkzoekenden kunnen hier een opleiding volgen in het kader van een knelpuntberoep. Voor de kinderopvang zijn er bijvoorbeeld opleidingen voor begeleider kinderopvang of opvoeder. Deze worden vergoed door de overheid en kunnen als toegang dienen tot de sector.

Werken in de kinderopvang in België

In België gelden vergelijkbare regels qua kwalificaties. De taaleis IKK is hier ook van toepassing, met de eis dat pedagogisch medewerkers voldoen aan taalniveau B2 of 3F. Er zijn echter ook specifieke regels voor de voorschoolse educatie (VE), die vastgesteld zijn door het Ministerie van OCW. In de G37- en G86-gemeenten geldt deze taaleis sinds 1 augustus 2017, en in de overige gemeenten sinds 1 augustus 2019.

Deze taaleisen zijn ook van toepassing op medewerkers die werken in de dagopvang of de peuterspeelzaal. Er zijn specifieke certificaten die als bewijs dienen, zoals:

• Certificaat Staatsexamen NT2 Programma II
• Toets taalniveau B2 of 3F
• Toets mondelinge taalvaardigheid B2 of 3F

In het geval van een buitenlands diploma, zijn er duidelijke regels. Als het diploma niet afkomstig is uit een Nederlandstalig land of landsdeel (zoals Aruba, Curaçao, Vlaanderen), dan is het mogelijk dat aanvullende certificaten of toetsen nodig zijn. DUO beoordeelt deze aanvragen nu op basis van Nederlandse kwalificatie-eisen, wat een duidelijker proces oplevert.

Overzicht van geldige diploma’s in de kinderopvang

Om de situatie overzichtelijk te maken, is hieronder een tabel opgenomen van de meest voorkomende kwalificerende diploma’s voor de kinderopvang, inclusief hun geldigheid en eventuele specifieke eisen:

Werken in de kinderopvang zonder diploma: alternatieven

Hoewel het meestal verplicht is om een diploma te hebben, zijn er ook alternatieven voor wie geen diploma bezit. Een EVC-traject is een populaire manier om ervaring te combineren met een opleiding. Dit is bijzonder geschikt voor mensen die al een tijd in de kinderopvang werken, maar nog geen formele opleiding hebben.

Een ander alternatief is het werk-leertraject, waarin je direct aan de slag kunt en daarnaast je opleiding volgt. Dit is bijvoorbeeld mogelijk via BBL-opleidingen of het Ontwikkelpad Kinderopvang bij NTI.

Deze routes zijn niet alleen sneller, maar ook goedkoper en flexibel. Ze bieden een manier om direct in de kinderopvang te starten, zonder te wachten op een volledige opleiding.

De rol van het Landelijk Register Kinderopvang

Alle medewerkers in de kinderopvang moeten geregistreerd staan in het Landelijk Register Kinderopvang (LRK). Dit register is verplicht en wordt beheerd door de gemeente. Medewerkers worden alleen geregistreerd als ze aan de kwalificatie-eisen voldoen, inclusief de taaleisen. Het register garandeert dat alleen gecertificeerde en bevoegde professionals kinderopvang verlenen.

Bijvoorbeeld, als je een Verzorgende IG-diploma hebt, kun je gastouder worden, maar moet je je registreren in het LRK. De gemeente controleert of je voldoet aan alle eisen, waaronder EHBO, taalniveau, en veiligheid. Als dit het geval is, kun je als gastouder aan de slag.

Kwalificatie-eisen voor kinderartsen en kinderverpleegkundigen

Hoewel kinderartsen en kinderverpleegkundigen geen directe rol spelen in de kinderopvang, is het wel belangrijk om te weten wat hun kwalificaties inhouden. Deze informatie kan relevant zijn voor wie wil werken in een medische context, zoals in een kinderziekenhuis of een kinderopvang met een medische focus.

• Kinderarts: Dit is een universitaire opleiding (WO) die 11 tot 12 jaar duurt. Na de basisopleiding Geneeskunde volgt er een specialisatie in kinder- en jeugdzorg.
• Kinderverpleegkundige: Dit is een MBO- of HBO-opleiding in verpleegkunde, gevolgd door een post-hbo-opleiding of een vervolgopleiding in kinderverpleegkunde. Deze opleiding duurt meestal 1 tot 2 jaar.

Deze opleidingen zijn niet kwalificerend voor de kinderopvang in de zin van pedagogisch medewerker, maar kunnen wel een rol spelen in bijzondere gevallen of in samenwerking met kinderopvangorganisaties die medische begeleiding nodig hebben.

De invloed van de nieuwe DUO-richtlijnen

Vanaf 1 juni 2024 is er een nieuwe werkwijze van DUO voor de erkenning van buitenlandse diploma’s in de kinderopvang. Deze wijziging heeft geleid tot een uniformere en duidelijkere beoordeling van buitenlandse opleidingen.

De nieuwe werkwijze houdt het volgende in:

• DUO beoordeelt buitenlandse diploma’s op basis van Nederlandse kwalificatie-eisen, niet meer op basis van de bevoegdheden van het land van diplomering.
• Er wordt nu alleen nog een erkenning uitgevaardigd voor de gehele dagopvang (0-4 jaar) of de gehele BSO (4-12 jaar).
• Een erkenning voor de dagopvang leidt automatisch tot een erkenning voor de BSO en gastouderopvang.

Dit betekent dat buitenlandse diploma’s sneller en transparanter kunnen worden erkend in de kinderopvang, mits ze voldoen aan de Nederlandse eisen. Voor wie van buiten de EU komt, is het belangrijk om dit te checken via de officiële lijsten van DUO of de relevante cao’s.

Conclusie

De kwalificatie-eisen voor het werken in de kinderopvang zijn duidelijk en gericht op zowel pedagogische kennis als taalvaardigheid. De meest voorkomende kwalificerende diploma’s zijn MBO-3 en MBO-4 Pedagogisch Medewerker, HBO-opleidingen in educatie of kinderopvang, en universitaire opleidingen in gerelateerde disciplines. Daarnaast zijn er alternatieven zoals EVC- en werk-leertrajecten die toegang bieden tot de sector zonder dat een volledig diploma op zak is.

De taaleis IKK is een belangrijk onderdeel van de kwalificaties en vereist een taalniveau van 3F of B2. Deze eisen gelden voor dagopvang, BSO en gastouderopvang. Voor buitenlandse diploma’s geldt een nieuwe en uniforme beoordelingswijze sinds 1 juni 2024, wat betekent dat er meer duidelijkheid is over de erkendheid van buitenlandse opleidingen.

Het is mogelijk om zonder diploma in de kinderopvang aan de slag te gaan via EVC-trajecten of BBL-opleidingen. Deze routes bieden een snelle en betaalbare manier om kwalificaties te verkrijgen. Daarnaast is EHBO een verplichte kwalificatie voor medewerkers in de kinderopvang, met een geldigheid van 2 jaar.

Samenvattend is het belangrijk om te weten welke diploma’s geldig zijn en of je aan de taaleisen voldoet. De officiële diplomalijsten van DUO, de CAO’s, en de Landelijk Register Kinderopvang zijn essentieel voor de erkendheid van kwalificaties. Door gebruik te maken van de beschikbare trajecten en begeleiding, is het mogelijk om in de kinderopvang aan de slag te gaan, ongeacht je huidige opleiding.

Bronnen

1. Kun je met Verzorgende IG in de kinderopvang werken?
2. Werken met kinderen
3. Mag ik werken in de kinderopvang? Doe de diplomacheck!
4. Gratis diploma
5. Werken in de bouw – welk diploma wil je hebben?
6. Werken in de kinderopvang zonder diploma
7. Regeling Wet IKK – officiële bekendmaking
8. EHBO-cursus voor babys en kinderen
9. Check taaleis IKK
10. NTI – werken in de kinderopvang
11. Alles over de kwalificatie-eisen
12. Nieuwe werkwijze DUO – erkenning buitenlandse diploma’s
13. Interactievaardigheden in de kinderopvang