Rubrics in de lichamelijke opvoeding: een handboek voor docenten en ouders

In de lichamelijke opvoeding is het gebruik van rubrics een krachtige methode om leerdoelen duidelijk te maken, leerlingen te begeleiden en een objectieve beoordeling te realiseren. Rubrics, ook wel beoordelingscriteria genoemd, zijn een nuttig hulpmiddel in het onderwijs, zowel voor formatief als summatief evalueren. Ze geven leerlingen en ouders heldere verwachtingen en helpen bij het verbeteren van prestaties. In dit artikel worden de voordelen van rubrics in de lichamelijke opvoeding toegelicht, de verschillende soorten rubrics uitgelegd en praktische tips gegeven voor het ontwikkelen en toepassen van rubrics in de klas.

Wat zijn rubrics en waarvoor dienen ze?

Een rubric is een reeks criteria met verschillende niveaus die voor zowel de leerling als de leraar duidelijk definiëren welke prestaties wel en welke niet acceptabel zijn met als doel een beschrijving van succesvolle prestaties te geven. Een essentieel kenmerk van rubrics is het gebruik van beschrijvende taal in plaats van het labelen van prestaties. Evaluatieve woorden zoals ‘beter’, ‘vaker’ en ‘uitstekend’ komen niet voor in rubric. In plaats daarvan moet de taal precies de acties beschrijven die de leerling daadwerkelijk moet doen om vaardigheid of bekwaamheid op dat niveau te demonstreren.

Een rubric kan zowel voor formatief als summatief evalueren worden gebruikt. Formatief evalueren betekent dat de leerling tijdens het leren feedback krijgt om zijn prestatie te verbeteren. Summatief evalueren is het beoordelen aan het einde van een les of onderwijsonderdeel. Een rubric helpt bij het bepalen van de kwaliteit van een prestatie, zowel tijdens het leren als aan het eind van een opdracht.

Soorten rubrics

Er zijn drie hoofdsoorten rubrics: analytische rubrics, rubrics zonder descriptoren en single-point rubrics.

Analytische rubrics

Een analytische rubric maakt gebruik van specifieke criteria om de prestaties van leerlingen te evalueren. Hierbij worden de criteria in rijen weergegeven, waarbij per rij een bepaalde vaardigheid of competentie wordt beoordeeld. Elke rij bevat verschillende niveaus, die van slecht tot uitstekend kunnen variëren. De voorbeelden van rubrics in de bronnen tonen aan dat dit een veelgebruikte methode is, bijvoorbeeld bij het beoordelen van een handstand overslag of het werken met een bal.

Rubrics zonder descriptoren

Een rubric zonder descriptoren bevat geen duidelijke omschrijvingen van de niveaus. In plaats daarvan worden de criteria op een abstracte manier weergegeven, waardoor de leerling zelf moet bepalen wat het betekent om op een bepaald niveau te presteren. Dit type rubric is geschikt voor leerlingen die al een bepaalde ervaring hebben met beoordelingen en zelfstandig kunnen werken.

Single-point rubrics

Een single-point rubric is een eenvoudig model dat enkel de kern van het criterium bevat. Hierbij wordt aan de hand van een enkel punt bepaald of de prestatie voldoet aan de verwachtingen. Deze methode is ideaal voor korte opdrachten en formatieve beoordelingen, waarin de leerling snel feedback krijgt om zijn prestatie te verbeteren.

Voordeel van rubrics in de lichamelijke opvoeding

In de lichamelijke opvoeding zijn rubrics vooral nuttig bij het evalueren van complexe vaardigheden, zoals het werken met een bal, het uitvoeren van een handstand overslag, of het aanleren van een sport. Een rubric helpt bij het bepalen van de kwaliteit van een prestatie, zowel tijdens het leren als aan het eind van een opdracht. Het geeft leerlingen en ouders duidelijke verwachtingen en helpt bij het verbeteren van prestaties.

Voordeel 1: Duidelijke verwachtingen

Een rubric helpt bij het bepalen van de verwachtingen die aan een leerling worden gesteld. Hierdoor weten leerlingen precies wat van hen verwacht wordt en hoe ze hun prestatie kunnen verbeteren. Bijvoorbeeld, bij het beoordelen van een handstand overslag kan een rubric aangeven wat een voldoende, goed en uitstekend prestatie inhoudt. Dit helpt leerlingen om hun werkzaamheden te evalueren en hun prestatie te verbeteren.

Voordeel 2: Objectieve beoordeling

Een rubric biedt een objectieve manier om leerlingen te beoordelen. Dit is belangrijk, omdat het helpt bij het voorkomen van bevooroordeldheid en het garanderen van een eerlijke beoordeling. Bijvoorbeeld, bij het beoordelen van een balwerkspel kan een rubric helpen bij het bepalen van de kwaliteit van de prestatie, zonder dat de docent bevooroordeld is.

Voordeel 3: Formatieve evaluatie

Een rubric is ideaal voor formatieve evaluatie, waarin de leerling tijdens het leren feedback krijgt om zijn prestatie te verbeteren. Hierbij helpt het rubric bij het bepalen van de stappen die de leerling moet nemen om de verwachtingen te halen. Bijvoorbeeld, bij het leren van een handstand overslag kan een rubric helpen bij het bepalen van de stappen die de leerling moet nemen om de vaardigheid te beheersen.

Hoe maak je een rubric?

Het ontwikkelen van een rubric vereist een systematische aanpak. Hieronder staan de stappen die je moet volgen om een rubric te maken:

Stap 1: Bepaal wat je wilt beoordelen

Bepaal de leerdoelen van het vak en de vaardigheden die je wilt beoordelen. Bijvoorbeeld, bij het leren van een handstand overslag kan het leerdoel zijn dat de leerling de handstand overslag correct kan uitvoeren.

Stap 2: Identificeer de criteria

Bepaal de criteria die je wilt beoordelen. Bijvoorbeeld, bij het leren van een handstand overslag kunnen de criteria zijn: lichaamshouding, balans, en techniek.

Stap 3: Bepaal de niveaus

Bepaal de niveaus waarin je de prestaties wilt beoordelen. Meestal zijn er vier niveaus: slecht, voldoende, goed en uitstekend. Kies voor een even aantal niveaus, zodat leerlingen een keuze moeten maken.

Stap 4: Beschrijf elk niveau

Beschrijf elk niveau voor elk criterium. Bijvoorbeeld, bij het leren van een handstand overslag kan het niveau “uitstekend” worden beschreven als: de leerling voert de handstand overslag correct uit, heeft een goede balans en een goede techniek.

Stap 5: Test het rubric

Test het rubric door het toe te passen op een opdracht. Controleer of het rubric betrekking heeft op de te beoordelen resultaten en of het de juiste criteria bevat.

Tips voor het gebruik van rubrics in de klas

Tip 1: Geef leerlingen een lege rubric

Laat leerlingen een lege rubric invullen. Hierdoor leggen ze hun eigen verwachtingen vast, wat vaak hoger ligt dan die van de docent.

Tip 2: Gebruik rubrics in het proces

Gebruik rubrics in het proces, waarbij het vooral om feedback gaat en niet om een zo hoog mogelijk cijfer. Dit helpt leerlingen om hun prestatie te verbeteren.

Tip 3: Houd rubrics kort en krachtig

Probeer een rubric kort en krachtig te houden. Dit helpt leerlingen om het sneller te begrijpen en te gebruiken.

Tip 4: Gebruik voorbeeldrubrics

Zoek naar voorbeeldrubrics die door het SLO zijn ontwikkeld. Deze zijn ideaal om te gebruiken bij het ontwikkelen van eigen rubrics.

Kritiek op het gebruik van rubrics

Hoewel rubrics veel voordelen hebben, zijn er ook kritiekpunten. Bijvoorbeeld, als een rubric te specifiek is, kan dit leiden tot een gebrek aan creativiteit bij leerlingen. Daarnaast kan het gebruik van rubrics ook leiden tot een oppervlakkige beoordeling, waarbij leerlingen alleen maar doen wat er van hen wordt verwacht.

Conclusie

Rubrics zijn een krachtig hulpmiddel in de lichamelijke opvoeding, zowel voor formatief als summatief evalueren. Ze geven leerlingen en ouders duidelijke verwachtingen, helpen bij het verbeteren van prestaties en bieden een objectieve beoordeling. Bij het ontwikkelen van rubrics is het belangrijk om duidelijke criteria te kiezen, de niveaus te bepalen en het rubric te testen. Daarnaast is het belangrijk om rekening te houden met de kritiek op het gebruik van rubrics, zodat ze effectief en eerlijk kunnen worden toegepast.