De invloed van overbeschermende opvoeding op de ontwikkeling van kinderen

Overbeschermende opvoeding is een veelvoorkomend verschijnsel in de huidige maatschappij. Het gaat hierbij om een opvoedstijl waarin ouders hun kinderen te veel beschermen, te veel bepalen en hun autonomie belemmerend in de weg staan. In vele bronnen wordt duidelijk gemaakt dat dit soort opvoeding negatief kan werken op de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen. In dit artikel wordt ingegaan op de kenmerken van overbeschermende opvoeding, de gevolgen voor kinderen en de invloed op hun ontwikkeling. Ook wordt er aandacht besteed aan de verschillende vormen van overbeschermend gedrag en de mogelijke oplossingen om dit te vermijden.

Kenmerken van overbeschermende opvoeding

Overbeschermende opvoeding wordt gekenmerkt door een hoge mate van betrokkenheid van ouders bij het dagelijks leven van hun kind. Volgens meerdere bronnen is dit gedrag vaak gericht op het voorkomen van risico’s en het beschermen van het kind tegen mogelijke schade. In plaats van het kind te laten leren om zelfstandig met problemen om te gaan, nemen ouders vaak de verantwoordelijkheid over. Dit kan zich uiten in het oplossen van problemen, het bepalen van vriendjes, het regelen van het dagelijks leven van het kind of het overnemen van taken die het kind zelf zou moeten uitvoeren.

Een ander kenmerk van overbeschermende opvoeding is het gevoel van overmatige zorgzaamheid. Ouders die overbeschermend zijn, voelen zich verantwoordelijk voor het welzijn van hun kind. Ze zijn alert op mogelijke gevaren en hebben een sterke empathie voor hun kind. Toch kan deze zorgzaamheid leiden tot een gebrek aan autonomie bij het kind. Kinderen die overbeschermend worden opgevoed, ervaren een beperkt gevoel van autonomie, wat kan leiden tot een gebrek aan zelfvertrouwen en het vermogen om met moeilijke situaties om te gaan.

Soorten overbeschermende opvoeding

Er zijn twee hoofdsoorten overbeschermende opvoeding: angstgedreven en egobetrokken.

Angstgedreven overbeschermend opvoeden is gericht op het voorkomen van mogelijke problemen. Ouders die dit type opvoeding hanteren, zijn bezorgd over de autonomie van hun kind en focussen zich op het preventief oplossen van problemen. Hierdoor krijgt het kind geen kans om zelf problemen op te lossen en te leren van faalervaringen. Dit kan leiden tot een gebrek aan zelfvertrouwen en een lage frustratietolerantie bij het kind.

Egobetrokken overbeschermend opvoeden is gericht op het beschermen van het ego of de zelfwaardering van het kind. Deze ouders zetten het kind op een voetstuk of complimenteren het constant. Hiermee proberen ouders niet alleen de zelfwaardering van hun kinderen te waarborgen, maar ook hun eigen zelfwaardering in stand te houden. Dit kan leiden tot een ongezonde afhankelijkheid van de ouders en een gebrek aan zelfstandigheid bij het kind.

Invloed op de sociaal-emotionele ontwikkeling

De invloed van overbeschermende opvoeding op de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen is duidelijk aantoonbaar. Volgens meerdere bronnen hangt overbeschermend opvoeden negatief samen met de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen in de basisschoolleeftijd. Dit kan zich uiten in een hoger niveau van internaliserend en externaliserend probleemgedrag. Een kind kan bijvoorbeeld sociaal terugtrekken of agressief gedrag vertonen.

Bij kinderen die overbeschermend worden opgevoed, is er een beperkt gevoel van autonomie. Ouders die problemen overnemen en te veel betrokken zijn bij het dagelijks leven van hun kind, leggen daarmee te veel druk op hun kind. Dit kan zich dan gecontroleerd en verstikt gaan voelen. Daarnaast kan het kind een loskoppeling van zijn eigen interesses en waarden ervaren, omdat er weinig mogelijkheden zijn voor zelfexploratie.

Gevolgen van overbeschermende opvoeding

De gevolgen van overbeschermende opvoeding zijn talrijk en kunnen zowel op individueel als op sociaal niveau plaatsvinden. Bij kinderen kan overbeschermend gedrag leiden tot een gebrek aan zelfvertrouwen, een lage frustratietolerantie en een onvermogen om met moeilijke situaties om te gaan. Bovendien kan overbeschermende opvoeding leiden tot een afhankelijkheidsgevoel bij het kind, waardoor het niet in staat is om zelfstandig keuzes te maken.

Op het vlak van het schoolklimaat kan overbeschermend gedrag ook invloed hebben. Een positief schoolklimaat heeft invloed op de aanwezigheid van leerlingen in het voortgezet onderwijs. Het gevoel van veiligheid en verbondenheid, de relatie tussen docenten en leerlingen en de kwaliteit van het onderwijs spelen hierbij een rol. Bij kinderen die overbeschermend worden opgevoed, kan het gevoel van veiligheid en verbondenheid ontbreken, waardoor ze zich minder thuis voelen op school.

De rol van de school

De school speelt een cruciale rol in het begeleiden van kinderen die overbeschermend worden opgevoed. Volgens meerdere bronnen kan de leerkracht helpen om kinderen bloot te stellen aan dingen die ze mogelijk missen door die overbeschermende opvoedstijl. Dit kan bijdrragen aan de ontwikkeling van autonomie en het leren omgaan met risico’s.

Bij de Kennisrotonde is onderzoek gedaan naar de invloed van overbeschermende opvoeding op de ontwikkeling van kinderen. Hieruit blijkt dat overbeschermend opvoeden een risicofactor is voor de continuering van sociaal teruggetrokken gedrag. De hoeveelheid tijd die ouders samen met hun kind doorbrengen, is geen duidelijke voorspeller van de manier waarin kinderen met het leven omgaan. Een optimale opvoeding wordt vooral gekenmerkt door een hoge kwaliteit, zoals het ondersteunen van de autonomie van hun kind.

Oplossingen en aanbevelingen

Om overbeschermende opvoeding te vermijden, is het belangrijk om een evenwicht te vinden tussen beschermend zijn en het stimuleren van autonomie en persoonlijke ontwikkeling bij het kind. Ouders kunnen hierbij helpen door hun kinderen te leren om te leren van fouten en zelfstandig met problemen om te gaan. Daarnaast is het belangrijk om het kind te laten kiezen en te leren om met risico’s om te gaan.

In de praktijk kan dit worden gedaan door kinderen te laten leren hoe ze taken zelfstandig kunnen uitvoeren. Onderzoekers van Yale hebben een oplossing bedacht, niet om kinderen te leren taakjes uit te voeren, maar om hun ouders te leren dat niet te doen. Het is simpel: presenteer een taak als een leerervaring en de ouderlijke bemoeienis neemt direct af. Dit kan helpen om de autonomie van het kind te stimuleren en het gevoel van zelfvertrouwen te versterken.

Conclusie

Overbeschermende opvoeding kan negatief zijn voor de ontwikkeling van kinderen. Het belemmert hun autonomie, leidt tot een gebrek aan zelfvertrouwen en kan leiden tot sociaal teruggetrokken gedrag. De invloed van overbeschermende opvoeding is duidelijk zichtbaar in de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen. Om dit te vermijden, is het belangrijk om een evenwicht te vinden tussen beschermend zijn en het stimuleren van autonomie en persoonlijke ontwikkeling bij het kind. De school en ouders spelen hierbij een cruciale rol in het begeleiden van kinderen en het stimuleren van hun zelfstandigheid.

Bronnen

1. Is een overbeschermende opvoedstijl schadelijk voor kinderen?
2. Beschermend zijn is een kwaliteit: wanneer ben je te beschermend?
3. Heeft een overbeschermende opvoeding een negatief effect op de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen in de bovenbouw van de basisschool?
4. Overbeschermend opvoeden hangt samen met probleemgedrag
5. Helikopterouders opgelet: zo stop je met je overbeschermende opvoedstijl
6. Ouders die te veel beschermen: wat zijn de gevolgen?
7. Overbeschermende opvoeding en het ontwikkelen van probleemgedrag