De Vijf Basisprincipes van Positief Opvoeden
juli 10, 2025
In de moderne opvoedingspraktijk zijn veel ouders op zoek naar manieren om hun kinderen te leren omgaan met emoties, zelfstandigheid en samenwerking. In het boek Jagen, verzamelen, opvoeden van Michaeleen Doucleff wordt een alternatief aangeboden, gebaseerd op het observeren van traditionele jager-verzamelaarsgemeenschappen zoals de Hadzabe in Tanzania, de Maya’s in Midden-Amerika en de Inuit in Canada. Deze culturen bieden inzicht in een opvoedstijl die gericht is op harmonie, autonomie en gezamenlijk handelen, in plaats van strijd om macht of overmatig prijzen. Dit artikel bespreekt de kernprincipes van deze opvoedstijl en hoe ze in de praktijk kunnen worden toegepast.
De kernprincipes van jager-verzamelaarsopvoeding
In traditionele jager-verzamelaarsgemeenschappen wordt opvoeding gezien als een proces van delen en leren, waarbij kinderen vanaf jonge leeftijd betrokken raken bij het dagelijks leven van het gezin. De focus ligt op het ontwikkelen van zelfstandigheid, sociaal gedrag en het leren van praktische vaardigheden. Dit gebeurt niet via strijd of bevelen, maar via het delen van taken, het observeren van volwassenen en het leren vanuit eigen ervaring.
1. Kinderen helpen zonder te commanderen
Een van de belangrijkste principes is dat kinderen vanaf een jonge leeftijd worden meegenomen in de dagelijkse klusjes van het gezin. Bijvoorbeeld: een vijfjarige zoals Belie uit Tanzania helpt bij het verzamelen van wortels en planten, zonder dat er expliciet wordt bevolen. Ze leren door te observeren en mee te doen, zonder dat er sprake is van een strijd om macht. Dit leidt ertoe dat kinderen zich als een deel van het gezin voelen, in plaats of naast het leren van bepaalde vaardigheden.
2. Geen schreeuwen, geen bevelen
In de traditionele culturen wordt nooit geschreeuwd tegen kinderen. In Inuit-gemeenschappen wordt gezegd dat schreeuwen geen zin heeft, omdat het de kinderen in de waan brengt en hen ertoe brengt om te vluchten in plaats van te luisteren. Het is belangrijk dat ouders hun eigen emoties beheersen en rustig blijven, zodat kinderen leren om met frustratie om te gaan zonder te schreeuwen.
3. Praat minder, laat kinderen meedoen
Westerse ouders spreken vaak veel met hun kinderen, terwijl traditionele gemeenschappen minder praten en juist actief samenwerken. Bijvoorbeeld, in Maya-families worden kinderen aangesproken op heldere opdrachten zoals “Geef me die beker aan” of “Houd je broertje even vast”. Dit leert kinderen om te luisteren, te werken en te samenwerken, in plaats van te veel instructies te geven.
4. Geen overmatig prijzen
Een van de kernprincipes van deze opvoedstijl is dat kinderen niet met veel complimenten worden overlaad. In plaats daarvan wordt er gekeken naar hoe kinderen zich gedragen en hoe ze kunnen bijdragen. Het leren vanuit eigen ervaring is belangrijker dan het geven van veel woorden. Zo wordt bijvoorbeeld een verkeerd gebakken tortilla niet weggegooid, maar wordt er samen met de kinderen gegeten.
Hoe dit in de praktijk kan worden toegepast
De kernprincipes van jager-verzamelaarsopvoeding kunnen worden toegepast in de moderne opvoeding, zowel thuis als in de kindertehuisopvang. Hieronder staan enkele strategieën beschreven die kunnen helpen bij het leren van autonomie, samenwerking en emotionele stabiliteit bij kinderen.
1. Kinderen meenemen in het dagelijks leven
Een van de belangrijkste dingen die ouders kunnen doen, is hun kinderen meenemen in het dagelijks leven van het gezin. Dit kan gebeuren door hen te laten helpen met eenvoudige klusjes zoals tafel afruimen, afwassen, of het meenemen van boodschappen. De nadruk ligt hierbij op het leren door te doen, in plaats van alleen instructies te geven. Kinderen leren hierdoor dat ze een waardevolle bijdrage kunnen leveren aan het gezin.
2. Emoties beheersen en rustig blijven
Het is belangrijk dat ouders hun eigen emoties beheersen, vooral in stressvolle situaties. In plaats van te schreeuwen, kan een ouder rustig blijven en het kind helpen om met emoties om te gaan. Bijvoorbeeld: als een kind krijsend naar buiten wil, kan een ouder rustig uitleggen waarom dat niet mag, en het kind helpen om zich te kalmeren.
3. Minder praten, meer doen
Een andere strategie is om minder te praten met kinderen en meer te werken aan samenwerking. Bijvoorbeeld: in plaats van veel keuzevragen te stellen, kan een ouder een duidelijke opdracht geven, zoals “Help me even met het opruimen van de tafel”. Dit helpt kinderen om te leren hoe ze kunnen meewerken en samenwerken, in plaats van te veel te worden overlaad met instructies.
4. Geen overmatig prijzen
In plaats van veel complimenten te geven, kan een ouder kinderen helpen om te leren dat hun bijdrage al voldoende is. Bijvoorbeeld: in plaats van te zeggen “Goed gedaan!”, kan een ouder een knikje geven of een lieve blik. Dit helpt kinderen om zich te richten op het proces van leren, in plaats van op het ontvangen van externe beloning.
De invloed op het gedrag van kinderen
De tradities van jager-verzamelaarsgemeenschappen hebben een duidelijke invloed op het gedrag van kinderen. In deze culturen leren kinderen eerst om te luisteren, te werken en te samenwerken, in plaats van om te strijden om macht. Ze worden geleerd om hun eigen keuzes te vertrouwen en zich te richten op het delen van taken in plaats van om te gaan met overmatig prijzen of bevelen.
Emotionele stabiliteit en zelfvertrouwen
Kinderen die op deze manier worden opgevoed, tonen vaak meer emotionele stabiliteit en zelfvertrouwen. Ze leren om met frustratie om te gaan, zonder te schreeuwen of te vechten. Ze leren om te luisteren en te werken, in plaats van te veel te worden overlaad met instructies. Dit leidt tot kinderen die zich beter kunnen richten op hun eigen doelen en hun eigen keuzes kunnen nemen.
Sociale vaardigheden en samenwerking
Bij traditionele gemeenschappen leren kinderen vanaf jonge leeftijd om te samenwerken met anderen. Ze leren om te luisteren, te helpen en te delen, in plaats van om te strijden om macht. Dit leidt tot kinderen die beter kunnen omgaan met sociale situaties en zich beter kunnen aanpassen aan nieuwe omstandigheden.
Conclusie
De opvoedstijl van jager-verzamelaarsgemeenschappen biedt inzicht in een manier van opvoeden die gericht is op harmonie, autonomie en samenwerking. Deze stijl is gericht op het leren vanuit ervaring, het delen van taken en het beheersen van emoties. Door deze principes toe te passen in de moderne opvoeding, kunnen ouders helpen bij het ontwikkelen van kinderen die beter kunnen omgaan met emoties, zelfstandigheid en sociaal gedrag. Het is belangrijk dat ouders hun eigen gedrag beheersen en rustig blijven, zodat kinderen leren om met emoties om te gaan zonder te schreeuwen of te vechten. De kern is dat kinderen leren om te leren, in plaats van om te leren met veel prijzen of bevelen.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
