Genderbewust opvoeden: een stap voor stap gids voor ouders en opvoeders

Genderbewust opvoeden is een belangrijk onderdeel van de opvoeding van kinderen in de moderne samenleving. Het gaat hierbij om het bewust zijn van de invloed van genderstereotypen en het aanbieden van ruimere keuzemogelijkheden voor kinderen, zodat ze zich kunnen ontwikkelen op basis van hun persoonlijkheid, talenten en voorkeuren, en niet op basis van hun geslacht. In dit artikel geven we een overzicht van de kernprincipes van genderbewust opvoeden, waarom het belangrijk is en hoe ouders en opvoeders hiermee aan de slag kunnen.

Wat is genderbewust opvoeden?

Genderbewust opvoeden houdt in dat ouders en opvoeders bewust zijn van de stereotypen en verwachtingen die er rondom het geslacht staan. Het gaat erom dat kinderen de ruimte krijgen om zichzelf te ontdekken en te ontwikkelen, zonder dat hun keuzes bepaald worden door traditionele mannelijke of vrouwelijke rolmodellen. Het verschil tussen sekse en gender is hierbij belangrijk. Sekse verwijst naar de biologische kenmerken van een persoon, terwijl gender het sociale en culturele beeld is van wat het betekent om een man of vrouw te zijn.

In de praktijk betekent dit dat kinderen worden aangemoedigd om alle soorten activiteiten en speelgoed te kiezen, zonder dat er sprake is van een voorkeur voor bepaalde kleuren, spelen of taken. Een jongen kan bijvoorbeeld dansen en een meisje kan voetballen, zonder dat dit als ongewoon of onnatuurlijk wordt gezien. Het doel is om kinderen te laten leren dat er geen beperkingen zijn op basis van hun geslacht, en dat iedereen de kans krijgt om zijn of haar eigen pad te volgen.

Waarom is genderbewust opvoeden belangrijk?

Genderstereotypen beïnvloeden de ontwikkeling van kinderen op verschillende manieren. Ze kunnen ervoor zorgen dat kinderen bepaalde activiteiten of interesses niet durven te ontdekken, omdat ze worden beïnvloed door verwachtingen van de omgeving. Bijvoorbeeld: een jongen die graag ballet wil leren, maar steeds wordt gezegd dat ballet alleen voor meisjes is. Een meisje dat graag wil meespelen met auto’s en puzzels, maar wordt aangemoedigd om alleen met poppen te spelen.

Door genderbewust op te voeden, wordt het kind opgeleid om te leren dat er geen beperkingen zijn op basis van geslacht, en dat iedereen de kans krijgt om zijn of haar eigen pad te volgen. Dit leidt tot meer gelijkheid in kansen en talenten, en helpt kinderen om zichzelf te ontwikkelen zonder beperkingen. Bovendien draagt genderbewust opvoeden bij aan een bredere maatschappelijke gelijkheid, waarin iedereen de ruimte krijgt om zichzelf te zijn, ongeacht hun geslacht of identiteit.

Hoe begin je ermee?

Genderbewust opvoeden begint met het bewust worden van de eigen stereotypen en verwachtingen. Het is belangrijk om te leren omgaan met de verschillen tussen jongens en meisjes, zonder dat die verschillen als bepalend worden gezien. Hieronder geven we enkele concrete tips om te beginnen met genderbewust opvoeden:

1. Geef zelf het goede voorbeeld

Kinderen spiegelen zich aan hun ouders. Zie je in je eigen gedrag of opmerkingen dat je bepaalde verwachtingen hebt op basis van het geslacht van je kind, dan is het belangrijk om hier bewust mee om te gaan. Bijvoorbeeld: als je denkt dat jongens meer leiderschap moeten tonen dan meisjes, dan kan dat een vooroordoor zijn die je kind beïnvloedt.

2. Vermijd clichés en beperkende vooroordelen

Gebruik geen zinnen die op basis van geslacht bepalen wat een kind mag doen of niet. Bijvoorbeeld: “Een meisje moet zorgzaam zijn” of “Een jongen moet sterker zijn.” In plaats daarvan kun je proberen om je kind te laten kiezen wat hij of zij leuk vindt, zonder dat je daarvoor een bepaalde keuze vooraf bepaalt.

3. Kies voor gendervriendelijk speelgoed

Gebruik speelgoed dat niet bepaald is voor jongens of meisjes. Kies bijvoorbeeld voor blokken, fietsen of een speelgoedset die neutrale kleuren heeft. Dit helpt kinderen om te leren dat er geen beperkingen zijn op basis van hun geslacht.

4. Laat de persoonlijkheid van je kind de boei bepalen

Reageer op de persoonlijkheid van je kind, in plaats van op het geslacht. Bijvoorbeeld: als je kind veel creativiteit heeft, dan is het belangrijk om dat te erkennen, ook als het niet past in de verwachtingen van een bepaald geslacht.

5. Denk verder dan de clichés

Laat je kind weten dat er meer mogelijkheden zijn dan de klassieke stereotypen. Bijvoorbeeld: een jongen kan graag dansen, en een meisje kan graag voetballen. Geef je kind de ruimte om te experimenteren met verschillende activiteiten en interesses.

6. Gebruik tegenvoorbeelden

Laat je kind zien dat er ook andere manieren zijn om te zijn. Bijvoorbeeld: laat je kind zien dat een vrouw ook een piloot kan zijn, of dat een man ook een kinderopvangmedewerker kan worden. Dit helpt om stereotypen te doorbreken en kinderen te laten zien dat er meer mogelijkheden zijn dan alleen die die in de traditie staan.

7. Zorg voor een diversiteit in de omgeving

Zoals uit onderzoek blijkt, leren kinderen in grote mate door observatie en imitatie. Zie je in je omgeving dat er veel diversiteit is, dan is het mogelijk dat je kind minder stereotiepe ideeën opbouwt. Daarom is het belangrijk om je kind bloot te stellen aan verschillende rollen en taken, zodat ze kunnen leren dat er geen beperkingen zijn op basis van geslacht.

8. Wees open voor gesprekken over gender

Bied je kind ruimte om over gender en identiteit te praten. Stel vragen als: “Wat denk jij dat het betekent om een jongen of meisje te zijn?” of “Wat vind jij van de manier waarop de wereld over geslacht denkt?” Dit helpt je kind om zijn eigen mening te ontwikkelen en te leren omgaan met verschillende meningen.

De rol van de opvoeder

In de kleutertuin is het belangrijk dat de opvoeders ook bewust zijn van de invloed van genderstereotypen. Ze moeten er voor zorgen dat er geen beperkingen zijn in de keuzes die kinderen maken. Bijvoorbeeld: in de kleutertuin mogen kinderen zichzelf kleden, en mag elk kind kiezen wat hij of zij het leukst vindt. Ook is het belangrijk om de ruimte te bieden waarin kinderen kunnen experimenteren met verschillende rollen, zonder dat ze worden beïnvloed door verwachtingen van het geslacht.

De opvoeder moet ook zelf bewust zijn van de eigen vooroordelen en beperkingen. Bijvoorbeeld: als een meisje graag wil meespelen met auto’s en een jongen graag wil dansen, dan moet de opvoeder dit toelaten en niet beïnvloeden door opmerkingen over “het juiste gedrag” voor jongens of meisjes.

Wat is het verschil tussen genderbewust en genderneutraal opvoeden?

Genderbewust opvoeden betekent dat je opmerkzaam bent voor de verschillen tussen jongens en meisjes, zonder dat je ze ontkent of uitvlakt. Het gaat erom dat je kind de ruimte krijgt om zijn of haar eigen identiteit te ontwikkelen, zonder dat je er op uitgaat dat je kind zich moet aanpassen aan bepaalde verwachtingen. Genderneutraal opvoeden houdt in dat je geen onderscheid maakt tussen jongens en meisjes, wat echter niet betekent dat je de verschillen negeert. Het gaat erom dat je kind de ruimte krijgt om te leren dat er geen beperkingen zijn op basis van geslacht.

Conclusie

Genderbewust opvoeden is een belangrijk onderdeel van de opvoeding van kinderen in de moderne samenleving. Het helpt kinderen om zichzelf te ontwikkelen op basis van hun persoonlijkheid, talenten en voorkeuren, in plaats van op basis van traditionele stereotypen. Door bewust om te gaan met de verschillen tussen jongens en meisjes, en ruimte te bieden voor diversiteit, kunnen ouders en opvoeders helpen bij het creëren van een gelijkere maatschappij. Het is belangrijk om te leren omgaan met de eigen vooroordelen en beperkingen, en kinderen te leren dat ze zichzelf mogen zijn, ongeacht hun geslacht of identiteit.

Bronnen

1. Genderbewust opvoeden
2. Genderbewust opvoeden
3. Genderbewust opvoeden: tips voor ouders
4. Genderbewust opvoeden: tips voor ouders
5. Genderbewust opvoeden
6. Gelijkheid begint aan de keukentafel
7. Genderbewust opvoeden buiten de hokjes
8. Genderbewust opvoeden
9. Tips voor genderbewust opvoeden
10. Genderneutraal opvoeden: wat dat nu eigenlijk is