Kinderopvang tijdens en na Corona: Een Evaluatie van Steunmaatregelen en Gevolgen voor Kinderen

De afgelopen jaren heeft de wereld, en Nederland daaronder, te maken gehad met de impact van het coronavirus. Een sector die hier direct mee te maken kreeg, was de kinderopvang. Deze artikel beschrijft de genomen maatregelen, de gevolgen voor kinderen en de lessen die geleerd zijn uit deze periode, gebaseerd op beschikbare rapporten en onderzoeken.

Achtergrond van de Coronamaatregelen

In 2020 werden, als reactie op de COVID-19 uitbraak, diverse maatregelen genomen die grote gevolgen hadden voor de samenleving. De kinderopvang was gedwongen driemaal te sluiten om de verspreiding van het virus in te perken. Om de stabiliteit van de sector te waarborgen en ouders te ondersteunen, werden verschillende financiële regelingen ingesteld, waaronder de Tijdelijke tegemoetkomingsregeling kinderopvang (TTKO) voor ouders met kinderopvangtoeslag, de TTKZO voor ouders zonder overheidsvergoeding, en vergoedingen voor gemeentelijke regelingen voor specifieke situaties. Deze maatregelen waren bedoeld om ouders in staat te stellen de kosten van kinderopvang door te betalen, zodat de opvanglocaties open konden blijven voor kinderen van ouders in cruciale beroepen en kwetsbare kinderen.

Noodopvang tijdens de Sluitingen

Tijdens de sluitingsperioden bood de kinderopvang noodopvang aan. Dit was essentieel voor ouders met cruciale beroepen, waardoor zij hun werk konden voortzetten en Nederland draaiende bleef houden. Ook kinderen in kwetsbare posities konden gebruikmaken van deze noodopvang om te voorkomen dat hun situatie verslechterde. Tijdens de eerste sluiting werd zelfs 24/7 noodopvang georganiseerd, hoewel hier weinig gebruik van werd gemaakt, wat leidde tot een afschaffing van deze regeling tijdens de tweede en derde sluiting.

Evaluatie van de Steunmaatregelen

Een evaluatie van de coronasteunmaatregelen in de kinderopvang heeft gekeken naar de uitvoering, doelmatigheid, doeltreffendheid en het bereik van de financiële regelingen en de noodopvang. De evaluatie omvatte enquêtes, focusgroepen en interviews met houders, medewerkers, ouders en gemeenteambtenaren, evenals literatuuronderzoek. De resultaten van deze evaluatie zijn van belang om te leren van de ervaringen en toekomstige crises beter te kunnen beheersen.

Impact op Kinderen: Mentale en Leerachterstanden

De coronacrisis heeft niet alleen de kinderopvangsector beïnvloed, maar ook de kinderen zelf. Uit onderzoek blijkt dat de crisis voor een deel van de jongeren pittig was, met name door het missen van sociaal contact. Kinderen die al in kwetsbare omstandigheden verkeerden, zoals kinderen met mentale problemen, in armoede levende kinderen, of kinderen in onveilige thuissituaties, werden hierdoor extra getroffen.

Sommige kinderen vertonen na de crisis moeite met sociale interactie, functioneren minder goed in de klas, of vertonen gedragsproblemen. Er is een leerachterstand geconstateerd bij kinderen uit gezinnen in armoede, deels door het gebrek aan toegang tot laptops voor thuisonderwijs. Hoewel deze leerachterstand op termijn kan worden ingehaald, heeft het wel voor onzekerheid gezorgd bij een deel van de kinderen. De mentale gezondheid van jongeren is verslechterd, en de pandemie speelt hierin een rol.

Kwaliteit en Veiligheid van Kinderopvang

De kwaliteit en veiligheid van kinderopvang zijn van groot belang. Ouders moeten erop kunnen vertrouwen dat hun kinderen in een veilige, gezonde en verantwoorde omgeving worden opgevangen. Gemeenten hanteren het principe van ‘Streng aan de poort’, wat betekent dat een kinderopvangvoorziening al bij de start moet voldoen aan de kwaliteitseisen van de Wet kinderopvang. Dit omvat het leveren van kwalitatief goede kinderopvang, waarbij kinderen zich veilig voelen en de ruimte krijgen om zich te ontwikkelen op sociaal, emotioneel, cognitief en taalgebied.

Een incident in Dronten, waarbij een medewerker van een kinderopvang tijdelijk is geschorst na een vervelend voorval met een kind, benadrukt het belang van het opvolgen van de meldcode bij (vermoedens van) huiselijk geweld en kindermishandeling.

Vaccinatie en Kinderopvang

Hoewel er discussie is geweest over een vaccinatieplicht voor kinderopvangmedewerkers, is dit uiteindelijk niet doorgegaan. De vaccinatiegraad bij jonge kinderen ligt onder de 90 procent, wat aanleiding geeft tot zorgen. Ouders maken zich zorgen over de bescherming van hun kinderen, vooral in de eerste 14 maanden voordat ze toegang hebben tot het rijksvaccinatieprogramma.

Kinderen van 6 maanden tot 17 jaar met een medisch verhoogd risico op een ernstig beloop van het coronavirus kunnen op advies van een behandelend arts een coronaprik ontvangen. Voor de meeste kinderen is de coronaprik niet nodig, maar deze is wel beschikbaar voor kinderen met een hoog risico. Vaccinatie verkleint de kans op ernstige ziekte en ziekenhuisopname.

Toekomstige Ontwikkelingen: Kinderopvangtoeslag en Kwaliteitsmeting

Voor 2025 is een verhoging van de kinderopvangtoeslag aangekondigd, met een extra budget van € 429 miljoen. Dit is het eerste deel van een groter budget dat tot 2027 is gereserveerd. Daarnaast worden de maximumuurprijzen en toetsingsinkomens voor de kinderopvangtoeslag geïndexeerd.

In 2025 staat een nieuwe kwaliteitsmeting gepland in de kinderopvang. De Landelijke Kwaliteitsmeting Kinderopvang (LKK) richt zich op de ervaringen van individuele kinderen, in plaats van alleen op de kwaliteit van de groep als geheel. Dit geeft een aanvullend perspectief op de kwaliteit van de opvang.

Belang van Samenwerking

De coronacrisis heeft het belang van samenwerking binnen de kinderopvangsector en met andere sectoren, zoals het onderwijs en de jeugdzorg, benadrukt. De samenwerking was zeer goed tijdens de crisis, wat heeft bijgedragen aan het succes van de genomen maatregelen. Het is belangrijk om deze netwerken te behouden en te versterken, en om afspraken te maken over verantwoordelijkheden voor een meer integrale benadering van de kinderopvang.

Conclusie

De coronacrisis heeft een significante impact gehad op de kinderopvangsector en de kinderen die gebruikmaken van deze voorzieningen. De genomen steunmaatregelen hebben de stabiliteit van de sector gewaarborgd en ouders ondersteund. De crisis heeft echter ook geleid tot mentale en leerachterstanden bij kinderen, met name bij kinderen die al in kwetsbare omstandigheden verkeerden. Het is essentieel om te blijven investeren in de kwaliteit en veiligheid van de kinderopvang, en om de samenwerking tussen verschillende sectoren te versterken. De lessen die geleerd zijn uit de coronacrisis kunnen worden gebruikt om toekomstige crises beter te beheersen en de best mogelijke zorg voor kinderen te waarborgen.

Bronnen

1. Evaluatie coronasteunmaatregelen kinderopvang en noodopvang
2. Kinderen en pubers en de coronaprik
3. Is kinderopvang schadelijk voor je kind?
4. Onderzoeksrapport naar coronaregelingen kinderopvang
5. Ontwerpbesluit kinderopvangtoeslag 2025
6. Opgroeien in de coronacrisis
7. Beleidsregels toezicht en handhaving kinderopvang 2025
8. Kinderdagverblijf Dronten stuurt medewerker naar huis
9. Vijfde ziekte en zwangerschap
10. Wetsvoorstel vaccinatieplicht kinderopvang
11. LKK kwaliteitsmeting in 2025