Coachend opvoeden: hoe je kinderen helpt om zelfvertrouwen en zelfstandigheid te ontwikkelen
juli 2, 2025
De opvoeding van kinderen is een complex proces dat zowel emotioneel als intellectueel uitdagend kan zijn. In de hedendaagse maatschappij worden er steeds meer technieken en benaderingen gebruikt om kinderen op een manier op te voeden die zowel hun ontwikkeling ondersteunt als hun gedrag beïnvloedt. Een van de krachtige middelen dat in de opvoeding wordt ingezet, is humor. Maar ook cynisme komt hierin voor, hoewel het een ander soort reactie is. De gegevens uit de bronnen tonen aan dat humor en cynisme in de opvoeding zowel positieve als negatieve effecten kunnen hebben, afhankelijk van de context en de manier waarop ze worden toegepast.
De rol van humor in de opvoeding
Humor is een krachtige tool in de opvoeding. Volgens Elsie Sloot, opvoedkundige in Rotterdam, is humor een manier om frustraties om te zetten in positieve energie. Ze geeft aan dat het niet alleen leuk is om met kinderen te lachen, maar dat humor ook helpt bij het opbouwen van een band tussen ouder en kind. Een voorbeeld is wanneer een kind zegt: “Hou jij mond nou eens dicht, papa”, dan kan de vader op twee manieren reageren. Hij kan zeggen: “Hé, zo praat je niet tegen je vader”, of hij kan iets zeggen in de trant van: “Oh, ben jij nu opeens de vader? Oké, dan ben ik nu jou.” Door het gedrag van het kind letterlijk te nemen, wordt het een soort grap. Zo kun je tegen een kind dat nog steeds zijn eigen billen niet wil afvegen zeggen: “Ja hoor, ik veeg jou billen wel af, veeg jij dan ook de mijne?” of “Ja hoor, ik help je wel met je trui, help jij mij dan even mijn broek aantrekken?”
Deze aanpak helpt kinderen om leren omgaan met situaties en hun gedrag te leren bepalen. Het is ook een manier om een patstelling te doorbreken. Soms zit je jezelf als ouder flink op te fokken in een bepaalde situatie. Als je dan de tegenwoordigheid van geest hebt om even met afstand naar de situatie te kijken en niet meteen te ontploffen bij de volgende uitbarsting van je kind, zie je soms ineens het tragikomische van de situatie. Als je daarom kunt lachen en je krijgt je kind mee, heb je een hoop gewonnen. Dat samen lachen schept namelijk een band en dan sta je ineens niet meer tegenover elkaar, maar naast elkaar.
Cynisme in de opvoeding: een vorm van frustratie?
Cynisme is een andere vorm van omgaan met frustratie. Volgens John Reid, mede-createur van de cartoon Fokke & Sukke, is het een manier om te voorkomen dat je je verliest in je woede en ergernis. Hij zegt: “Als je het cynisme afzet op een schaal van de ideale reactie tot de minst ideale reactie – slaan – , dan denk ik dat een cynische opmerking de een na beste oplossing is. Beter ook dan een partij schreeuwen.” Voor Reid is het een uiting van puur frustratie. Machteloosheid ook wel. Met zo’n cynische opmerking zeg je natuurlijk eigenlijk “kijk mij eens zielig met die rotkinderen”. En tegelijk wil je dat ze zich door zo’n opmerking extra schuldig voelen: “jullie zijn de veroorzaker van al dat leed”.
Elsie Sloot benadrukt dat kinderen daarvan kunnen worden onzeker. Je loopt het risico dat ze helemaal niet begrijpen wat je bedoelt, of dat ze het echt letterlijk nemen. Dat leidt er weer toe dat je ze moet gaan uitleggen dat je het eigenlijk niet zo bedoelde: “natuurlijk gaat mama niet naar een gesticht, maar je moet begrijpen dat etc etc…”. Het kost allemaal extra tijd. Ze zegt vaak tegen ouders: “ondertitel alles wat je doet”. Als je ziet dat een kind stout doet en je moet daar eigenlijk om lachen, wordt dan niet boos nadat je net gelachen hebt. Dan snapt het kind er niks van. Je kunt dan beter zeggen: “ik lach wel om wat je doet, maar ik vind het niet goed”. Dan ben je duidelijk.
De impact van humor en cynisme op de opvoeding
De gegevens uit de bronnen tonen aan dat humor een positief effect heeft op de opvoeding. Lachen is gezond, zegt Sibe Doosje, humoronderzoeker en gezondheidspsycholoog aan de universiteit van Utrecht. Het is een vorm van sport. Zo zou een minuut bulderen van het lachen gelijk staan aan tien minuten roeien op een roeimachine. Een ander effect van lachen is dat de hoeveelheid antistoffen in het speeksel er iets door stijgt. Daarnaast is het zo dat de pijndrempel stijgt als we lachen. Zo konden proefpersonen die naar een grappige film keken hun handen langer in een bak met ijswater houden dan mensen die een naar een nare film keken.
Cynisme daarentegen kan leiden tot onzekerheid bij kinderen. Ze kunnen het niet begrijpen of het letterlijk nemen. Dit kan leiden tot extra uitleg en tijd, wat niet ideaal is in de opvoeding. Daarnaast kan het risico lopen dat kinderen later niet goed weten hoe ze met problemen om moeten gaan. Problemen worden eigenlijk afgedaan. Het opvoeden wordt gestaakt; “als jij zo nodig die trap op moet lopen, nou, breek je benen dan maar, kan mij het schelen”.
Hoe humor en cynisme in de praktijk worden toegepast
De gegevens uit de bronnen tonen aan dat humor en cynisme in de praktijk op verschillende manieren kunnen worden toegepast. Bijvoorbeeld, in de cartoon Fokke & Sukke wordt humor gebruikt om situaties te illustreren waarin kinderen op een grappige manier worden opgevoed. De cartoon toont hoe kinderen met hun ouders kunnen lachen en samen grappen kunnen bedenken. Zoals Elsie Sloot zegt, is het niet alleen leuk om met kinderen te lachen, maar is humor ook bij uitstek geschikt om je frustratie om te zetten in een positieve energie.
In de praktijk kan humor worden gebruikt om situaties te doorbreken. Bijvoorbeeld, als een kind terugkerend gedrag vertoont, kan humor een manier zijn om dat gedrag te veranderen. Als ouders een codewoord afspreken, zoals “konijn”, wanneer ze zien aankomen dat een kind driftig wordt, maar laat hem dat ook tegen jou zeggen als jij een keertje ontploft. Het is zo raar dat het grappig wordt en ondertussen helpt het je kind zijn gedrag te veranderen.
Cynisme kan ook worden gebruikt, maar het is belangrijk om op te letten met de toon. Bijvoorbeeld, als een vader zegt: “Ja, dit is inderdaad het perfécte moment om deze scène te gaan trappen. Ik kan me geen beter moment voorstellen dan twee minuten voordat de school begint”, dan is dat een cynische opmerking. Het is belangrijk dat kinderen niet te veel cynische opmerkingen horen, omdat ze daardoor onzeker kunnen raken.
De betekenis van humor in de opvoeding
De gegevens uit de bronnen tonen aan dat humor een belangrijke rol speelt in de opvoeding. Anna Wahlgren, schrijfster van het succesvolle, onlangs uit het Zweeds vertaalde “Groot opvoedboek”, besteedt in haar boek ook opvallend veel aandacht aan humor. Keer op keer beschrijft ze hoe humor je redder in nood kan zijn. Bij de koppige peuter en de dwarse puber schrijft ze: “De dagelijkse lachbui is nu noodzakelijker dan ooit”. Over pijn en ziekte zegt ze: “zelfs als je een kind moet kietelen om het aan het lachen te krijgen, omdat je zelf absoluut niet in de stemming bent om te lachen, heeft lachen een weldadige werking”. Bij het leren van tafelmanieren aan een kind dat hier eigenlijk al te oud voor is: “In plaats van geërgerd uit te vallen: ‘Je moet je eten maar zelf snijden, dan kun je immers!’, kun je de glimlachende licht humoristische lijn kiezen, die doeltreffender is”.
Conclusie
De opvoeding van kinderen is een complex proces dat zowel emotioneel als intellectueel uitdagend kan zijn. Humor is een krachtige tool in de opvoeding, die helpt bij het opbouwen van een band tussen ouder en kind. Cynisme kan ook worden gebruikt, maar het is belangrijk om hier voorzichtig mee om te gaan. De gegevens uit de bronnen tonen aan dat humor en cynisme in de opvoeding zowel positieve als negatieve effecten kunnen hebben, afhankelijk van de context en de manier waarop ze worden toegepast.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
