Beschermende opvoeding: Wat betekent het en wat zijn de gevolgen?

In de huidige tijd wordt steeds vaker gesproken over ‘overbeschermende opvoeding’ of ‘helikopter-ouders’. Dit begrip wordt vaak geassocieerd met een vorm van opvoeding waarin ouders hun kinderen te veel beschermen, waardoor het kind minder kans krijgt om zelfstandig te leren en te groeien. De bronnen die in dit artikel worden gebruikt, geven inzicht in de kenmerken, gevolgen en mogelijke oplossingen voor overbeschermende opvoeding. De focus ligt op de balans tussen beschermend zijn en het stimuleren van autonomie, zowel in de jeugd als in de latere levensfasen.

Kenmerken van overbeschermende opvoeding

Overbeschermende opvoeding wordt vaak gekenmerkt door een te grote betrokkenheid van ouders bij het dagelijks leven van hun kind. Dit kan zich uiten in het continu bepalen van wat het kind mag doen, het oplossen van problemen voor het kind, en het constant toezicht houden op het gedrag van het kind. Volgens bron [2] is overbeschermend opvoeden een vorm van opvoeding waarin ouders sterk betrokken zijn bij het leven van hun kind en het kind in hoge mate tegen mogelijke bedreigingen beschermen.

Er zijn twee soorten overbeschermend opvoeden, namelijk angstgedreven en egobetrokken. Ouders die angstgedreven overbeschermend opvoeden zijn, zijn angstig of bezorgd over de toenemende autonomie van hun kind. Ze zijn gefocust op het preventief oplossen van problemen, waardoor het kind niet de kans krijgt om zelf problemen op te lossen en te leren van faalervaringen. Egobetrokken overbeschermend opvoeden is gericht op het beschermen van het ego of de zelfwaardering van het kind. Deze ouders zetten het kind op een voetstuk of complimenteren het kind constant. Hiermee proberen ouders niet alleen de zelfwaardering van hun kinderen te waarborgen, maar proberen ze ook hun eigen zelfwaardering in stand te houden.

Gevolgen van overbeschermende opvoeding

De gevolgen van overbeschermende opvoeding zijn talrijk en kunnen zowel psychologisch als sociaal zijn. Volgens bron [3] kan overbeschermende opvoeding leiden tot lage eigenwaarde bij kinderen, omdat ze niet de kans krijgen om zelfstandig problemen op te lossen. Dit leidt ertoe dat kinderen niet in staat zijn om zelfvertrouwen op te bouwen. Daarnaast kan overbeschermende opvoeding ook leiden tot een gebrek aan autonomie, wat weer kan resulteren in een lage frustratietolerantie. Kinderen die te veel worden beschermend opgevoed, leren vaak om alleen met gemakkelijke en veilige situaties om te gaan, terwijl ze niet geleerd hebben om met gevaren of risico’s om te gaan.

Volgens bron [7] kan overbeschermende opvoeding schadelijk zijn voor de mentale gezondheid van kinderen. De typische ouders die de hele dag tegen hun kinderen zeggen dat ze dingen niet mogen doen omdat ze zich pijn zouden kunnen doen, dat ze niet bij vriendjes mogen spelen die ze niet kennen, dat ze niet mee mogen op schoolreisjes omdat er iets kan gebeuren, en steeds maar weer nee, nee, nee. Dit leidt ertoe dat het kind alleen maar bang wordt gemaakt met het valse idee dat de wereld gevaarlijk is. Dit kan op den duur leiden tot angst en een gebrek aan vertrouwen in de wereld.

De rol van beschermende factoren

In tegenstelling tot overbeschermende opvoeding, zijn er ook beschermende factoren die kunnen bijdragen aan een gezonde ontwikkeling van kinderen. Volgens bron [5] zijn beschermende factoren factoren die een buffer vormen tegen de invloed van risicofactoren. Deze factoren omvatten sterke kanten van het kind, zoals intelligentie, gezondheid, positieve karaktereigenschappen, charme en een talent voor sport. Daarnaast kunnen ook veilige hechting, hoge intelligentie, zelfinzicht, zelfwaardering, zelfvertrouwen, kennis over depressie en mogelijkheden voor hulp, gemakkelijke persoonlijkheid, betekenisvolle contacten, goede sociale en communicatieve vaardigheden en open communicatie als beschermende factoren dienen.

Overbeschermende opvoeding en mentale problemen bij jongeren

Volgens bron [6] kan overbeschermende opvoeding leiden tot mentale problemen bij jongeren. In het artikel wordt gesproken over de vraag of een beschermende opvoedstijl mentale problemen kan veroorzaken. In het onderzoek van het RIVM blijkt dat 43% van de jongeren last heeft van mentale klachten. Dit kan een verband hebben met een te beschermende opvoedingsstijl. Ouders die hun kinderen zeer beschermend opvoeden worden ook wel curlingouders genoemd. Deze ouders halen alle eventuele obstakels weg uit het leven van hun kind, waardoor het kind niet geleerd heeft om met problemen om te gaan.

De balans tussen beschermend zijn en autonomie

Een belangrijk punt is het vinden van een evenwicht tussen beschermend zijn en het stimuleren van autonomie en persoonlijke ontwikkeling bij anderen. Volgens bron [1] is het belangrijk om een evenwicht te vinden tussen beschermend zijn en het stimuleren van autonomie en persoonlijke ontwikkeling bij anderen. Dit betekent dat ouders hun kinderen moeten laten leren om zelfstandig problemen op te lossen en te leren van fouten. Het is belangrijk dat kinderen de kans krijgen om zelf te beslissen wat ze willen doen en wat niet.

De invloed van overbeschermende opvoeding op het sociaal-emotionele gedrag

Volgens bron [10] hangt overbeschermend opvoeden samen met meer internaliserend en externaliserend probleemgedrag, ongeacht de leeftijd van het kind. Dat kan zich uiten in faalangstig en teruggetrokken gedrag of pesten en agressie tonen. Bij een aantal onderzoeken is het echter lastig om te bepalen of overbeschermend opvoeden de oorzaak of het gevolg is van probleemgedrag bij het kind. Het kan zijn dat deze vorm van opvoeding probleemgedrag in de hand werkt. Maar probleemgedrag kan ook overbescherming door ouders uitlokken, omdat zij het gevoel hebben dat het kind meer bescherming nodig heeft. Een derde mogelijkheid is dat er sprake is van een wederkerig proces.

De rol van de school

De school heeft een belangrijke rol bij het aanpakken van overbeschermende opvoeding. Volgens bron [2] is de rol van de Kennisrotonde om wetenschappelijke kennis te zoeken hierover. Wat voor deze leerkracht nu fijn is, is dat ze met ons antwoord in de hand het gesprek met ouders aan kan gaan. Ze kan bijvoorbeeld een ouderavond organiseren over opvoeden en laten zien wat er met onderzoek is aangetoond. Ze kan echt onderbouwd advies geven aan ouders. Dit is precies waar we als Kennisrotonde voor zijn.

Conclusie

Overbeschermende opvoeding kan zowel positieve als negatieve gevolgen hebben voor de ontwikkeling van kinderen. Hoewel het beschermen van kinderen belangrijk is, is het belangrijk om een evenwicht te vinden tussen beschermend zijn en het stimuleren van autonomie en persoonlijke ontwikkeling. Beschermende factoren kunnen helpen bij het voorkomen van mentale problemen bij jongeren. De rol van de school en ouders is cruciaal bij het aanpakken van overbeschermende opvoeding. Het is belangrijk dat ouders zich bewust zijn van de mate waarin ze overbeschermend zijn en zich afvragen of ze doen wat het beste is voor hun kind.

Bronnen

1. Beschermend zijn is een kwaliteit: wanneer ben je te beschermend?
2. Is een overbeschermende opvoedstijl schadelijk voor kinderen?
3. 8 gevaren van een overbeschermende opvoeding
4. Risico en beschermende factoren
5. Wat is een beschermende factor bij opvoeden?
6. Zorgt een beschermende opvoedstijl voor mentale problemen bij jongeren?
7. De gevolgen van overbescherming
8. Beschermde opvoeding: niet goed
9. Is een overbeschermende opvoedstijl schadelijk voor kinderen?
10. Overbeschermend opvoeden en sociaal-emotionele ontwikkeling
11. Beschermend zijn is een kwaliteit
12. Ouderschap: je kind leren loslaten