Jagen, verzamelen, opvoeden: Wat we kunnen leren van oude culturen

De opvoeding van kinderen is een complex proces dat door de eeuwen heen veelvuldig is bestudeerd en geëvalueerd. In het Westen wordt vaak uitgegaan van een individueel gerichte benadering, waarbij de nadruk ligt op zelfstandigheid en persoonlijke groei. Echter, er zijn culturen die al eeuwenlang een andere, collectieve aanpak hanteren. In haar boek Jagen, verzamelen, opvoeden probeert Michaeleen Doucleff de kern van deze opvoedpraktijken te ontwarren en te laten zien wat we kunnen leren van oude culturen. Dit artikel bevat een overzicht van de belangrijkste inzichten en aanpakken die uit het boek voortkomen, met aandacht voor gezinsleven, opvoedingsstrategieën en het belang van samenwerking in het gezin.

De kern van het boek

Michaeleen Doucleff, een Amerikaanse journaliste en moeder van een peuter, onderzoekt in haar boek hoe verschillende culturen – waaronder de Maya’s, de Hadzabe en de Inuit – hun kinderen opvoeden. Ze ontdekt dat deze culturen op een fundamenteel verschil in opvoeding zitten met het Westen. In plaats van te focussen op individueel gedrag en zelfstandigheid, stelt de boek een benadering voor waarin kinderen worden opgevoed in een collectieve omgeving, waarin samenwerking, verantwoordelijkheid en sociale betrokkenheid centraal staan.

In het boek wordt een methode genoemd: de SAAM-methode. Deze staat voor Saamhorigheid, Aanmoediging, Autonomie, Minimaal ingrijpen. Deze principes vormen de basis van de opvoeding in deze culturen en worden vaak toegepast in de praktijk. De nadruk ligt op het aanbieden van een veilige, stimulerende omgeving waarin kinderen zich kunnen ontwikkelen zonder te veel beperkingen.

Saamhorigheid: Samenwerken in het gezin

Een van de belangrijkste principes in de opvoeding van de Maya’s, Hadzabe en Inuit is saamhorigheid. Kinderen worden niet los van het gezin gezien, maar als een onderdeel van een collectieve groep. Ze worden aangemoedigd om mee te werken aan taken, zodat ze zich als onderdeel van de groep voelen. Dit helpt bij het opbouwen van een gevoel van verbondenheid en verantwoordelijkheid.

In het Westen wordt vaak gesproken over het loslaten van het kind en het stimuleren van autonomie. Hierdoor ontstaat vaak een gebrek aan samenwerking en een teveel aan individuele belangen. In de culturen die Doucleff onderzoekt, is het juist het omgekeerde: kinderen leren samenwerken, helpen en hun rol in het gezin opnemen. Dit leidt tot minder conflicten, meer harmonie en een beter gevoel van verbondenheid binnen de familie.

Aanmoediging: Geen beloning, maar een gevoel van betrokkenheid

In de Maya-cultuur wordt het gebruik van beloningen en lof beperkt. In plaats daarvan wordt er gekeken naar hoe kinderen zich kunnen inzetten voor het gezin en hoe ze hun bijdrage kunnen leveren. Dit gevoel van betrokkenheid leidt tot een intrinsieke motivatie. Kinderen leren niet om te voldoen aan verwachtingen, maar om actief deel te nemen aan het gezinsleven.

In het Westen is het vaak gebruikelijk om kinderen te belonen voor hun gedrag, bijvoorbeeld door complimentjes te geven of beloningen te geven. Hierdoor ontstaat vaak een afhankelijkheid van externe beloningen, wat de intrinsieke motivatie kan verminderen. In de culturen die Doucleff onderzoekt, is dit juist anders: kinderen voelen zich gezien en betrokken, wat leidt tot een sterker gevoel van autonomie.

Autonomie: Vertrouwen in het kind

In de Hadzabe-cultuur wordt het kind veel ruimte gegeven om zichzelf te ontwikkelen. Er wordt geen onophoudelijke stroom van instructies gegeven, maar het kind wordt aangemoedigd om zelf te leren en te experimenteren. Dit vertrouwen in het kind leidt tot een sterker gevoel van zelfvertrouwen en autonomie.

In het Westen wordt vaak gekeken naar het stimuleren van autonomie, maar vaak wordt dit gedaan door het kind te bepalen wat het moet doen. Hierdoor ontstaat vaak een gebrek aan vertrouwen in het kind en een teveel aan bevelen en instructies. In de culturen die Doucleff onderzoekt, is het juist het omgekeerde: kinderen worden aangemoedigd om zelf te leren en hun eigen keuzes te maken, onder toezicht van volwassenen.

Minimaal ingrijpen: Laat het kind leren

Een van de belangrijkste principes in de opvoeding van de Inuit is minimaal ingrijpen. Ouders geven geen directe instructies, maar laten het kind zelf leren en experimenteren. Hierdoor ontstaat er een sterke relatie tussen ouders en kind, en wordt het kind aangemoedigd om zelfstandig te denken en te handelen.

In het Westen wordt vaak gekeken naar het snel ingrijpen bij gedragproblemen, waardoor het kind minder kans krijgt om zelf te leren. In de culturen die Doucleff onderzoekt, is het juist het omgekeerde: ouders laten het kind leren door te observeren en te experimenteren, zonder directe instructies. Dit leidt tot een sterker gevoel van zelfvertrouwen en autonomie.

Samenwerking in het gezin

Een van de belangrijkste inzichten uit het boek is het belang van samenwerking in het gezin. Kinderen worden aangemoedigd om mee te werken aan taken, zodat ze zich als onderdeel van de groep voelen. Dit helpt bij het opbouwen van een gevoel van verbondenheid en verantwoordelijkheid.

In het Westen is het vaak gebruikelijk om kinderen te laten meedoen aan taken, maar vaak wordt dit gedaan met een beperkte inzet. In de culturen die Doucleff onderzoekt, is het juist het omgekeerde: kinderen leren samenwerken, helpen en hun rol in het gezin opnemen. Dit leidt tot minder conflicten, meer harmonie en een beter gevoel van verbondenheid binnen de familie.

Conclusie

De opvoeding van kinderen is een complex proces dat door de eeuwen heen veelvuldig is bestudeerd en geëvalueerd. In het Westen wordt vaak uitgegaan van een individueel gerichte benadering, waarbij de nadruk ligt op zelfstandigheid en persoonlijke groei. Echter, er zijn culturen die al eeuwenlang een andere, collectieve aanpak hanteren. In haar boek Jagen, verzamelen, opvoeden probeert Michaeleen Doucleff de kern van deze opvoedpraktijken te ontwarren en te laten zien wat we kunnen leren van oude culturen. Dit artikel bevat een overzicht van de belangrijkste inzichten en aanpakken die uit het boek voortkomen, met aandacht voor gezinsleven, opvoedingsstrategieën en het belang van samenwerking in het gezin.

Bronnen

1. Jagen, verzamelen, opvoeden - Wat we van oude culturen kunnen leren
2. Jagen, verzamelen, opvoeden - Wat we van oude culturen kunnen leren
3. Jagen, verzamelen, opvoeden – Wat we van oude culturen kunnen leren
4. Opvoeden en ouderschap: Opvoeding
5. Opvoeden als een jager-verzamelaar in moderne tijd
6. Opvoedadvies.nl
7. Ik dacht dat ik een goede ouder was tot ik dit boek las
8. Jagen, verzamelen, opvoeden – Wat we van oude culturen kunnen leren
9. Hulp bij gezinsproblemen: Opvoeding
10. Opvoeding
11. Ontwikkeling en gedrag: Gedrag en opvoeding