Genderneutraal opvoeden: Wat betekent het en hoe pak je het aan?

Genderneutraal opvoeden is een opvoedingsstijl die steeds meer aandacht krijgt, maar tegelijkertijd ook vragen oproept. Het begrip is vaak niet duidelijk gedefinieerd, waardoor het voor ouders en pedagogen verwarrend kan zijn. In dit artikel worden de kernprincipes van genderneutraal opvoeden besproken, de voordelen en uitdagingen die hierbij horen, en praktische tips voor een genderneutrale opvoeding. De informatie is gebaseerd op inzichten uit diverse bronnen, waaronder wetenschappelijk onderzoek, ervaringen van ouders en beleidsmaatregelen in landen zoals Zweden.

Wat is genderneutraal opvoeden?

Genderneutraal opvoeden houdt in dat kinderen de vrijheid krijgen om zichzelf te ontdekken, zonder beperkingen van traditionele genderrollen. Het gaat erom dat kinderen hun interesses en talenten kunnen ontwikkelen, ongeacht hun geslacht. Dit betekent dat je kinderen niet in specifieke hokjes plaatst, maar ze aanmoedigt om hun voorkeuren te volgen, los van maatschappelijke verwachtingen. Volgens een rapport is dit het aanbieden van speelgoed, kleding en activiteiten die niet specifiek gericht zijn op een bepaald geslacht. Het is een manier om kinderen op te voeden tot zelfverzekerde individuen die zich vrij voelen om te zijn wie ze willen zijn, zonder zich gebonden te voelen aan stereotype verwachtingen.

In de praktijk kan dit erop neerkomen dat een jongen bijvoorbeeld een rok draagt, terwijl een meisje stekelhaar heeft. Het gaat er niet om alle mannelijkheid of vrouwelijkheid uit te sluiten, maar juist om kinderen van beide aspecten iets mee te geven. Ze ermee in aanraking te brengen. Een kind leert zo de wereld te ontdekken, met alle mogelijkheden die er zijn. En ontdekt de eigen identiteit doordat het helemaal zichzelf mag en kan zijn. Zonder, al dan niet bewuste, beïnvloeding door de omgeving op hoe het zich hoort te gedragen.

De kernprincipes van genderneutraal opvoeden

De kernprincipes van genderneutraal opvoeden zijn als volgt:

1. Vrije keuze in speelgoed en activiteiten: Laat kinderen zelf kiezen met welk speelgoed ze spelen en welke activiteiten ze ondernemen. Dit betekent dat een jongen net zo goed met poppen kan spelen als een meisje met auto’s.
2. Gelijkheid en respect: Benadruk gelijkheid en respect voor iedereen, ongeacht gender.
3. Open communicatie: Creëer een sfeer waarin kinderen zich vrij voelen om te praten over hun gevoelens, gedachten en vragen over gender.
4. Vermijd genderstereotypen: Probeer stereotypes in taalgebruik en gedrag te vermijden. Dit omvat ook het kritisch bekijken van mediainhoud en boeken.

Voordelen van genderneutrale opvoeding

Een genderneutrale opvoeding kan veel positieve effecten hebben op de ontwikkeling van je kind. Door de keuzevrijheid die je aan je kindje geeft, kan je kind ontdekken wie hij of zij echt is. Je kind kan de volgende voordelen hebben aan een genderneutrale opvoeding:

• Meer zelfvertrouwen: Je kind kan zelfverzekerder zijn omdat hij of zij veel respect en vrijheid krijgt om zichzelf te ontwikkelen. Dit helpt je kind om sterker in de schoenen staan.
• Traditionele rollen uitdagen: Je kind kan de traditionele rolverdeling uitdagen en voor zichzelf opkomen wanneer mensen nog stereotype taal gebruiken.
• Creativiteit: Doordat je veel vrijheid geeft, kan je kind veel vrijer de wereld ontdekken. De gedachten van je kind worden niet geremd door het traditionele beeld van man en vrouw. Dit kan zorgen voor breedere interesses en een grotere fantasie.
• Geaccepteerd voelen: Je leert je kindje dat alle keuzes goed zijn waardoor je kind zich ook extra geliefd voelt.
• Open-minded zijn: Dit betekent dat je kind meer met een open blik naar de wereld kan kijken. Hierdoor zal je kind ook meer open en accepterend naar anderen staan.

Uitdagingen en kritiek

Hoewel genderneutraal opvoeden veel voordelen heeft, zijn er ook uitdagingen. Er zit geen (bekend) nadeel aan genderneutraal opvoeden. Wel is er een tegengeluid omdat er nu eenmaal biologische verschillen zijn tussen jongens en meisjes. Daardoor zouden kinderen verward kunnen raken. Daarnaast zijn traditionele rollen in de maatschappij nog sterk te zien. Ook in de media komen stereotypes voor. Veel mensen houden zich nog aan de traditionele rollen waardoor zij minder open kunnen staan voor genderneutraal opvoeden. Je hebt mogelijk familieleden die moeite kunnen hebben met een genderneutrale opvoedstijl. Probeer ze rustig uit te leggen waarom je voor deze opvoedstijl hebt gekozen. Vraag of ze dat willen respecteren en of ze jouw kinderen gelijk willen behandelen.

Critici noemen genderneutraal opvoeden daarom een soort doorgeschoten maakbaarheidsgeloof, waarbij ouders volledig uit het oog verliezen dat de mens niet te maken is. Je wordt immers als meisje of jongen geboren en dat bepaalt een groot deel van wie je bent. Er zijn meer smaken dan alleen heteroseksuele mannen en vrouwen. Met dat doorgeschoten maakbaarheidsgeloof is hoogleraar Lies Wesseling (Culturele herinnering, gender en diversiteit in Leiden) het echter oneens. Zij meent dat geslacht niet zo zwart-wit is als we soms denken. Waarom zouden anders zoveel mensen homoseksuele, biseksuele of a-seksuele gevoelens hebben? Of genderfluïde door het leven gaan? Er is nog een heel grijs gebied, dat nu vaak wordt afgedaan als afwijkend of onbelangrijk.

In dit licht bezien is genderneutraal opvoeden [...] eerder een poging de diepgewortelde culturele praktijk te doorbreken [...] Genderneutrale opvoeding gaat niet over de ontkenning van verschillen, maar over de erkenning daarvan.

Praktische tips voor een genderneutrale opvoeding

Om een genderneutrale opvoeding in de praktijk te brengen, zijn er verschillende tips die je kunt toepassen:

• Laat je kind zelf kleren kiezen: Shop niet alleen maar op de meisjes- of jongensafdeling, maar geef je kind de vrijheid om zelf kleren te kiezen. Grote kans dat je kindje aankleden leuker gaat vinden, omdat de kleren zelf uitgekozen zijn.
• Geef je kind een brede keuze aan speelgoed: Geef je kind een ruime mogelijkheid om te kiezen waarmee hij of zij speelt, van bouwspeelgoed tot theeservies. Zo moedig je je kind aan om te ontdekken wat voor verschillende dingen er zijn.
• Let op (kinder)boeken: In voorlees- of kinderboeken zijn de traditionele rollen soms nog erg aanwezig. Kies daarom voor genderneutrale boekjes met meer verschillende verhalen. Vooral boekjes over dieren zijn vaak genderneutraal en leuk voor je kleine.
• Gebruik genderneutale namen: Kies voor een naam die geen geslacht aangeeft, zodat het kind zichzelf kan ontwikkelen zonder dat het geslacht bepalend is.
• Open communiceren met familie en vrienden: Leg uit waarom genderneutraal opvoeden belangrijk is en hoe je denkt dat het je kind ten goede zal komen. Wees transparant over je keuzes en probeer mensen uit te leggen wat genderneutraal opvoeden inhoudt en waarom je deze weg hebt gekozen.

Genderneutraal opvoeden in andere landen

In Zweden is genderneutraal opvoeden al veel gangbaan. Daar zijn bijvoorbeeld steeds meer genderneutrale scholen en -toiletten. Onderzoek toont aan dat kinderen op deze scholen minder last hebben van vooroordelen en stereotypering. Zij spelen ook gemakkelijker met kinderen van het andere geslacht. Dit in tegenstelling tot de meer traditionele scholen. In dit land hebben ze zelfs een genderneutraal voornaamwoord: naast ‘hij’ en ‘zij’ zijn dat ‘het’ en ‘hen’. In Engeland zijn er al scholen met genderneutrale schooluniformen, waarbij zowel meisjes als jongens rokken en broeken kunnen dragen. En ook in Frankrijk wordt er al op basisscholen geëxperimenteerd met genderneutraal opvoeden.

Conclusie

Genderneutraal opvoeden is een opvoedingsstijl die gericht is op het bevorderen van gelijkwaardigheid en diversiteit. Het stelt kinderen in staat om zichzelf te ontdekken zonder beperkingen van traditionele genderrollen. De kernprincipes zijn vrije keuze, gelijkheid, open communicatie en het vermijden van genderstereotypen. Hoewel er uitdagingen zijn, zoals de weerstand van sommige ouders en de traditionele rolverdelingen in de maatschappij, biedt genderneutraal opvoeden de kans om kinderen op te voeden tot zelfverzekerde individuen die anderen respecteren ongeacht gender en die zich niet beperkt voelen door traditionele verwachtingen.

Bronnen

1. Genderneutraal opvoeden: Wat is het en hoe pak je het aan?
2. Wat is genderneutraal opvoeden nou weer?
3. Genderneutraal opvoeden
4. Genderneutraal opvoeden
5. De 6 ergste fouten die ouders maken bij genderneutraal opvoeden
6. Wat is genderneutraal opvoeden?
7. Genderneutraal opvoeden: Mijn kinderen leren dat zij volledig zichzelf kunnen zijn
8. Genderneutraal opvoeden: Wat is het eigenlijk?
9. Genderneutraal opvoeden: Mijn visie en ervaringen
10. Genderneutraal opvoeden: Wat is het eigenlijk?