Jagen, verzamelen en opvoeden: Wat we kunnen leren van oude culturen

De opvoeding van kinderen is een complexe taak, die zowel cultureel als psychologisch van invloed is. In een tijd waarin veel ouders moeite hebben met het aanpakken van gedragsproblemen, het bevorderen van autonomie en het vinden van balans tussen structuur en vrijheid, biedt het boek Jagen, verzamelen, opvoeden van Michaeleen Doucleff een alternatief. Dit boek, gebaseerd op ervaringen in culturen zoals de Maya’s, de Inuit en de Hadzabe, stelt voor om te leren van de eeuwenoude opvoedingspraktijken van jager-verzamelaars. Deze benadering biedt niet alleen inzicht in hoe kinderen in deze gemeenschappen groeien, maar ook praktische tips voor ouders in het Westen.

Wat is jagen, verzamelen en opvoeden?

Het boek Jagen, verzamelen, opvoeden is geen traditioneel opvoedboek, maar een uitnodiging om te leren van hoe onze voorouders hun kinderen grootbrachten: met vrijheid, zorg, natuurlijke ritmes en sterke onderlinge banden. De titel symboliseert een terugkeer naar de basis en de wijsheid van oude culturen. De kern van het boek ligt in het leren van de opvoedingspraktijken van jager-verzamelaars, waarin kinderen van jong af aan betrokken raken bij het dagelijks leven, met als doel hun eigen pad te vormen en hun omgeving te respecteren.

In de bronnen is te zien dat het boek niet alleen gericht is op ouders, maar ook op professionals die op zoek zijn naar frisse perspectieven op opvoeding en leiderschap. De combinatie van persoonlijke verhalen, culturele inzichten en praktische tips maakt het tot een waardevol middel voor iedereen die geïnteresseerd is in persoonlijke groei, zowel thuis als professioneel.

Wat leren we van de Maya’s?

De Maya’s zijn een voorbeeld van hoe kinderen van jong af aan betrokken kunnen raken bij het dagelijks leven. Volgens het boek is het begrip Acomedido belangrijk: kinderen zien welk werk gedaan moet worden en pakken dat op. Ze helpen hun ouders bij klusjes, vooral als ze al op jonge leeftijd mee mogen helpen. Dit leidt tot minder vervelend gedrag en een grotere psychische gezondheid bij kinderen. Bovendien wordt er opgemerkt dat ouders in deze culturen minder vaak prijzen of lof geven voor onbeduidende prestaties, wat helpt om de eigenwaarde van het kind te bevorderen.

In de bronnen wordt ook verwezen naar het feit dat kinderen in de Maya-gemeenschappen een kernwaarde hebben: het helpen in het huishouden. Dit wordt door ouders bewust doorgegeven aan hun kinderen. Bijkomende voordelen zijn dat ouders worden ontlast, kinderen psychisch gezonder zijn en er minder vervelend gedrag is.

Wat leren we van de Inuit?

De Inuit tonen een verbazingwekkend vermogen om hun emoties de baas te blijven. In de opvoeding tonen ze geen boosheid of frustratie bij ongewenst gedrag. Irritatie of chagrijnigheid wordt beschouwd als onvolwassen gedrag. Ouders grijpen niet snel in of stellen niet op hoge toon eisen hoe het kind zich hoort te gedragen. Tegen kinderen praat je rustig en kalm, zo leer je hen hun woede te beheersen. Kinderen jennen je niet, maar hun gedrag heeft een oorzaak en het is aan jou daar achter te komen.

In de bronnen wordt ook verwezen naar het feit dat schreeuwen tegen een kind vernederend is. Door te schreeuwen leer je je kinderen hoe ze boos moeten worden, en te denken dat schreeuwen problemen oplost. Maar wordt je kind boos, dan is het belangrijk om stil te staan en te leren hoe je met boosheid omgaat. Het is belangrijk om rustig te blijven en te laten zien hoe je met emoties omgaat.

Wat leren we van de Hadzabe?

De Hadzabe zijn een jager-verzamelaarstam in Tanzania, waarin kinderen van alle leeftijden deel uitmaken van de dagelijkse activiteiten. Ze hebben recht op hun eigen agenda, wat betekent dat hun jeugd niet begeleid wordt, maar dat er op ze gelet wordt. Sociale controle is hier een belangrijk onderdeel. Oudere kinderen letten op de kleintjes, wat leidt tot zelfverzekerde kinderen. In de bronnen wordt verwezen naar het feit dat kinderen in deze cultuur niet overzien worden, maar gezien, wat leidt tot een grotere zelfvertrouwen en betrokkenheid bij het gezin.

Praktische tips uit het boek

Het boek bevat verschillende praktische tips die ouders kunnen toepassen in hun gezin. Hieronder staan enkele van de belangrijkste:

• Een vast gezinsritueel opstellen: Bijvoorbeeld een ‘vertelmoment na het eten’. Dit helpt bij het versterken van de verbondenheid binnen het gezin.
• Daylije outdoorspelletjes opnemen: Bijvoorbeeld zand, water of takken verzamelen. Dit stimuleert het natuurgevoel en het zelfstandig leren.
• Een kleine ‘natuurtakenlijst’ opstellen: Bijvoorbeeld boodschappen halen vanuit de tuin of buiten. Dit helpt bij het leren van verantwoordelijkheid.
• Een ‘gezinscontract’ opstellen: Hierin staat wie welke verantwoordelijkheid draagt. Dit helpt bij het leren van verantwoordelijkheid en samenwerking.

Bij het toepassen van deze tips is het belangrijk om te weten dat het niet altijd direct werkt. Het kan even duren voordat kinderen zich aanpassen aan nieuwe routine’s en verantwoordelijkheden. Bovendien is het belangrijk om te weten dat niet iedereen hetzelfde vindt, en dat het soms lastig is om de methoden toe te passen in een Westerse wereld.

Wetenschappelijke onderbouwing

Het boek verwijst naar antropologisch onderzoek onder jager-verzamelaar stromingen, zoals Cairns & Harpending (1994), die laten zien hoe kinderen van die gemeenschappen op natuurlijke manier leren en bijdragen. Moderne kinderpsychologen zoals Gopnik (2020) benadrukken opnieuw het belang van zelfgestuurd leren, exploratie en rituelen voor gezonde ontwikkeling. Daardoor voelt Jagen, verzamelen, opvoeden niet alleen inspirerend, maar ook fundamenteler dan pure lifestyle-opvoedboeken.

Conclusie

Jagen, verzamelen, opvoeden brengt natuurlijke wijsheid terug in jouw gezin door autonomie, verbondenheid en ritme weer centraal te stellen. Het is een waardevolle gids als je op zoek bent naar een evenwichtige en bewuste opvoeding, die kinderen vrij laat groeien zonder de veiligheid van structuur te verliezen. De praktische tips en inzichten uit het boek zijn geschikt voor ouders, educatoren en anderen die geïnteresseerd zijn in een alternatieve benadering van opvoeding. Door te leren van de opvoedingspraktijken van jager-verzamelaars, kunnen ouders hun kinderen helpen om een sterke verbondenheid met de natuur en hun gezin te ontwikkelen.

Bronnen

1. Jagen, verzamelen, opvoeden – Wat we van oude culturen kunnen leren
2. Wat kunnen westerse ouders leren van de opvoedwijsheden van eeuwenoude inheemse culturen zoals de Inuit?
3. Jagen, verzamelen, opvoeden - Wat we van oude culturen kunnen leren
4. Jagen, verzamelen, opvoeden – Wat we van oude culturen kunnen leren
5. Jagen, verzamelen, opvoeden – Wat we van oude culturen kunnen leren
6. Opvoedtips: Jagen, verzamelen, opvoeden
7. Ik dacht dat ik een goede ouder was, tot ik dit boek las
8. Opvoeden als een jager-verzamelaar in moderne tijden