Goed genoeg opvoeden: Wat betekent het voor ouders met een verstandelijke beperking?

In de huidige jeugd- en gezinszorg speelt het begrip “goed genoeg opvoeden” een centrale rol. Dit concept, dat is ontstaan uit het werk van Donald W. Winnicott, wordt vaak gebruikt om te bepalen of ouders in staat zijn om hun kinderen voldoende te ondersteunen in hun ontwikkeling. Voor ouders met een verstandelijke beperking is dit begrip van bijzonder belang, aangezien zij vaak te maken krijgen met beperkingen in hun opvoedingsmogelijkheden. In dit artikel worden de kernaspecten van goed genoeg opvoeden belicht, met aandacht voor ouders met een verstandelijke beperking, en worden aanbevelingen gegeven die nuttig zijn voor professionals, ouders en ondersteuners.

Wat is goed genoeg opvoeden?

Goed genoeg opvoeden is een term die wordt gebruikt om te beschrijven hoe ouders hun kinderen op een manier ondersteunen, die voldoende is voor een optimale ontwikkeling van het kind. Het is geen ideaal of perfect opvoederschap, maar een realistische benadering waarin ouders zich zorgen maken over hun kind, maar tegelijkertijd ook hun eigen beperkingen erkennen. Dit concept is ontstaan vanuit het werk van Donald W. Winnicott, die het heeft geïntroduceerd in de jaren zestig. Hij benadrukte dat ouders niet perfect hoeven te zijn, maar wel voldoende zorg en liefde moeten kunnen bieden.

In het kader van ouders met een verstandelijke beperking wordt het begrip “goed genoeg opvoeden” vaak gecombineerd met andere modellen, zoals het Best Interest of the Child (BIC)-model en het Framework for the Assessment of Children in Need and Their Families. Deze modellen helpen bij het beoordelen of de opvoeding van een kind voldoende is om te voldoen aan de behoeften van het kind.

Ouders met een verstandelijke beperking en het concept van goed genoeg opvoeden

Volgens de onderzoeken van De Vries et al. (2005) zijn er vier kwalificaties van ouderschap bij ouders met een verstandelijke beperking:

1. Goed ouderschap
2. Goed genoeg ouderschap
3. Problematisch ouderschap
4. Tekortschietend ouderschap (wanneer ouders hun kind verwaarlozen, mishandelen of onvoldoende ondersteunen)

Het concept van goed genoeg opvoeden wordt vaak toegepast op ouders die hun kinderen op een manier ondersteunen die voldoende is, maar niet perfect. Voor ouders met een verstandelijke beperking kan dit een waardevolle aanpak zijn, aangezien zij vaak beperkingen hebben in hun vermogen om een perfecte opvoeding te geven.

Deze aanpak houdt in dat ouders hun kinderen ondersteunen op een manier die past bij hun eigen mogelijkheden en beperkingen. Het is belangrijk dat ouders weten dat ze niet perfect hoeven te zijn, maar dat ze hun kind toch voldoende kunnen ondersteunen. Dit helpt bij het voorkomen van gevoelens van overweldigd zijn of falen.

Belangrijke aspecten van goed genoeg opvoeden

Volgens het BIC-model zijn er veertien voorwaarden waaronder een kind zich optimaal kan ontwikkelen. Deze voorwaarden zijn onderverdeeld in zeven die te maken hebben met het gezin en zeven die te maken hebben met de samenleving. De kernaspecten zijn onder meer:

• Veilige directe leefomgeving: Ouders beschermen hun kind tegen directe gevaren, zowel in de woning als in de buurt.
• Positief affectief klimaat: Ouders bieden een liefdevolle, ondersteunende en begripvolle omgeving waarin het kind zich emotioneel veilig voelt.
• Ondersteunende flexibele opvoedingsstructuur: Ouders combineren duidelijke regels en grenzen met flexibiliteit, afgestemd op de behoeften en situatie van het kind.
• Adequaat voorbeeldgedrag door ouders: Ouders laten gedrag, normen en waarden zien die het kind kan overnemen.
• Interesse: Ouders tonen oprechte interesse in hun kind als persoon en in diens leefwereld.
• Stabiliteit en toekomstperspectief: Het kind heeft vertrouwen in de stabiliteit en aanwezigheid van de ouders.
• Veilige wijdere leefomgeving: De bredere omgeving waarin het kind opgroeit is veilig.
• Respect: De omgeving neemt de behoeften, wensen, gevoelens en verlangens van het kind serieus.
• Sociaal netwerk: Het kind en het gezin kunnen terugvallen op een sociaal netwerk.
• Educatie: Het kind krijgt toegang tot scholing en mogelijkheid om persoonlijkheid en talenten te ontplooien.
• Omgang met leeftijdgenoten: Het kind heeft de kans om met leeftijdsgenoten om te gaan in verschillende situaties die passen bij de leeftijd en ontwikkelingsfase.
• Positief voorbeeldgedrag: Het kind heeft contact met andere kinderen en volwassenen die belangrijk gedrag, normen en waarden laten zien die het kan meenemen in de verdere ontwikkeling.

Aandacht voor ouders met een verstandelijke beperking

Het werkgezelschap Ouderschap en Kinderwens van mensen met een verstandelijke beperking benadrukt dat ouderschap en ouders met en zonder beperking serieus moeten worden genomen. Met de juiste ondersteuning kun je hen en hun kinderen verder helpen en de nodige problemen voorkomen. Ouders met een verstandelijke beperking kunnen vaak niet voldoen aan de standaarden van een perfecte opvoeding, maar dat wil niet zeggen dat zij geen goede ouders zijn.

De video-interventie VIPP-LD, ontwikkeld door Marja Hodes, is een voorbeeld van hoe ouders met een verstandelijke beperking kunnen worden ondersteund bij het opvoeden. Deze interventie richt zich op het stimuleren van sensitief opvoeden en helpt ouders om hun kinderen beter te begrijpen.

Belang van ondersteuning en begeleiding

Voor ouders met een verstandelijke beperking is het belangrijk dat zij ondersteuning krijgen bij het opvoeden van hun kind. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren via gezinsbegeleiding, hulpmiddelen zoals de Handleiding VGFO (Vragenlijst Gezinsfunctioneren voor Ouders) of via de handreiking Goed genoeg opvoederschap – ouders met een LVB, die beschikbaar is via de website van Amerpoort.

Ondersteuning helpt ouders om hun eigen beperkingen te erkennen en tegelijkertijd te leren omgaan met de uitdagingen van het opvoeden. Het is belangrijk dat ouders weten dat ze niet alleen zijn en dat er professionals zijn die hen kunnen helpen bij het opvoeden van hun kind.

Conclusie

Goed genoeg opvoeden is een belangrijk concept dat helpt bij het beoordelen of de opvoeding van een kind voldoende is. Voor ouders met een verstandelijke beperking is dit concept van bijzonder belang, aangezien zij vaak te maken krijgen met beperkingen in hun opvoedingsmogelijkheden. Door de kernaspecten van goed genoeg opvoeden te begrijpen, kunnen ouders hun kinderen beter ondersteunen en de nodige problemen voorkomen. Ondersteuning en begeleiding zijn essentieel voor ouders met een verstandelijke beperking, zodat zij hun kinderen optimaal kunnen ondersteunen.

Bronnen

1. https://www.richtlijnenjeugdhulp.nl/gezinnen-met-meervoudige-en-complexe-problemen/wat-zijn-gezinnen-met-meervoudige-en-complexe-problemen
2. https://www.vilans.nl/actueel/verhalen/ouders-beperking-herkennen-erkennen
3. https://www.kennispleingehandicaptensector.nl/tips-tools/tools/handreiking-goed-genoeg-opvoederschap-ouders-met-een-lvb