Verstandig Ouderschap: Een Gecertificeerd Model voor Optimaal Ouderschap

Inleiding

Verstandig ouderschap is een concept dat gericht is op het creëren van een veilige, ondersteunende en stimulerende omgeving voor kinderen. Dit concept wordt vaak geassocieerd met het BIC-model (Best Interest of the Child), dat is gebaseerd op de twaalf condities die zijn opgesteld door Heiner en Bartels (1989). Dit model helpt bij het beoordelen of de opvoedingsomstandigheden van een kind goed genoeg zijn. In dit artikel worden de kernprincipes van verstandig ouderschap besproken, inclusief de essentiële voorwaarden voor optimale ontwikkeling van kinderen, en worden de mogelijke impact en uitdagingen van dit model besproken.

Kernprincipes van Verstandig Ouderschap

Goed Genoeg Ouderschap

Volgens de Britse kinderarts en psychoanalyticus Donald W. Winnicott is goed genoeg ouderschap een vorm van opvoeding waarin ouders een stabiele, zorgzame en liefdevolle omgeving bieden aan hun kind. Dit concept is geformuleerd door Hoghughi en Speight (1998), die het definiëren als een proces dat op een adequaat manier tegemoetkomt aan de behoeften van het kind, volgens bestaande culturele standaarden die kunnen veranderen van generatie tot generatie. De drie emotionele behoeften van kinderen zijn:

• Liefde, zorg en verbintenis;
• Controle en het consistent stellen van grenzen;
• Stimulering van hun ontwikkeling.

Bij het beoordelen van of de opvoedingsomstandigheden goed genoeg zijn, wordt er gekeken naar of de ouders in staat zijn om deze behoeften te voldoen. De Vries et al. (2005) onderscheiden vier kwalificaties van ouderschap bij ouders met een verstandelijke beperking:

• Goed ouderschap
• Goed genoeg ouderschap
• Problematisch ouderschap
• Tekortschietend ouderschap (wanneer ouders hun kind verwaarlozen, mishandelen of onvoldoende ondersteunen).

De 14 Voorwaarden voor Optimale Ontwikkeling

De 14 voorwaarden voor optimale ontwikkeling zijn opgesteld door Zijlstra (2012). Deze voorwaarden helpen bij het beoordelen of de situatie rond het kind als 'goed genoeg' kan worden beoordeeld. Hieronder volgen de voorwaarden:

1. Passende verzorging

   • Ouders zorgen voor de gezondheid en het lichamelijk welzijn van hun kind met onderdak, kleding, voeding en persoonlijke spulletjes.
   • Ouders hebben een inkomen om hierin te voorzien.
   • Ouders maken zich geen zorgen over hun vermogen om hun kind goed te verzorgen.

2. Veilige directe leefomgeving

   • Ouders beschermen hun kind tegen directe gevaren, zowel in de woning als in de buurt.
   • Er zijn geen directe gevaren, zoals onveilige situaties of schadelijke stoffen in de woning of de buurt.
   • Het kind wordt niet blootgesteld aan een vorm van mishandeling.

3. Positief affectief klimaat

   • Ouders bieden een liefdevolle, ondersteunende en begripvolle omgeving waarin het kind zich emotioneel veilig voelt.
   • Er is sprake van een veilige hechting en wederzijdse genegenheid tussen ouder en kind.

4. Ondersteunende flexibele opvoedingsstructuur

   • Ouders combineren duidelijke regels en grenzen met flexibiliteit, afgestemd op de behoeften en situatie van het kind.
   • Ouders zorgen voor regelmaat in het dagelijks leven.
   • Ouders moedigen hun kind aan, stimuleren het en instrueren het, met realistische verwachtingen.
   • Ouders stellen grenzen en regels, en geven inzicht waarom ze dat doen.
   • Ouders controleren het gedrag van het kind.
   • Ouders houden rekening met de wensen van het kind. Dat doen ze door ruimte te geven voor initiatief, experimenteren en onderhandelen over belangrijke zaken.
   • Ouders geven het kind verantwoordelijkheid die past bij de leeftijd en ontwikkeling. Kinderen leren zo omgaan met de gevolgen van hun gedrag.

5. Adequaat voorbeeldgedrag door ouders

   • Ouders laten gedrag, normen en waarden zien die het kind kan overnemen.

6. Interesse

   • Ouders tonen oprechte interesse in hun kind als persoon en in diens leefwereld.

7. Continuïteit en toekomstperspectief

   • Het kind heeft vertrouwen in de stabiliteit en aanwezigheid van de ouders.
   • Het ervaart een gevoel van veiligheid en een positief toekomstperspectief.

8. Veilige wijdere leefomgeving

   • De bredere omgeving (buurt en samenleving) waarin het kind opgroeit is veilig.
   • Er zijn geen bedreigingen voor de ontwikkeling van het kind, zoals criminaliteit, oorlog, natuurrampen, ziekten of andere risico’s.

9. Respect

   • De omgeving neemt de behoeften, wensen, gevoelens en verlangens van het kind serieus.
   • Het kind wordt niet gediscrimineerd op basis van achtergrond, etniciteit, religie en andere kenmerken.

10. Sociaal netwerk

    • Het kind en het gezin kunnen terugvallen op een sociaal netwerk.

11. Educatie

    • Het kind krijgt toegang tot scholing en mogelijkheid om persoonlijkheid en talenten te ontplooien, bijvoorbeeld via sport of muziek.

12. Omgang met leeftijdgenoten

    • Het kind heeft de kans om met leeftijdsgenoten om te gaan in verschillende situaties die passen bij de leeftijd en ontwikkelingsfase.

13. Positief voorbeeldgedrag

    • Het kind heeft contact met andere kinderen en volwassenen die belangrijk gedrag, normen en waarden laten zien die het kan meenemen in de verdere ontwikkeling.

14. Stabiliteit in levensomstandigheden en toekomstperspectief

    • De omgeving van het kind verandert niet onvoorzien of onverwachts.
    • Veranderingen komen aangekondigd en de omgeving houdt rekening met het kind.
    • Personen met wie het kind zich identificeert en die ondersteuning bieden zijn continu beschikbaar.
    • De samenleving biedt mogelijkheden en een toekomstperspectief.

Impact en Uitdagingen van het BIC-Model

Het BIC-model heeft een grote impact op het verstandig ouderschap, omdat het helpt bij het beoordelen van of de opvoedingsomstandigheden van een kind goed genoeg zijn. Het model omvat veertien voorwaarden waaronder een kind zich optimaal kan ontwikkelen. De eerste zeven gaan over het gezin, de rest over de samenleving. Ze komen voort uit het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind.

Een van de belangrijkste uitdagingen van het BIC-model is het feit dat het moeilijk is om alle voorwaarden volledig te voldoen. Bovendien kan het moeilijk zijn om te bepalen of de situatie rond het kind als 'goed genoeg' kan worden beoordeeld. Daarnaast is er sprake van onzekerheid over de betrouwbaarheid van de informatie in de bronnen, aangezien sommige bronnen speculatief of onbevestigd kunnen zijn.

Conclusie

Verstandig ouderschap is een belangrijk concept dat gericht is op het creëren van een veilige, ondersteunende en stimulerende omgeving voor kinderen. Het BIC-model helpt bij het beoordelen of de opvoedingsomstandigheden van een kind goed genoeg zijn. De 14 voorwaarden voor optimale ontwikkeling zijn essentieel om te bepalen of de situatie rond het kind als 'goed genoeg' kan worden beoordeeld. Het BIC-model heeft een grote impact op het verstandig ouderschap, maar heeft ook uitdagingen, zoals het feit dat het moeilijk is om alle voorwaarden volledig te voldoen.

Bronnen

1. Verstandig Ouderschap
2. Annie Romein-Verschoor
3. Aspekt
4. Boekwinkeltjes.nl
5. Verstandig Ouderschap
6. VPRO
7. Boekwinkeltjes.nl
8. Blog Despinoza