Stichting Swalm & Roer: Onderwijs, Ontwikkeling en Samenwerking voor Ieder Kind
juli 2, 2025
De termen "ouderschap" en "ouderlijk gezag" worden vaak door elkaar gebruikt, maar ze hebben verschillende betekenissen. In de praktijk kan het verschil tussen deze twee begrippen leiden tot verwarring, vooral bij ongehuwde ouders of bij scheidingen. In dit artikel wordt het verschil tussen ouderschap en ouderlijk gezag uitgelegd, met aandacht voor de juridische gevolgen, de vereisten voor het verkrijgen van het gezag, en de praktijk van het uitgeoefend hebben van het ouderlijk gezag. De informatie is gebaseerd op de opgegeven bronnen, waarvan de meeste duidelijk maken dat het verschil tussen ouderschap en ouderlijk gezag belangrijk is om te begrijpen voor ouders, vooral bij het opvoeden van kinderen.
Basisprincipes van ouderschap en ouderlijk gezag
In Nederland wordt het juridische ouderschap automatisch toegekend aan ouders die getrouwd zijn of een geregistreerd partnerschap hebben. Bij een geboorte binnen een huwelijk of geregistreerd partnerschap zijn beide ouders automatisch juridisch ouder en hebben zij automatisch ouderlijk gezag over het kind. Dit geldt ook na een scheiding, tenzij de rechter anders beslist.
Voor kinderen die geboren worden uit ouders die niet getrouwd zijn of geen geregistreerd partnerschap hebben, is het belangrijk om het kind te erkennen. Dit is nodig om het juridische ouderschap vast te stellen. Echter, het erkennen van het kind betekent nog niet automatisch dat de ouder ook het ouderlijk gezag heeft. Het ouderlijk gezag moet apart aangevraagd worden bij de rechter, tenzij de ouder automatisch het gezag heeft, zoals bij een getrouwd of geregistreerd partnerschap.
De wet bepaalt dat ouderschap en ouderlijk gezag verschillende dingen zijn. Ouderschap houdt in dat iemand juridisch ouder is van het kind, terwijl ouderlijk gezag betekent dat de ouder het recht heeft om belangrijke beslissingen over het kind te nemen, zoals de keuze van de school, medische behandelingen, en waar het kind woont. Het ouderlijk gezag omvat ook de plicht om het kind te verzorgen en op te voeden, evenals het recht om het kind in juridische kwesties te vertegenwoordigen.
Verschillen tussen ouderschap en ouderlijk gezag
Ouderschap is het juridische verband tussen een ouder en een kind. Het kan worden verkregen door het kind te erkennen of door het huwelijk of geregistreerd partnerschap. Het ouderschap bepaalt dus wie de juridische ouder is van het kind.
Ouderlijk gezag daarentegen is het rechtsgevolg dat een ouder heeft om belangrijke beslissingen over het kind te nemen. Dit omvat het opvoeden, verzorgen, en deelname aan het school- en medische onderwijs van het kind. Het ouderlijk gezag kan gezamenlijk worden uitgeoefend door beide ouders of door één ouder. Het is belangrijk om te weten dat een ouder met ouderlijk gezag ook het recht heeft om het kind namens te vertegenwoordigen in juridische zaken, zoals het aanvragen van een paspoort of het regelen van een verhuizing.
Een belangrijk verschil is dat ouderschap alleen betrekking heeft op de relatie tussen ouder en kind, terwijl ouderlijk gezag ook rechten en plichten met zich meebrengt. Een ouder met ouderlijk gezag moet bijvoorbeeld zorgen voor het welzijn van het kind, het onderhoud betalen, en deel nemen aan belangrijke beslissingen. Een ouder zonder gezag heeft daarentegen geen rechten in deze kwesties, tenzij de andere ouder toestemming geeft.
Hoe krijg je ouderlijk gezag?
De manier waarop ouderlijk gezag wordt verkregen, hangt af van de situatie van de ouders. Als ouders getrouwd zijn of een geregistreerd partnerschap hebben, krijgen zij automatisch gezag over het kind. Dit geldt ook als ze gescheiden zijn, tenzij de rechter anders beslist.
Voor ongehuwde ouders is het belangrijk om het kind te erkennen, zodat het juridische ouderschap vastligt. Daarna moet het gezag aangevraagd worden bij de rechter. Dit kan gezamenlijk gebeuren of door één ouder. Voor een gezamenlijk gezag moeten beide ouders samen een formulier invullen bij de rechter.
In sommige gevallen kan de rechter ook beslissen dat een ouder het gezag niet mag hebben, bijvoorbeeld als het in het belang van het kind is. Dit gebeurt vaak bij ernstige problemen met de opvoeding of als er sprake is van een schending van de rechten van het kind.
Sinds 1 januari 2023 is er een nieuwe wet die betrekking heeft op het gezamenlijk gezag voor ongehuwde ouders. Vanaf dat moment krijgen ongehuwde ouders automatisch het gezamenlijk gezag met de moeder als het kind erkend wordt. Dit geldt ook voor kinderen die voor die datum zijn geboren, mits het gezag samen met de moeder is aangevraagd.
Gevolgen van ouderschap en ouderlijk gezag
Het verschil tussen ouderschap en ouderlijk gezag heeft gevolgen voor de rechten en plichten van ouders. Een ouder met ouderlijk gezag heeft het recht om belangrijke beslissingen over het kind te nemen, terwijl een ouder zonder gezag dat niet heeft.
Bijvoorbeeld: als een ouder zonder gezag een medische behandeling wil laten uitvoeren aan het kind, moet hij of zij toestemming van de andere ouder of de rechter krijgen. Een ouder met gezag kan dit zelf beslissen.
Daarnaast heeft een ouder met ouderlijk gezag ook de plicht om het kind te verzorgen en te onderhouden. Dit geldt ook als de ouders gescheiden zijn of het geregistreerd partnerschap beëindigen. De onderhoudsplicht geldt tot het kind 21 jaar is.
Een ander belangrijk verschil is dat ouderlijk gezag ook het recht geeft om het kind namens te vertegenwoordigen in juridische zaken. Bijvoorbeeld: een ouder met gezag kan het kind inschrijven op een school of een paspoort aanvragen.
Ouderlijk gezag en voogdij
Het begrip "voogdij" wordt vaak door elkaar gebruikt met "ouderlijk gezag", maar ze zijn verschillend. Voogdij houdt in dat een ander dan de ouder het gezag over het kind uitoefent. Dit gebeurt bijvoorbeeld als de ouders overleden zijn of niet in staat zijn om het kind te verzorgen.
Een voogd kan een familielid zijn, maar ook een instelling. De voogd zorgt dan voor het kind en neemt beslissingen in het belang van het kind. Het verschil tussen voogdij en ouderlijk gezag is dus dat bij voogdij de ouder niet het gezag heeft, maar iemand anders.
De wet bepaalt dat een voogd alleen kan worden aangewezen als de ouders het gezag niet kunnen uitoefenen. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij een ondertoezichtstelling, een uithuisplaatsing, of een andere maatregel van kinderbescherming. De voogd heeft dan het recht om belangrijke beslissingen over het kind te nemen, zoals de schoolkeuze of medische behandelingen.
Praktijk van ouderlijk gezag
In de praktijk is het belangrijk om het ouderlijk gezag goed te regelen, zodat ouders geen problemen krijgen bij het opvoeden van hun kind. Het is verstandig om het gezag aan te vragen bij de rechter, zeker als de ouders gescheiden zijn of het geregistreerd partnerschap beëindigen.
Bij een scheiding houden beide ouders meestal het ouderlijk gezag over het kind, tenzij de rechter anders beslist. In dat geval kan de rechter beslissen dat een ouder het gezag niet mag hebben, bijvoorbeeld als het in het belang van het kind is.
Een andere situatie waarin het ouderlijk gezag belangrijk is, is bij het overlijden van een ouder. In dat geval is het belangrijk om te weten wie het gezag heeft over het kind. Dit kan worden vastgelegd in een testament of in het gezagsregister. De rechter kan dan beslissen wie de voogd moet worden als de ouders het gezag niet meer kunnen uitoefenen.
Conclusie
Het verschil tussen ouderschap en ouderlijk gezag is belangrijk voor ouders, vooral bij het opvoeden van kinderen. Ouderschap houdt in dat iemand juridisch ouder is van het kind, terwijl ouderlijk gezag betekent dat de ouder het recht heeft om belangrijke beslissingen over het kind te nemen. Het is belangrijk om het ouderlijk gezag goed te regelen, zodat ouders geen problemen krijgen bij het opvoeden van hun kind.
De wet bepaalt dat ouderschap en ouderlijk gezag verschillende dingen zijn. Een ouder met ouderlijk gezag heeft de plicht om het kind te verzorgen en te onderhouden, evenals het recht om belangrijke beslissingen over het kind te nemen. Een ouder zonder gezag heeft daarentegen geen rechten in deze kwesties.
De praktijk van het ouderlijk gezag kan verschillen, afhankelijk van de situatie van de ouders. Het is verstandig om het gezag aan te vragen bij de rechter, zeker als de ouders gescheiden zijn of het geregistreerd partnerschap beëindigen. Het is ook belangrijk om te weten wat de gevolgen zijn van het ontbreken van ouderlijk gezag, bijvoorbeeld bij het overlijden van een ouder.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
