Stevig Ouderschap: Ondersteuning voor ouders in kwetsbare situaties

Stevig Ouderschap is een programma dat gericht is op het versterken van ouders die in kwetsbare situaties verkeren. Het programma biedt hulp en begeleiding aan gezinnen met een minder makkelijke start, met het oog op het voorkomen van opvoedproblemen en kindermishandeling. De interventie wordt uitgevoerd door gespecialiseerde jeugdverpleegkundigen en is gericht op het versterken van het zelfvertrouwen, de zelfredzaamheid en het sociale netwerk van ouders. Het programma is inzetbaar vanaf de zwangerschap tot en met het moment dat het kind ongeveer 2,5 jaar oud is.

Stevig Ouderschap is onderdeel van het landelijke actieprogramma Kansrijke Start, dat gericht is op het verkleinen van gezondheidsachterstanden bij jonge kinderen. De interventie is wetenschappelijk onderzocht en bewezen effectief. Ouders die deel nemen aan het programma, melden dat ze beter begrijpen hoe hun kind zich ontwikkelt en dat hun gezin daardoor meer in balans is. Ook hebben ouders meer vertrouwen in zichzelf als ouder. Vijf jaar na afloop van het programma blijven ouders dit nog steeds melden.

Het programma is onderdeel van de jeugdgezondheidszorg (JGZ) en wordt uitgevoerd door jeugdverpleegkundigen die speciaal zijn opgeleid voor dit programma. De interventie is van toepassing op kwetsbare (aanstaande) ouders en gezinnen, ongeacht waar ze wonen. Voorbeelden van indicaties zijn onzekerheid, vervelende jeugdervaringen, weinig sociaal netwerk, en andere risicofactoren.

Doelstelling en uitvoering

Het programma Stevig Ouderschap heeft als doel om opvoedproblemen en kindermishandeling te voorkomen. Het is een preventieve interventie, waarbij ouders worden begeleid om hun eigen vermogens te ontwikkelen en te versterken. De interventie wordt uitgevoerd door een gespecialiseerde jeugdverpleegkundige, die regelmatig op bezoek komt bij de gezinnen.

De interventie is gericht op het versterken van het zelfvertrouwen, de zelfredzaamheid en het sociale netwerk van ouders. De jeugdverpleegkundige helpt ouders bij het leren omgaan met hun kind, het begrijpen van de ontwikkeling van hun kind, en het versterken van hun eigen opvoedingsvaardigheden. Ook wordt er aandacht besteed aan het omgaan met stress, het opbouwen van een sociaal netwerk, en het leren omgaan met eigen ervaringen als ouder.

De interventie kan zowel prenataal als postnataal worden ingezet. Tijdens de zwangerschap kunnen er vier huisbezoeken plaatsvinden, met aandacht voor de beleving van de moeder, het sociale netwerk, praktische voorzieningen, zwangerschap en gezonde leefstijl, en het voorbereiden op ouderschap. Na de geboorte van het kind zijn er ongeveer zes tot tien huisbezoeken, afhankelijk van de behoeften van het gezin. De ouders bepalen zelf de planning van het programma.

Doelgroep en signalering

Stevig Ouderschap richt zich op gezinnen met kinderen in de leeftijd van 0 tot 2,5 jaar, waarbij sprake is van een of meerdere risicofactoren. Deze factoren omvatten een belastende voorgeschiedenis, persoonlijke problemen, onvoldoende steunende context en/of een verzwaarde opvoeding. De signalering van deze gezinnen gebeurt middels een vragenlijst die na de geboorte van het kind wordt aangeboden. Deze vragen richten zich op bekende risico’s voor opvoedingsproblematiek, zoals jeugdervaringen met mishandeling, persoonlijke problemen en sociale isolatie. Ook kan de jeugdverpleegkundige tijdens het reguliere consultatiebureaubezoek signaleren of een gezin in aanmerking komt voor de extra ondersteuning.

Het is wenselijk om zo vroeg mogelijk in de zwangerschap te starten, ter voorkoming van prenatale stress, maar deelname is ook mogelijk tot zes maanden na de geboorte. De interventie is gericht op het versterken van het zelfvertrouwen, de zelfredzaamheid en het sociale netwerk van ouders. De jeugdverpleegkundige helpt ouders bij het leren omgaan met hun kind, het begrijpen van de ontwikkeling van hun kind, en het versterken van hun eigen opvoedingsvaardigheden. Ook wordt er aandacht besteed aan het omgaan met stress, het opbouwen van een sociaal netwerk, en het leren omgaan met eigen ervaringen als ouder.

Financiering en wettelijk kader

Stevig Ouderschap wordt gefinancierd via de gemeentelijke bijdrage. De (te verwachten) inzet is vooraf te berekenen. Het programma valt onder het wettelijke kader van de Wet publieke gezondheid, artikel 5, lid 1 onder d: “het geven van voorlichting, advies, instructie en begeleiding”. In het VWS-programma Kansrijke Start staat dat alle jeugdigen een kansrijke start moeten kunnen hebben; het draagt bij aan het verkleinen van gezondheidsachterstanden.

Het programma wordt uitgevoerd door de jeugdgezondheidszorg (JGZ) en wordt beheerd door het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ) sinds 2019. De interventie is inzetbaar in veel gemeenten, maar kan per regio verschillen i.v.m. lokale inkoop. Raadpleeg het NCJ om te zien door welke JGZ-organisaties Stevig Ouderschap wordt uitgevoerd.

Onderzoek en effectiviteit

Stevig Ouderschap is wetenschappelijk onderzocht en bewezen effectief. Uit onderzoek blijkt dat jeugdigen waarvan de ouders meededen zich lichamelijk en sociaal-emotioneel beter ontwikkelen. Ouders geven aan dat zij door Stevig Ouderschap de ontwikkeling van hun jeugdige beter begrijpen en hun gezin daardoor meer in balans is. Ook hebben ze meer vertrouwen in zichzelf als ouder. Vijf jaar nadat de huisbezoeken zijn afgesloten, zeggen ze dit nog steeds.

De interventie is goed onderbouwd, heeft een groot bereik en wordt veel gebruikt. De interventie is ingebed in meerdere JGZ-organisaties waardoor er zicht is op de uitvoering. Professionals zijn tevreden over de ondersteuning t.b.v. van de uitvoering. De interventie lijkt goed aan te sluiten bij de doelgroep. De erkenningscommissie heeft beoordeeld dat de studies in lichte bewijskracht voorzien en blijft bij het oordeel Eerste aanwijzingen voor effectiviteit.

Ondersteuning en hulp bij deelname

Stevig Ouderschap is gericht op het bieden van hulp en ondersteuning aan ouders in kwetsbare situaties. De interventie wordt uitgevoerd door gespecialiseerde jeugdverpleegkundigen, die regelmatig op bezoek komen bij de gezinnen. De interventie is gericht op het versterken van het zelfvertrouwen, de zelfredzaamheid en het sociale netwerk van ouders. De jeugdverpleegkundige helpt ouders bij het leren omgaan met hun kind, het begrijpen van de ontwikkeling van hun kind, en het versterken van hun eigen opvoedingsvaardigheden. Ook wordt er aandacht besteed aan het omgaan met stress, het opbouwen van een sociaal netwerk, en het leren omgaan met eigen ervaringen als ouder.

De interventie kan zowel prenataal als postnataal worden ingezet. Tijdens de zwangerschap kunnen er vier huisbezoeken plaatsvinden, met aandacht voor de beleving van de moeder, het sociale netwerk, praktische voorzieningen, zwangerschap en gezonde leefstijl, en het voorbereiden op ouderschap. Na de geboorte van het kind zijn er ongeveer zes tot tien huisbezoeken, afhankelijk van de behoeften van het gezin. De ouders bepalen zelf de planning van het programma.

Belang van een sociaal netwerk

Een sociaal netwerk speelt een belangrijke rol in de begeleiding van ouders. Het is belangrijk dat ouders een sterkt sociaal netwerk hebben, zodat ze hulp kunnen krijgen bij het omgaan met de uitdagingen van het ouder worden. Een sociaal netwerk kan bestaan uit familie, vrienden, buren of andere betrokkenen. Het is belangrijk dat ouders zich kunnen beroepen op dit netwerk bij het oplossen van problemen of bij het zoeken naar hulp.

In veel gevallen is het voor ouders moeilijk om een sterkt sociaal netwerk op te bouwen, vooral als ze in een kwetsbare situatie verkeren. In dergelijke gevallen kan de jeugdverpleegkundige helpen bij het opbouwen van een sociaal netwerk. Dit kan bijvoorbeeld door hen te helpen bij het opzoeken van hulp of door hen te begeleiden bij het opbouwen van betrouwbare relaties.

Conclusie

Stevig Ouderschap is een effectief programma dat gericht is op het versterken van ouders die in kwetsbare situaties verkeren. Het programma biedt hulp en begeleiding aan gezinnen met een minder makkelijke start, met het oog op het voorkomen van opvoedproblemen en kindermishandeling. De interventie wordt uitgevoerd door gespecialiseerde jeugdverpleegkundigen, die regelmatig op bezoek komen bij de gezinnen. Het programma is gericht op het versterken van het zelfvertrouwen, de zelfredzaamheid en het sociale netwerk van ouders. De interventie is inzetbaar vanaf de zwangerschap tot en met het moment dat het kind ongeveer 2,5 jaar oud is.

De interventie is onderdeel van het landelijke actieprogramma Kansrijke Start, dat gericht is op het verkleinen van gezondheidsachterstanden bij jonge kinderen. Het programma is wetenschappelijk onderzocht en bewezen effectief. Ouders die deel nemen aan het programma, melden dat ze beter begrijpen hoe hun kind zich ontwikkelt en dat hun gezin daardoor meer in balans is. Ook hebben ze meer vertrouwen in zichzelf als ouder. Vijf jaar na afloop van het programma blijven ouders dit nog steeds melden.

Stevig Ouderschap is onderdeel van de jeugdgezondheidszorg (JGZ) en wordt uitgevoerd door jeugdverpleegkundigen die speciaal zijn opgeleid voor dit programma. De interventie is van toepassing op kwetsbare (aanstaande) ouders en gezinnen, ongeacht waar ze wonen. Voorbeelden van indicaties zijn onzekerheid, vervelende jeugdervaringen, weinig sociaal netwerk, en andere risicofactoren.

Bronnen

1. Stevig Ouderschap – GGD West-Brabant
2. Zes uur in afzondering – Stevig Ouderschap
3. Voor ouders – Stevig Ouderschap
4. Stevig Ouderschap – Officiële website
5. Stevig Ouderschap – NCJ
6. Landelijke dekking – NCJ
7. Stevig Ouderschap – Vroegtijdige ondersteuning voor een positieve opvoeding
8. Stevig Ouderschap – Interventie van GGD Hollands Noorden voor aanstaande ouders
9. Polikliniek Blerick – Stevig Ouderschap
10. Stevig Ouderschap – Kennisnet Geboortezorg
11. Sociaal netwerk is cruciaal in een behandeling – Stevig Ouderschap
12. Veelgestelde vragen – Stevig Ouderschap
13. Aanvraag Stevig Ouderschap – GGD West-Brabant
14. Aanmelden – Stevig Ouderschap
15. Over Stevig – Stevig Ouderschap
16. Interventies – Nederlands Centrum Jeugdgezondheid