Gelijkwaardig ouderschap: Wat betekent het en hoe wordt het toegepast?

Inleiding

Gelijkwaardig ouderschap is een juridisch beginsel dat na scheiding de gelijkwaardige rol van beide ouders in de zorg en opvoeding van hun kinderen benadruidt. Hoewel vaak verward met co-ouderschap, waarbij een gelijke verdeling van de tijd centraal staat, omvat gelijkwaardig ouderschap een breder concept. In Nederland is het beginsel van gelijkwaardig ouderschap sinds 2009 in de wet vastgelegd. De wetgever beoogde hiermee een meer gelijkwaardige rol voor beide ouders, waarbij geen van beide ouders meer of minder rechten en plichten heeft dan de ander. In dit artikel wordt ingegaan op de betekenis van gelijkwaardig ouderschap, de juridische context, de relatie tot co-ouderschap, en de factoren die van belang zijn bij de invulling ervan, gebaseerd op recente jurisprudentie en wetgeving.

Wat is gelijkwaardig ouderschap?

Gelijkwaardig ouderschap is een juridisch beginsel dat vaders en moeders na de scheiding een gelijkwaardige rol hebben in de zorg voor hun kind(eren). Het beginsel is in 2009 in de Nederlandse wet vastgelegd. Het beginsel is het uitgangspunt bij de wettelijke regelingen van gezag over, omgang met, zorg voor en opvoeding van de kinderen nadat de ouders zijn gescheiden of hun relatie hebben verbroken. Het beginsel sluit het recht in voor beide ouders om hun kind(eren) te mogen zien, maar formuleert bovendien de uitgangspunten dat er sprake is van gezamenlijk gezag en dat beide ouders hun kind(eren) mogen opvoeden en verzorgen.

De juridische context van gelijkwaardig ouderschap

De wet Bevordering voortgezet ouderschap en zorgvuldige scheiding is van belang bij het begrijpen van het beginsel van gelijkwaardig ouderschap. In dit kader is het belangrijk om te weten dat een kind na een scheiding recht heeft op gelijkwaardige verzorging en opvoeding door beide ouders. Dit is vastgelegd in het Burgerlijk Wetboek, artikel 1:247 BW, en dan met name lid 4. De wetgever beoogde hiermee een meer gelijkwaardige rol voor beide ouders, waarbij geen van beide ouders meer of minder rechten en plichten heeft dan de ander.

Gelijkwaardig ouderschap en co-ouderschap

Hoewel gelijkwaardig ouderschap vaak wordt verward met co-ouderschap, zijn dit twee verschillende concepten. Co-ouderschap is een vorm van ouderschap waarin beide ouders in gelijke mate bijdragen in de zorg en opvoeding. Hierbij is een gelijke verdeling in tijd in beginsel het uitgangspunt. Gelijkwaardig ouderschap daarentegen betekent dat beide ouders een actieve en betekenisvolle rol blijven spelen in het leven van hun kind(eren). Dit betekent echter niet dat de zorg en opvoeding exact gelijk verdeeld moeten worden. Het uitgangspunt van gelijkwaardig ouderschap is dat beide ouders gelijke rechten en plichten hebben, ongeacht de specifieke tijdsverdeling.

De rol van het belang van het kind

Het belang van het kind is het uitgangspunt bij de toepassing van gelijkwaardig ouderschap. De Hoge Raad heeft in 2010 overwogen dat gelijkwaardig ouderschap niet hetzelfde is als een gelijke (50-50) verdeling van de tijd die het kind met een ouder doorbrengt. In de praktijk kan het zijn dat de tijdsverdeling van de zorg en opvoeding niet gelijk is, maar toch gelijkwaardig ouderschap is. Het is belangrijk dat de ouders zich hierover met elkaar kunnen overleggen en dat de tijdsverdeling in het belang van het kind is.

De praktijk van gelijkwaardig ouderschap

In de praktijk kan gelijkwaardig ouderschap uitdagingen met zich meebrengen. Een goede communicatie en samenwerking tussen de ouders zijn essentieel. Indien de ouders niet in staat zijn om goed met elkaar te overleggen, kan dit de zorgverdeling bemoeilijken. Daarnaast kunnen praktische zaken een rol spelen, zoals de afstand tussen de woonplaatsen van de ouders en de bereikbaarheid van de school en andere voorzieningen. Het is belangrijk dat ouders rekening houden met deze praktische aspecten bij het maken van afspraken over de zorgverdeling.

De invloed van het co-ouderschap

Co-ouderschap is een vorm van ouderschap waarin beide ouders in gelijke mate bijdrragen in de zorg en opvoeding. Hierbij is een gelijke verdeling in tijd in beginsel het uitgangspunt. In Nederland is het aantal ouders dat kiest voor co-ouderschap voortdurend gestegen. In 2001 koos ongeveer 5% van de gescheiden ouders voor co-ouderschap. Dit percentage is thans ongeveer 25%. De toename van het co-ouderschap hangt samen met de veranderde arbeidsmarkt. Ook speelt de toegenomen betrokkenheid van vaders bij de opvoeding van hun kinderen een rol alsmede de versterkte juridische positie van vaders.

De rol van de rechter bij het vaststellen van gelijkwaardig ouderschap

De rechter speelt een belangrijke rol bij het vaststellen van gelijkwaardig ouderschap. Als de ouders het niet eens kunnen worden over de omgang, kan de rechter een omgangsregeling vaststellen. De rechter zal het belang van het kind voorop stellen bij het nemen van een beslissing. In een uitspraak van het hof speelde met name dit laatste punt een rol. Ten aanzien van een geschil over de hoofdverblijfplaats van het kind, oordeelde het hof dat deze zou worden bepaald bij de ouder die het meest waarborgen biedt voor gelijkwaardig ouderschap.

Kritiek op het beginsel van gelijkwaardig ouderschap

Er wordt ook kritiek geleverd op het beginsel van gelijkwaardig ouderschap. Een van de kritiek is dat het beginsel de toepassing van maatwerk bij de vaststelling van het ouderschapsplan belemmert. Veelvuldige wisseling van verblijf en verzorgende ouder is niet in het belang van het kind dat behoefte heeft aan stabiliteit. Ook wordt er kritiek op dat vrouwen meer zijn toegerust of (gemiddeld) beter zijn voorbereid op de zorg en de opvoeding dan mannen.

Conclusie

Gelijkwaardig ouderschap is een belangrijk beginsel dat de gelijkwaardige rol van beide ouders in de zorg en opvoeding van hun kinderen benadruidt. Het is een juridisch beginsel dat sinds 2009 in de Nederlandse wet is vastgelegd. De wetgever beoogde hiermee een meer gelijkwaardige rol voor beide ouders, waarbij geen van beide ouders meer of minder rechten en plichten heeft dan de ander. Het belang van het kind is het uitgangspunt bij de toepassing van gelijkwaardig ouderschap. In de praktijk kan het zijn dat de tijdsverdeling van de zorg en opvoeding niet gelijk is, maar toch gelijkwaardig ouderschap is. De rechter speelt een belangrijke rol bij het vaststellen van gelijkwaardig ouderschap. Er wordt ook kritiek geleverd op het beginsel van gelijkwaardig ouderschap, waaronder de belemmering van maatwerk bij de vaststelling van het ouderschapsplan en de onzekerheid over de betrokkenheid van vaders bij de opvoeding van hun kinderen.

Bronnen

1. Gelijkwaardig ouderschap
2. Gelijkwaardig ouderschap
3. Ecli:NL:2010:BL7407
4. Wet Bevordering voortgezet ouderschap en zorgvuldige scheiding
5. Co-ouderschap
6. Wat is gelijkwaardig ouderschap?
7. Co-ouderschap en gelijkwaardig ouderschap
8. Gelijkwaardig ouderschap en verhuizing met minderjarigen
9. Recht op gelijkwaardig ouderschap
10. Gelijkwaardige verdeling van zorgtaken
11. Is co-ouderschap hetzelfde als gelijkwaardig ouderschap?
12. Verschil tussen gelijkwaardig ouderschap en co-ouderschap
13. Gelijkwaardig ouderschap: gelijkwaardig is niet altijd gelijk
14. Recht van de vader om het kind te zien