De Staatscommissie Herijking Ouderschap en de toekomst van meerouderschap
juli 1, 2025
Inleiding
De rol van ouders in de opvoeding van kinderen is van cruciaal belang voor hun gezonde ontwikkeling. In de jeugdgezondheidszorg (JGZ) wordt veel aandacht besteed aan het ondersteunen van ouders, zowel op het gebied van de fysieke als psychosociale ontwikkeling van kinderen. Een van de belangrijkste initiatieven is Stevig Ouderschap, een programma dat gericht is op het versterken van de positieve beleving van ouderschap en het ondersteunen van ouders in hun rol als opvoeders. In dit artikel worden de kernprincipes van Stevig Ouderschap, de rol van de jeugdverpleegkundige, en de belangrijkste uitgangspunten van de ouderschapstheorie van Alice van der Pas besproken. Deze informatie is afgeleid uit de bronnen die in de onderliggende sectie zijn vermeld.
De Ouderschapstheorie van Alice van der Pas
De ouderschapstheorie van Alice van der Pas vormt de basis van veel werkzaamheden in de jeugdgezondheidszorg. Deze theorie richt zich op drie belangrijke aannames die van invloed zijn op de samenwerking tussen professionals en ouders. Ten eerste veronderstelt de theorie dat alle ouders het beste willen voor hun kind, ook al blijkt dit niet altijd direct uit hun gedrag. Wanneer professionals dit uitgangspunt in twijfel trekken, kan de samenwerkingsrelatie met ouders bedreigd worden. Ten tweede is ouderschap een kwetsbare en emotionele rol, omdat het sterk verweven is met de identiteit van een persoon. Dit vereist een respectvolle, positieve en belangstellende benadering van ouders. Ten derde is het belangrijk om te beseffen dat ouderschap een levenslange rol is, waarbij elk kind een unieke relatie heeft met zijn ouder.
De theorie onderstreept ook dat ouderschap een onderdeel is van de identiteit van een persoon, wat betekent dat het verband houdt met hoe iemand zelf is opgevoed, zijn temperament, waarden, normen en verwachtingen over het opvoeden. Daarnaast speelt het welzijn van de ouder een rol in de kwaliteit van de interactie met het kind. Als ouders zich prettig voelen in hun rol als ouder, komt dit de interactie tussen ouder en kind ten goede.
Wat is Stevig Ouderschap?
Stevig Ouderschap is een programma dat gericht is op het ondersteunen van ouders bij de opvoeding van hun kinderen. Het programma wordt uitgevoerd door het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ), dat sinds 2019 landelijk verantwoordelijk is voor de uitvoering van het programma. Het programma is bedoeld voor ouders die in moeilijke situaties verkeren, zoals bijvoorbeeld problemen met de partnerrelatie, sociale beperkingen, of psychosociale spanningen.
Stevig Ouderschap wordt vaak geïnitieerd door de jeugdverpleegkundige. Deze professionals bezoeken de ouders meerdere keren na de geboorte van het kind. De bezoeken zijn gericht op het bespreken van de uitdagingen die ouders met hun kind meemaken, en het bieden van ondersteuning bij het oplossen van problemen. De jeugdverpleegkundige stelt zich hierbij in de eerste plaats in op het perspectief van de ouder. Het is belangrijk dat ouders zich veilig en begrepen voelen in hun rol als ouder.
De Rol van de Jeugdverpleegkundige
De jeugdverpleegkundige speelt een centrale rol in het programma Stevig Ouderschap. Ze bezoekt ouders meerdere keren na de geboorte van het kind, zowel tijdens de zwangerschap als na de geboorte. De bezoeken zijn gericht op het bespreken van de verwachtingen, de omstandigheden in het gezin, en de hulp die ouders nodig hebben. De jeugdverpleegkundige helpt ouders om grip op de situatie te krijgen, en stelt hen in staat om hun rol als ouder beter te leren omgaan met de uitdagingen.
In de praktijk betekent dit dat de jeugdverpleegkundige aandacht besteedt aan de beleving van ouderschap. Ze luistert naar de zorgen en onzekerheden van ouders en probeert hen te ondersteunen in hun rol. Bovendien is het belangrijk dat ouders zich kunnen uiten en dat hun mening wordt meegenomen in het proces. Dit helpt bij het opbouwen van vertrouwen en een positieve samenwerking.
Belangrijke Onderdelen van Ouderschap
Uit de bronnen blijkt dat ouderschap drie belangrijke componenten omvat: het welzijn van de ouder, het vertrouwen dat een ouder in zichzelf heeft als opvoeder, en de kwaliteit van de gehechtheidsrelatie tussen ouder en kind. Het welzijn van de ouder speelt een cruciale rol in de interactie tussen ouder en kind. Als ouders zich prettig voelen in hun rol, kan dit leiden tot een betere interactie en een gezondere ontwikkeling van het kind.
Het vertrouwen dat een ouder in zichzelf heeft als opvoeder is belangrijk, omdat alle ouders momenten van onzekerheid ervaren. Ze hebben behoefte aan positieve bevestiging en ondersteuning. Dit kan bijdragen aan een betere opvoedingsbeleving en een betere samenwerking met professionals.
De kwaliteit van de gehechtheidsrelatie is eveneens van groot belang. Een veilige gehechtheidsrelatie biedt het kind de mogelijkheid om zijn emoties en spanning te reguleren en om de sociale en fysieke omgeving te verkennen. De ouder dient hierin een veilige basis te vormen, zodat het kind zich veilig voelt om te experimenteren en te leren.
Goed Genoeg Ouderschap
Een ander belangrijk concept in de jeugdgezondheidszorg is het concept van goed genoeg ouderschap. Dit begrip is afgeleid van de Engelse kinderarts en psychoanalyticus Winnicott, die stelde dat het niet nodig is om een perfecte ouder te zijn. Het streven naar perfectie ondermijnt juist de opvoedvaardigheden van ouders. Goed genoeg ouderschap wordt gedefinieerd als ouderschap dat jeugdigen voldoende ondersteunt in hun ontwikkeling, volgens bestaande culturele standaarden die kunnen veranderen van generatie tot generatie.
De term ‘goed genoeg ouderschap’ duidt op een stabiele, zorgzame en liefdevolle benadering van het kind, waardoor het zich goed ontwikkelt. Dit concept benadruidt dat ouderschap niet perfect hoeft te zijn, maar wel voldoende ondersteuning biedt voor de ontwikkeling van het kind.
De Drie Buffers van de Ouderschapstheorie
In de ouderschapstheorie van Alice van der Pas worden vier buffers genoemd die het veerkrachtsysteem van ouders vormen. Deze buffers zijn:
- De solidaire gemeenschap: het vertrouwen in de omgeving en de steun van de maatschappij.
- Goede taakverdeling: het vermogen om taken en verantwoordelijkheden in het gezin te verdelen.
- Metapositie: het vermogen om te reflecteren op eigen gedrag en te kunnen omgaan met spanningen.
- Goede ouder-ervaringen: het hebben van positieve ervaringen met ouderschap, waardoor het zelfvertrouwen van de ouder wordt versterkt.
Deze buffers vormen een belangrijk onderdeel van de ouderschapstheorie en helpen ouders om met uitdagingen om te gaan. Ze geven een indeling van de factoren die het veerkrachtsysteem van ouders beïnvloeden.
Begeleiding en Ondersteuning
In de praktijk is het belangrijk dat professionals zich realiseren wat het betekent om een ouder te zijn. Ouders vinden het vaak fijn als ze af en toe stoom kunnen afblazen, even kunnen klagen of samen verwachtingen kunnen managen. Dit helpt om gevoelens niet te hoog op te laten lopen. Professionals mogen hierbij suggestieve vragen stellen om ouders uit te nodigen dit te doen. Het is belangrijk dat ouders zich veilig en begrepen voelen in hun rol als ouder.
Een goed contact met ouders is van cruciaal belang. Het opbouwen van een vertrouwensband is essentieel voor een effectieve samenwerking. Daarnaast is het belangrijk om te beseffen dat elk kind anders is en dat ouders verschillende uitdagingen kunnen tegenkomen. Professionals moeten hierop aansluiten en hen ondersteunen in hun rol.
Conclusie
Stevig Ouderschap is een belangrijk programma dat gericht is op het versterken van de positieve beleving van ouderschap en het ondersteunen van ouders in hun rol als opvoeders. De ouderschapstheorie van Alice van der Pas vormt de basis van veel werkzaamheden in de jeugdgezondheidszorg en benadruidt de drie belangrijke aannamen die van invloed zijn op de samenwerking tussen professionals en ouders. Daarnaast speelt de rol van de jeugdverpleegkundige een centrale rol bij het bezoeken van ouders en het bieden van ondersteuning. Bovendien is het belangrijk dat ouders zich veilig en begrepen voelen in hun rol als ouder, en dat ze voldoende ondersteuning krijgen bij de opvoeding van hun kind.
Vorige week een nieuwe gevel bij de BSO gekregen. Nieuwe kozijnen, nieuw glas en deur.
