Ouderschap en GGZ-mantelzorg: Belangrijke aspecten en ondersteuningsmogelijkheden

De relatie tussen ouderschap en GGZ-mantelzorg is van groot belang voor de gezondheid en ontwikkeling van kinderen. In Nederland zijn er veel ouders die met psychische problemen of verslavingsproblemen te maken hebben. Deze ouders hebben vaak kinderen die als jonge mantelzorgers fungeren. Het is daarom essentieel dat zowel ouders als mantelzorgers voldoende ondersteuning krijgen, zodat ze zich kunnen ontwikkelen en hun eigen levenskwaliteit kunnen verbeteren.

Ouderschap en GGZ-mantelzorg: Een complexe situatie

Volgens de gegevens in de bronnen is het aantal ouders met psychische en/of verslavingsproblemen in Nederland op jaarbasis 405.000. Deze ouders hebben in totaal 577.000 kinderen onder de 18 jaar, waarvan 423.000 kinderen van 12 jaar of jonger. Deze kinderen worden vaak als jonge mantelzorgers beschouwd, omdat ze een rol spelen in de zorg voor hun ouders.

De term GGZ-mantelzorg verwijst naar mantelzorgers die voor iemand met een psychische kwetsbaarheid, geheugenproblemen of een verslaving zorgen. Deze mantelzorgers kunnen zowel familieleden als vrienden zijn. Ze hebben vaak te maken met een complexe situatie, waarin ze zowel emotioneel als materieel ondersteuning bieden.

Belangrijke kenmerken van GGZ-mantelzorgers

GGZ-mantelzorgers hebben een unieke rol in de zorg. Ze geven lange en intensieve zorg, wat leidt tot een hoge mate van overbelasting. Daarnaast hebben ze te maken met een wisselende zorgintensiteit. De zorg die ze bieden, gaat vooral om begeleiding en ondersteuning op emotioneel gebied, het dagelijks leven en de financiën. Het is daarom belangrijk dat er gerichte ondersteuning is voor deze mantelzorgers.

Er zijn vier belangrijke rollen die een mantelzorger kan vervullen: als expert, collega, cliënt en naaste. Familieleden zijn in eerste instantie de experts, omdat zij veel weten over de wensen en behoeften van de cliënt. Ze kennen hem of haar al langer en hebben een hechte band. Met die kennis kun je beter voor je cliënt zorgen. Benader familieleden dan ook als deskundigen.

Ondersteuning voor GGZ-mantelzorgers

Er zijn meerdere manieren om GGZ-mantelzorgers te ondersteunen. De ondersteuning moet gericht zijn op het voorkomen van overbelasting en het adviseren over hoe om te gaan met deze specifieke aandoening. Het is belangrijk om de specifieke situatie van GGZ-mantelzorgers te herkennen en hier passende ondersteuning voor te organiseren.

Er zijn meerdere ondersteuningsmogelijkheden beschikbaar. Bijvoorbeeld:

• Herken en erken: Zorg dat je als gemeente de situatie van een mantelzorger van een GGZ-cliënt herkent en hier passende ondersteuning voor organiseert. Dit kun je doen door bijvoorbeeld een persona van de GGZ-mantelzorger in je gemeente te ontwikkelen of een ervaringsdeskundige uit te nodigen.
• Sta jij naast iemand met psychische problemen?: Ga uit van de behoefte van de mantelzorger. Stel de mantelzorger open vragen: Wat doet de zorg voor de ander met jou? Wat is voor jou belangrijk? Doe geen aannames. Gebruik meetinstrumenten zoals EDIZ, CSI of de welzijnsmeter mantelzorgers psychiatrie.
• Sla een brug tussen sociaal domein en GGZ: Mantelzorgondersteuning wordt vanuit Wmo en vanuit GGZ geboden. Draag bij aan goede samenwerking, spreek af wie de vaste contactpersoon is en wie welke taak heeft in de mantelzorgondersteuning.
• Geef informatie: Laat professionals en ervaringsdeskundigen mantelzorgers voorlichting geven. Over de aandoening, hoe je daarmee om kunt gaan, mogelijke voorzieningen en wet- en regelgeving. Wijs de mantelzorger ook op familie- en belangenorganisaties.

Belangrijke ondersteuningsmogelijkheden

Er zijn meerdere ondersteuningsmogelijkheden voor GGZ-mantelzorgers. De MIND-Atlas is een online kaart waarop zo'n 300 cliënten- en familieorganisaties vanuit het hele land te vinden zijn. Op deze kaart kunnen organisaties beter gevonden en daarmee beter betrokken worden.

De familievertrouwenspersoon in het sociaal domein speelt een belangrijke rol. Steeds meer cliënten worden extramuraal behandeld of zijn aangewezen op eerstelijnszorg. De rol van mantelzorgers wordt steeds groter en daarmee neemt ook hun behoefte toe aan ondersteuning door een familievertrouwenspersoon. Met subsidie van het ministerie van VWS werkt de LSFVP aan een netwerk van familievertrouwenspersonen door heel Nederland.

De crisiskaart en de hulpkaart zijn ook belangrijke instrumenten. Ze helpen bij het bepalen van de juiste ondersteuning en hulp.

Belangrijke praktische tips

Er zijn verschillende praktische tips om GGZ-mantelzorgers te ondersteunen. Bijvoorbeeld:

• Praktische ondersteuning: Zorg dat er praktische ondersteuning is voor mantelzorgers, zoals hulp bij het regelen van vergoedingen en hulp.
• Emotionele ondersteuning: Help mantelzorgers om hun emoties te verwerken en goed voor zichzelf te zorgen.
• Toekomstplanning: Zorg dat mantelzorgers ook aandacht krijgen voor de toekomst na het mantelzorgen.
• Ondersteuning in de praktijk: Gebruik programma’s die gericht zijn op praktische zaken, zoals het regelen van vergoedingen en hulp.

Conclusie

De relatie tussen ouderschap en GGZ-mantelzorg is complex en vereist aandacht en ondersteuning. Er zijn veel ouders met psychische problemen en verslavingsproblemen in Nederland, en hun kinderen kunnen als jonge mantelzorgers fungeren. Het is belangrijk dat zowel ouders als mantelzorgers voldoende ondersteuning krijgen, zodat ze zich kunnen ontwikkelen en hun eigen levenskwaliteit kunnen verbeteren. Er zijn meerdere ondersteuningsmogelijkheden beschikbaar, waaronder praktische ondersteuning, emotionele ondersteuning, toekomstplanning en praktische programma’s. Het is belangrijk om de specifieke situatie van GGZ-mantelzorgers te herkennen en hier passende ondersteuning voor te organiseren.

Bronnen

1. https://akwaggz.nl/loyaliteit-een-kind-in-de-knel-jonge-mantelzorger/
2. https://www.movisie.nl/artikel/mantelzorg-ggz
3. https://www.kennispleingehandicaptensector.nl/actueel/verhalen/mantelzorg-en-familieparticipatie-ondersteunen-in-de-gz
4. https://www.mantelzorg.nl/pro/onderwerpen/ggz-mantelzorgers/mantelzorgers-van-naasten-met-een-psychisch-probleem-ondersteunen/
5. https://www.mantelzorg.nl/pro/onderwerpen/socialebasis/ggz-en-mantelzorg/
6. https://www.trimbos.nl/actueel/blogs/de-ggz-mantelzorger-verdient-beter-een-naastengroep-helpt/
7. https://kennisinformelezorg.nl/mantelzorg-en-ggz-problematiek/
8. https://ggzdrenthe.nl/behandelingen/beoordeling-van-ouderschap
9. https://www.rivierduinen.nl/veelgestelde-vragen/mantelzorg/
10. https://www.ggz-delfland.nl/hulp-en-ondersteuning/familie-vrienden/workshops/