Onvoorwaardelijk ouderschap: Wat betekent het en hoe pas je het toe in de praktijk?

Onvoorwaardelijk ouderschap is een visie op opvoeding die gericht is op het opbouwen van een diepe, emotionele band tussen ouder en kind, zonder voorwaarden of eisen. Het is een filosofie die is geïnspireerd op het werk van Alfie Kohn, een Amerikaanse psycholoog en schrijver, die in zijn boek Unconditional Parenting aangeeft dat het opvoeden niet moet draaien om kinderen te beïnvloeden via beloningen en straffen, maar juist om hen te ondersteunend en empathisch te begeleiden. In dit artikel worden de kernprincipes van onvoorwaardelijk ouderschap besproken, de praktische toepassing ervan in de praktijk, en het verschil met traditionele opvoedingsmethoden. De informatie is gebaseerd op de gegevens uit de bronnen die zijn vermeld in de SOURCES LIST, waaronder de publicatie Onvoorwaardelijk ouderschap van Alfie Kohn, evenals diverse recensies en beschrijvingen van dit boek.

Kernprincipes van onvoorwaardelijk ouderschap

De kern van onvoorwaardelijk ouderschap is het geven van liefde en ondersteuning zonder eisen of voorwaarden. Dit betekent dat ouders hun kinderen accepteren zoals ze zijn, zonder te vragen of te eisen dat ze bepaalde gedragingen vertonen. Het is een visie die zich richt op het opbouwen van vertrouwen, empathie en een diepe verbondenheid tussen ouder en kind. In tegenstelling tot traditionele opvoedingsstijlen, waarin kinderen vaak worden beïnvloed door beloningen, straffen of verplichtingen, richt onvoorwaardelijk ouderschap zich op het begrijpen van het gedrag van het kind, in plaats van het beïnvloeden van gedrag via beloningen en straffen.

Een van de belangrijkste aspecten van onvoorwaardelijk ouderschap is het vermijden van voorwaarden. Veel ouders stellen zonder het te beseffen voorwaarden aan hun kinderen, zoals “als je je bordje leeg eet, krijg je een toetje” of “als je goed doet, krijg je aandacht”. Dit soort gedrag kan leiden tot een situatie waarin het kind zich moet gedragen om geliefd te zijn, in plaats van dat het zich veilig voelt en zichzelf mag zijn. Daarnaast is er ook een verschil in het soort relatie dat wordt opgebouwd tussen ouder en kind. Bij traditionele methoden kan de relatie vaak worden beïnvloed door de verwachtingen van de ouder, terwijl onvoorwaardelijk ouderschap gericht is op het opbouwen van een relatie gebaseerd op respect, begrip en vertrouwen.

Praktische toepassing van onvoorwaardelijk ouderschap

In de praktijk kan onvoorwaardelijk ouderschap worden toegepast door ouders zich te richten op het luisteren naar hun kind, in plaats van te focussen op het bepalen van gedrag. Het is belangrijk om het kind te laten weten dat het van hen houdt, ongeacht hun gedrag. Dit betekent dat ouders hun kinderen moeten ondersteunend en empathisch benaderen, in plaats van te focussen op het corrigeren van fouten. Een van de kernpunten van onvoorwaardelijk ouderschap is het vermijden van de traditie van belonen en straffen. In plaats van te focussen op het belonen van bepaalde gedragingen, wordt er gekeken naar de onderliggende behoeften van het kind. Volgens Alfie Kohn is elk gedrag een uitdrukking van een behoefte, en de taak van de ouder is om die behoefte te begrijpen in plaats van te proberen het gedrag te beïnvloeden.

In de praktijk kan dit worden gedaan door ouder en kind te laten samenwerken aan het oplossen van problemen. Bijvoorbeeld, in plaats van te straffen wanneer een kind niet wil eten, kan de ouder proberen te begrijpen waarom het kind dat niet doet. Is het vanwege een gevoel van onzekerheid of een gebrek aan vertrouwen? Dan is het belangrijk om dat te bespreken in plaats van te straffen. Een ander voorbeeld is het om te praten in plaats van een time-out te geven. Kohn stelt dat een kind dat voor straf op de trap zit, echt niet gaat nadenken over zijn ‘stoute’ gedrag en de gevolgen daarvan voor de ander. Het zal vooral bezig zijn met zichzelf, hetgeen hem is aangedaan en hoe boos het zich voelt. Deze strategie lost op lange termijn dus niets op. Je kind leert er niet van en je werkt niet aan de relatie met je kind als het op het strafstoeltje zit. Beter is het om met je kind te praten om erachter te komen wat er achter het negatieve gedrag zit, zijn of haar emoties serieus te nemen en samen naar een oplossing te zoeken. Daarmee leer je je kind zijn of haar eigen emoties en gedrag beter te begrijpen en gepaste oplossingen te bedenken.

Onderwijs en opvoeding

Onvoorwaardelijk ouderschap is niet alleen van belang voor ouders, maar ook voor onderwijsbepaleiders en zorgverleners die met kinderen werken. De visie van onvoorwaardelijk ouderschap stelt dat veel grenzen of nee’s van ouders voortkomen uit een bepaald automatisme, terwijde het vaak niet per se hoeft te gaan om iets wat echt niet zou kunnen of mogen. Daarom is het belangrijk om je als ouder niet te strikt op te stellen en jezelf in elke situatie af te vragen waarom iets eigenlijk niet zou mogen of kunnen. Wanneer je daarbij ook in overweging neemt wat de achterliggende reden van je kind is om een bepaald gedrag te vertonen, zul je naar alle waarschijnlijkheid geneigd zijn om milder te reageren. Ditzelfde geldt ook voor de eisen die je aan je kind stelt. Zijn deze wel reëel en wat ligt eraan ten grondslag? Is dat gemakzucht, overbezorgdheid en past het eigenlijk wel bij de leeftijd van je kind? Zo kun je je afvragen of het redelijk is om van een 4-jarige te verwachten in een restaurant stil aan tafel te blijven zitten, of van een 10-jarige dat ze haar kamer opruimt. Want waarom zou de énige plek in de wereld die van jouw dochter is, aan jouw standaard moeten voldoen?

Beperkingen en kritiek op onvoorwaardelijk ouderschap

Hoewel het concept van onvoorwaardelijk ouderschap veel positieve kanten heeft, zijn er ook beperkingen en kritiek. Een van de nadelen is dat het moeilijk kan zijn om deze visie volledig toe te passen in een wereld waarin veel ouders te maken hebben met stress, druk en beperkte tijd. Bovendien kan het moeiljk zijn om te bepalen wat precies onvoorwaardelijk is, en hoe dit in de praktijk kan worden toegepast. Een andere kritiek is dat het onvoorwaardelijk opvoeden niet altijd direct resultaten oplevert. In veel gevallen kan het moeilijk zijn om de voordelen van deze benadering te zien, vooral als de ouder geen ervaring heeft met deze visie. Daarnaast kan het ook zijn dat sommige ouders het gevoel hebben dat ze hun kind niet voldoende kunnen beïnvloeden of begeleiden, wat kan leiden tot frustratie.

Samenwerking en intrinsieke motivatie

Een belangrijke pijler van Onvoorwaardelijk Ouderschap is het samenwerken met je kind. Heb jij het al eens geprobeerd? Wanneer je kind iets weigert heb je als ouder twee mogelijkheden: je wordt óf boos óf je gaat met je kind in gesprek. Waarom weigert je kind? Is het gevraagde te moeilijk? Wil hij liever iets anders doen? Wat de reden ook is, door met elkaar in gesprek te gaan kom je nader tot elkaar. En ja, sommige dingen moeten, maar dan kan je beter inspelen op intrinsieke motivatie in plaats van dwang te gebruiken. De intrinsieke motivatie vind ik persoonlijk één van de belangrijkste principes van het Onvoorwaardelijk Ouderschap. Ik zal je een voorbeeld geven waarvan ik denk (hoop, eigenlijk) dat het herkenbaar voor je is. Wanneer een kind iemand pijn doet willen ouders vaak dat hun kind zijn excuses aanbiedt. Ze trekken het er als het ware bijna uit, het kind lispelt een ongemeende sorry en hup, weer over tot de orde van de dag. Waar gaat het verkeerd? Bij onze jongste kinderen heb ik nooit gevraagd hun excuses te maken. Waarom niet? Omdat ik het belangrijk vind dat ze een excuus ook oprecht menen. Wat leren ze er anders van? Welke meerwaarde heeft zo’n lege sorry? Helemaal niets! Toen mijn kind naar de kleuters ging kwam hij ook ineens met lege sorry’s op de proppen, ik zie/voel/hoor het verschil direct. Probeer het maar eens uit, wedden dat jij het ook gelijk merkt?

De rol van de ouder

Jouw taak als ouder is om je kinderen te begeleiden, voor ze te zorgen en voor te bereiden op de toekomst. Dat doe je door in verbinding samen te werken, te praten, te luisteren, vragen te stellen te overleggen, etc. Zie je kind als een klein mens, een mens wat al helemaal af is, waar jij niets meer aan hoeft te veranderen. Ja, je kind zal nog moeten ontdekken hoe het leven in elkaar zit, laat je kind dat de ontdekker zijn en jij de gids. Het puntje van de ijsberg. Hoe vaak kom je deze metafoor niet tegen. Het gedrag wat je ziet, waar jij als ouder vaak op reageert is het puntje van de ijsberg. Het deel wat je niet ziet is vaak vele malen groter. Het deel van de ijsberg wat onder water zit dat noem ik graag het verlangen of de behoefte van je kind. Je kind laat bepaald gedrag zien, wat vaak zichtbaar wordt door allerlei soorten emoties: angst, agressie, boosheid, verlegen, teruggetrokken etc.

Conclusie

Onvoorwaardelijk ouderschap is een visie op opvoeding die gericht is op het opbouwen van een diepe, emotionele band tussen ouder en kind, zonder voorwaarden of eisen. Het is een filosofie die is geïnspireerd op het werk van Alfie Kohn, een Amerikaanse psycholoog en schrijver, die in zijn boek Unconditional Parenting aangeeft dat het opvoeden niet moet draaien om kinderen te beïnvloeden via beloningen en straffen, maar juist om hen te ondersteunend en empathisch te begeleiden. In dit artikel zijn de kernprincipes van onvoorwaardelijk ouderschap besproken, de praktische toepassing ervan in de praktijk, en het verschil met traditionele opvoedingsmethoden. De informatie is gebaseerd op de gegevens uit de bronnen die zijn vermeld in de SOURCES LIST, waaronder de publicatie Onvoorwaardelijk ouderschap van Alfie Kohn, evenals diverse recensies en beschrijvingen van dit boek.

Bronnen

1. Onvoorwaardelijk ouderschap: een visie op een betere ouder-kindrelatie
2. Onvoorwaardelijk ouderschap
3. Onvoorwaardelijk ouderschap
4. Onvoorwaardelijk opvoeden
5. Onvoorwaardelijk ouderschap: Alfie Kohn, zo doe je dat
6. Onvoorwaardelijk ouderschap
7. Onvoorwaardelijk ouderschap
8. Onvoorwaardelijk ouderschap
9. Onvoorwaardelijke liefde en onvoorwaardelijk ouderschap: de praktijk
10. Onvoorwaardelijk ouderschap: het nieuwe opvoeden
11. Onvoorwaardelijk ouderschap