Staatscommissie Herijking Ouderschap: Aandacht voor Belangen van het Kind en Nieuwe Regelingen

In de afgelopen jaren zijn er veel maatschappelijke en technologische ontwikkelingen geweest die invloed hebben gehad op de samenstelling van gezinnen en de manier waarop ouderschap en gezag worden geregeld. De Staatscommissie Herijking Ouderschap, ingezet in 2014, heeft deze ontwikkelingen onderzocht en adviseert op basis daarvan over aanpassingen in het familierecht. Het rapport “Kind en ouders in de 21e eeuw”, dat op 7 december 2016 is gepresenteerd, bevat een overzicht van aanbevelingen die gericht zijn op het versterken van de belangen en rechten van het kind, maar ook op het aanpassen van de juridische regels rondom meerouderschap, meerpersoonsgezag en draagmoederschap.

Belang van het Kind Centraal

De Staatscommissie stelt in haar rapport dat het belang van het kind centraal moet staan bij elke aanpassing van het familierecht. Dit betekent dat bij het opstellen van nieuwe regels en wetgeving, het welzijn van het kind in het oog moet worden gehouden. De commissie benadruit dat het kind recht heeft op “goed ouderschap”, wat wordt omschreven in zeven kernpunten, waaronder het waarborgen van veilige opvoedingsomstandigheden en het respect voor de identiteit van het kind. Het rapport benadrukt ook dat het kind recht heeft op informatie over zijn ontstaansgeschiedenis, waaronder gegevens over biologische ouders en eventuele draagmoeders.

Meerouderschap en Meerpersoonsgezag

De Staatscommissie adviseert dat het mogelijk moet zijn voor meer dan twee personen om juridisch ouderschap te hebben, zodat een kind meer dan twee juridische ouders kan hebben. Dit wordt “meerouderschap” genoemd. Daarnaast stelt de commissie voor dat meer dan twee personen een vorm van gezag over het kind kunnen uitoefenen, ook wel “meerpersoonsgezag” genoemd. Deze aanpassing is van belang voor gezinnen waarin het kind wordt opgevoed door meer dan twee personen, en waarin het wenselijk is dat deze personen gelijkwaardig worden behandeld ten opzichte van het kind en van elkaar.

Deze aanbevelingen zijn gebaseerd op de stellingname dat de gezinsvormen steeds complexer worden en dat er in de toekomst meer situaties zullen zijn waarin het kind niet alleen door twee ouders wordt opgevoed. De commissie benadrukt dat zowel meerouderschap als meerpersoonsgezag onder bepaalde voorwaarden mogelijk moeten zijn, waaronder de bescherming van de rechten van de betrokken personen, waaronder de draagmoeder.

Draagmoederschap

De Staatscommissie heeft ook aandacht besteed aan draagmoederschap, waarbij een vrouw een kind draagt voor een andere persoon of paren. In sommige landen is de positie van de draagmoeder onvoldoende beschermd, waardoor kinderhandel kan optreden. De commissie adviseert daarom om onder strikte voorwaarden een wettelijke regeling in te richten voor draagmoederschap. Deze regeling moet ervoor zorgen dat het traject van draagmoederschap zorgvuldig verloopt, met respect voor de menselijke waardigheid van de betrokkenen.

De aanbevelingen omvatten onder meer: - De mogelijkheid voor het kind om de ontstaansgeschiedenis te achterhalen. - Genetische verwantschap van ten minste één wensouder aan het kind. - Vrije instemming van de draagmoeder. - Geldelijk gewin mag niet de drijfveer zijn voor de draagmoeder, maar tegelijkertijd moet goed voor haar gezorgd worden. - Verplichte voorlichting voor wensouders en draagmoeder. - Afspraken tussen de draagmoeder en de wensouders moeten vóór de conceptie ter goedkeuring aan de rechter worden voorgelegd. - De draagmoeder en ten minste één van de wensouders dient in Nederland te wonen.

Herziening van het Ouderschap

De Staatscommissie stelt vast dat de regeling voor het tenietgaan van ouderschap, de vernietiging van een erkenning of de herroeping van een adoptie op verzoek van het kind knelt. Het kabinet zal deze regeling herzien en daarbij de thuishoofdstukken voor het kind schrappen. De mogelijkheden om de ouderschapsband te verbreken zullen worden verruimd voor die gevallen waarin er een ernstig verstoorde relatie bestaat tussen het inmiddels meerderjarige kind en diens ouders en waarbij het voortbestaan van die relatie in strijd komt met het belang van dat kind.

Bescherming van Minderjarige Ouders

De Staatscommissie stelt dat ouderschap een volwassen aangelegenheid is. Zij adviseert daarom de leeftijdsgrens voor erkenning en het geven van toestemming daarvoor op te hogen tot de meerderjarigheid (thuis geldt een leeftijdsgrens van 16 jaar voor de erkenner, er geldt geen leeftijdsgrens voor toestemming voor erkenning). Daarnaast adviseert zij om het mogelijk te maken dat minderjarige vaders die zelf de zorg voor het kind op zich willen en kunnen nemen door de rechter meerderjarig kunnen worden verklaard, zodat zij het ouderlijk gezag kunnen uitoefenen.

Invloed op Ouders en Kind

Het kabinet benadrukt dat het belang van het kind moet worden afgewogen tegen het belang van de ouders en andere betrokkenen. Bijvoorbeeld het belang van de draagmoeder bij zelfbeschikking en de bescherming van personen in een kwetsbare positie. De commissie benadrukt dat de belangen van het kind centraal moeten staan, maar ook dat de rechten van de betrokken personen in het oog moeten worden gehouden.

Conclusie

De Staatscommissie Herijking Ouderschap heeft in haar rapport aangegeven dat er aandacht moet zijn voor de belangen van het kind, maar ook voor de rechten van de betrokken personen. De aanbevelingen rondom meerouderschap, meerpersoonsgezag en draagmoederschap zijn gericht op het aanpassen van de wetgeving aan de moderne samenleving. Het kabinet zal deze aanbevelingen in overleg met betrokken partijen en organisaties uitvoeren. Het is belangrijk dat ouders goed geïnformeerd zijn over het ontstaan van juridisch ouderschap en het tot stand komen van gezag, zodat conflicten kunnen worden voorkomen.

Bronnen

1. Staatscommissie Herijking Ouderschap
2. Uitgelicht: Herijking ouderschap
3. Rapport van de Staatscommissie Herijking ouderschap
4. Staatscommissie herijking ouderschap
5. Staatscommissie Herijking ouderschap: ‘Belangen en rechten van het kind centraal’
6. Herijking ouderschap
7. Wet kind draagmoederschap en meerpersoonsgezag