Gelijkwaardig en kindwaardig ouderschap: Wat betekent dat voor kinderen?

In de hedendaagse maatschappij is het begrip “gelijkwaardig ouderschap” veelgebruikt, vooral in de context van scheidingen en de daaropvolgende zorgregelingen voor kinderen. Toch blijven veel ouders en ouderschapsadviseurs zich afvragen wat dit precies inhoudt en hoe het verschil met “kindwaardig ouderschap” eruitziet. De wetgeving, rechtspraak en wetenschappelijk onderzoek geven inzicht in de kern van deze concepten en hun invloed op de opvoeding van kinderen. In dit artikel wordt uitgelegd wat gelijkwaardig ouderschap inhoudt, hoe het verschilt van co-ouderschap en waarom kindwaardig ouderschap steeds meer in het oog komt. De informatie is gebaseerd op de beschikbare bronnen en bevat relevante informatie over de invloed van ouderschapsvormen op de ontwikkeling van kinderen.

Wat is gelijkwaardig ouderschap?

Gelijkwaardig ouderschap is een juridisch beginsel dat vaders en moeders na een scheiding een gelijkwaardige rol hebben in de zorg voor hun kind(eren). Het is vastgelegd in de Wet bevordering voortgezet ouderschap en zorgvuldige scheiding van 2009. Het doel van dit beginsel is dat ouders na een scheiding een actieve en betekenisvolle rol blijven spelen in het leven van hun kind. Dit betekent echter niet noodzakelijk dat de zorg en opvoeding exact gelijk verdeeld moeten worden. Het fundamentele principe is dat beide ouders gelijke rechten en plichten hebben, ongeacht de specifieke tijdsverdeling. Gelijkwaardigheid impliceert dus niet automatisch gelijkheid in het aantal zorgdagen. De focus ligt op het onderhouden van frequente en waardevolle contacten tussen het kind en beide ouders.

In de praktijk is er veel discussie over wat gelijkwaardig ouderschap precies betekent. De Hoge Raad oordeelde in 2010 dat de in artikel 1:247 BW neergelegde gelijkwaardigheid van ouders niet verplicht is tot het vaststellen van een gelijke verdeling van de tijd tussen ouders. Het gaat erom dat beide ouders actief betrokken blijven bij de opvoeding van hun kind, ongeacht hoe de tijdsverdeling eruitziet. De invulling van gelijkwaardig ouderschap hangt af van de specifieke situatie van de ouders en het kind.

Wat is co-ouderschap?

Co-ouderschap is een specifieke invulling van gelijkwaardig ouderschap, waarbij de zorg voor het kind (vrijwel) gelijk verdeeld is tussen beide ouders. Dit kan bijvoorbeeld betekenen dat het kind de ene week bij de ene ouder verblijft en de volgende week bij de andere ouder, of dat de dagen evenredig verdeeld worden over de week. Co-ouderschap is in het belang van het kind als er sprake is van goede samenwerking tussen de ouders, wederzijds respect en goede afstemming en communicatie tussen de ouders.

De wetgever heeft in 2004 geprobeerd om co-ouderschap wettelijk te verankeren als uitgangspunt, maar dat is niet gelukt. In de wet staat wel dat het kind na ontbinding van het huwelijk recht heeft op gelijkwaardige verzorging en opvoeding door beide ouders. Dit betekent dat beide ouders verantwoordelijk blijven voor de verzorging, opvoeding en ontwikkeling van hun minderjarige kind en daarover afspraken met elkaar maken. De gelijkwaardigheid van de ouders houdt in dat zij ten opzichte van elkaar niet meer of minder rechten en plichten hebben dan de ander. Het recht en de plicht van ouders om samen beslissingen voor en over een kind te nemen, wordt ook wel gezags(co-)ouderschap genoemd. Beide ouders hebben dezelfde gezagsbevoegdheden.

Het verschil tussen gelijkwaardig en co-ouderschap

Hoewel gelijkwaardig ouderschap en co-ouderschap vaak door elkaar worden gehaald, zijn het twee verschillende concepten. Gelijkwaardig ouderschap is een juridisch beginsel dat de gelijke rechten en plichten van beide ouders benadrukt, terwijl co-ouderschap een specifieke zorgregeling is die streeft naar een gelijke verdeling van de tijd die het kind met beide ouders doorbrengt. De keuze tussen beide vormen is afhankelijk van de specifieke omstandigheden en het belang van het kind.

In de praktijk kan gelijkwaardig ouderschap ook voorkomen als de zorg niet 50/50 is verdeeld. De belangen van de ouders spelen een rol bij de invulling van de zorg- en contactregeling. Het doorslaggevende belang is het belang van het kind. Het belang van een kind kan zich verzetten tegen een 50/50-verdeling. Dat zegt niets over de band tussen ouder en kind. De invulling van de zorg- en contactregeling blijft maatwerk.

Wat is kindwaardig ouderschap?

In tegenstelling tot het concept van gelijkwaardig ouderschap, waarbij de focus ligt op de rechten en plichten van de ouders, wordt in het begrip kindwaardig ouderschap het belang van het kind centraal gesteld. Dit concept wordt steeds vaker aangehouden in het debat over het ouderschap na een scheiding. Volgens scheidingsonderzoeker Ed Spruijt draait een scheiding nu vooral om de ouders, terwijl het juist om het kind zou moeten gaan. In plaats van "gelijkwaardig ouderschap" pleit hij voor "kindwaardig ouderschap". Kinderen hebben jarenlang last van een scheiding. Ze maken op latere leeftijd veel meer gebruik van zorg en hulpverlening dan kinderen van ongescheiden ouders.

De focus ligt dan op het welzijn van het kind, met name op de emotionele stabiliteit en de continuïteit van de opvoeding. Een kind heeft namelijk niet automatisch belang bij een verdeling in tweeën tussen beide exen. Zeker niet als de band met een ouder voor de scheiding helemaal niet zo sterk was. Daarbij is continuïteit enorm belangrijk. Een kind moet zich veilig en stabiel kunnen voelen, ook in tijden van verandering.

Invloed van ouderschapsvormen op de ontwikkeling van kinderen

De keuze voor gelijkwaardig ouderschap of co-ouderschap heeft invloed op de ontwikkeling van kinderen. In een studie uit 2010 bleek dat kinderen van gescheiden ouders meer last hebben van emotionele problemen dan kinderen van ongescheiden ouders. De invloed van de relatie tussen de ouders is hierbij van groot belang. Als ouders nog altijd samen door een deur kunnen om bijvoorbeeld verjaardagen gezamenlijk te vieren, creëert dat een heel andere situatie dan een vechtscheiding. Dan krijgen kinderen vaak loyaliteitsproblemen, doordat ze het gevoel hebben te moeten kiezen tussen mama en papa.

Een goede ouderrelatie, wederzijds respect en een goede communicatie zijn essentieel voor een succesvolle co-ouderschapsregeling. Ook de werktijden van de ouders, de woonomstandigheden, school- en sporttijden, en de emotionele draagkracht van kinderen en ouders spelen een rol. Een co-ouderschap kan niet worden geforceerd of afgedwongen. De rechter zal in een concrete situatie moeten beoordelen of een gelijke verdeling van de zorg in het belang van het kind is. Een sterk gepolariseerde situatie tussen de ouders kan een contra-indicatie vormen voor het vaststellen van een co-ouderschapsregeling.

Belang van het kind bij het vaststellen van ouderschapsregelingen

Het belang van het kind is altijd het doorslaggevende criterium bij het vaststellen van de ouderschapsregeling. Dit is duidelijk gebleken in verschillende rechtszaken. Zo oordeelde de Hoge Raad in 2013 over de betekenis van gelijkwaardig ouderschap in de situatie dat een ouder met het kind naar het buitenland verhuist, terwijl de andere ouder in Nederland blijft wonen. In een dergelijke situatie betekent gelijkwaardig ouderschap volgens de Hoge Raad dat er een zorgverdeling moet worden vastgesteld die zoveel als mogelijk gelijkwaardig is. Zo zouden vakanties wel bij helfte kunnen worden verdeeld en moeten ouders elkaar wel blijven betrekken bij de opvoeding. Het is belangrijk dat ouders in staat zijn om hun eigen belangen opzij te zetten en te focussen op wat het beste is voor hun kind. Een goede ouderschapsregeling draagt bij aan een stabiele en veilige opvoedingssituatie en bevordert de ontwikkeling van het kind.

Samenwerking en communicatie tussen ouders

De kwaliteit van het ouderschap is namelijk belangrijker dan de kwantiteit van het ouderschap. In de praktijk blijkt dat het belang van het kind niet automatisch overeenkomt met een gelijke verdeling van de zorg. Er zijn situaties waarin het kind bij één ouder wonen kan blijven, terwijl de andere ouder een omgangsregeling heeft. Dit betekent niet dat de ouder met minder zorgdagen minder belangrijk is; het gaat erom dat beide ouders een actieve rol blijven spelen. Het is belangrijk dat ouders elkaar voldoende informeren en het contact tussen het kind en de andere ouder niet wordt belemmerd.

Een goed samengaan tussen ouders is van groot belang voor het welzijn van het kind. In de praktijk is het echter niet eenvoudig om tot een goede samenwerking te komen, vooral wanneer de relatie tussen de ouders gespannen is. In dergelijke gevallen kan de hulp van een onafhankelijke derde, zoals een mediator, nuttig zijn. Een mediator kan helpen bij het opstellen van een ouderschapsplan, waarin alle afspraken over de zorg en opvoeding van het kind worden vastgelegd. Ook is het belangrijk dat ouders in staat zijn om hun eigen belangen opzij te zetten en te focussen op wat het beste is voor hun kind.

Conclusie

Gelijkwaardig ouderschap is een juridisch beginsel dat de gelijke rechten en plichten van beide ouders benadrukt, terwijl co-ouderschap een specifieke zorgregeling is die streeft naar een gelijke verdeling van de tijd die het kind met beide ouders doorbrengt. De keuze voor gelijkwaardig ouderschap of co-ouderschap is afhankelijk van de specifieke omstandigheden en het belang van het kind. Het belang van het kind is altijd het doorslaggevende criterium bij het vaststellen van de ouderschapsregeling. De kwaliteit van het ouderschap is namelijk belangrijker dan de kwantiteit van het ouderschap. Het is belangrijk dat ouders in staat zijn om hun eigen belangen opzij te zetten en te focussen op wat het beste is voor hun kind. Een goede ouderschapsregeling draagt bij aan een stabiele en veilige opvoedingssituatie en bevordert de ontwikkeling van het kind.

Bronnen

1. Gelijkwaardig ouderschap en co-ouderschap: wat is het verschil?
2. Gelijkwaardig ouderschap en co-ouderschap: verschil en belang voor het kind
3. Wat houdt het recht op gelijkwaardig ouderschap in
4. Wat is gelijkwaardig ouderschap?
5. Op goeie voet uit elkaar
6. Co-ouderschap of gelijkwaardig ouderschap?
7. Gelijkwaardig ouderschap: gelijkwaardig is niet altijd gelijk
8. Is co-ouderschap hetzelfde als gelijkwaardig ouderschap?
9. Co-ouderschap en gelijkwaardig ouderschap
10. Vechtscheiding: wat betekent dat voor het kind?