Herijking ouderschap en draagmoederschap: een overzicht van de juridische en maatschappelijke veranderingen

De afgelopen jaren is de samenleving sterk veranderd, wat ook leidde tot nieuwe uitdagingen op het gebied van gezinssamenstellingen, ouderschap en kinderopvoeding. In het kader van deze veranderingen heeft de Staatscommissie Herijking Ouderschap in 2016 een uitgebreid rapport gepresenteerd met aanbevelingen voor het herijken van het ouderlijk gezag en het regelen van draagmoederschap. Dit artikel geeft een overzicht van de kernpunten van dit rapport, met aandacht voor de juridische situatie van kinderen, de rol van draagmoeders en de verwachtingen voor toekomstige wetgeving.

De veranderende gezinsvormen en het ouderlijk gezag

In de hedendaagse samenleving zijn gezinsvormen sterk gevarieerd. Naast het traditionele gezin met vader, moeder en biologische kinderen, komen ook meer-oudergezinnen, adoptiekinderen en regenbooggezinnen steeds vaker voor. In sommige gevallen kunnen zelfs meer dan twee personen als ouders optreden. De Staatscommissie Herijking Ouderschap stelt vast dat deze veranderingen ook nieuwe vragen opleveren over de rol van ouders, de band tussen ouder en kind en de manier waarop individuen zich ontwikkelen. Het huidige familierecht is hierin niet op de hoogte gebleven en moet worden aangepast.

Een van de kernpunten van het rapport is het mogelijk maken van meerouderschap en meerpersoonsgezag. Dit betekent dat kinderen die in een gezin opgroeien met meer dan twee personen die als ouders optreden, ook juridisch erkend kunnen worden als deel van die gezinsstructuur. De commissie adviseert dat dit onder bepaalde voorwaarden juridisch mogelijk moet zijn, zodat de band tussen kind en ouders in stand blijft, ook na de meerderjarigheid.

Draagmoederschap: juridische en ethische uitdagingen

Een ander thema dat in het rapport centraal staat, is het draagmoederschap. Dit is een vorm van medische hulp waarbij een vrouw een kind draagt voor een andere persoon of een paar. In Nederland is dit op dit moment niet wettelijk geregeld, wat leidt tot complexe juridische situaties. De draagmoeder wordt automatisch juridisch moeder van het kind, tenzij er sprake is van een adoptie. De wensouders moeten via een adoptieprocedure het juridische ouderdomsrecht verkrijgen, wat langdurig en emotioneel kan zijn.

De Staatscommissie adviseert dat er een wettelijke regeling moet komen voor draagmoederschap. Dit zou kunnen bijdragen aan een duidelijke en eerlijke verdeling van verantwoordelijkheden tussen draagmoeder, wensouders en het kind. Daarnaast wordt aangeraden dat de wensouders en de draagmoeder vroeg in het traject met elkaar overleg plegen, zodat er duidelijkheid is over verwachtingen en verantwoordelijkheden.

De rol van de ontstaansgeschiedenis en het recht op informatie

Een ander belangrijk punt is het recht van het kind op informatie over zijn of haar ontstaansgeschiedenis. Dit omvat onder meer gegevens over de biologische ouders, eventuele eiceldonoren of zaaddonoren, en de draagmoeder. Het kabinet wil dat deze informatie beschikbaar is voor het kind, zodat het een duidelijk beeld kan krijgen van zijn of haar afstamming. Dit is belangrijk voor het welzijn van het kind en helpt bij het vormen van een persoonlijkheidsontwikkeling.

De huidige wetgeving biedt hier geen duidelijke regeling, waardoor er sprake is van onzekerheid en ongelijke behandeling. Het kabinet stelt voor om dit te versterken door een wettelijke verplichting op te nemen voor het geven van voorlichting aan het kind over de ontstaansgeschiedenis. Dit zou kunnen bijdragen aan een beter begrip van het eigen afstammingsverhaal en het opbouwen van banden met belangrijke personen in het leven van het kind.

De toekomst van het ouderlijk gezag en het draagmoederschap

De Staatscommissie Herijking Ouderschap stelt vast dat het ouderlijk gezag in de toekomst flexibeler moet zijn om te voldoen aan de veranderende situaties in de samenleving. De huidige beperking van maximaal twee juridische ouders wordt in het rapport aangevraagd, aangezien kinderen steeds vaker in meeroudergezinnen opgroeien. Daarom wordt aangeraden dat er een regeling komt voor het mogelijk maken van maximaal vier juridische ouders, mits dit overeenkomt met de sociale situatie van het kind.

Voor het draagmoederschap stelt de commissie voor dat er een wettelijke regeling moet komen, zodat de belangen van het kind, de draagmoeder en de wensouders goed worden afgewogen. Dit zou kunnen bijdragen aan een duidelijke en eerlijke verdeling van verantwoordelijkheden. Ook wordt aangeraden dat er een snellere manier moet zijn om de juridische situatie van de wensouders te regelen, zodat deze direct na de geboorte van het kind het gezag kunnen uitoefenen.

Conclusie

De Staatscommissie Herijking Ouderschap heeft in haar rapport aangegeven dat het ouderlijk gezag en het draagmoederschap sterk herijkt moeten worden om aan de veranderende samenleving te voldoen. Het rapport benadrukt dat kinderen centraal moeten staan, zowel in het opvoedingsproces als in de juridische regelingen. De aanbevelingen zijn gericht op een betere bescherming van het belang van het kind, een duidelijke verdeling van verantwoordelijkheden en een flexibelere oplossing voor de diverse gezinsvormen van vandaag en morgen.

De huidige situatie is complex en kan leiden tot onzekerheid voor zowel wensouders als draagmoeders. Daarom is het belangrijk dat de overheid sneller optreedt om een wettelijke regeling in te richten. Dit zou kunnen bijdragen aan een veiligere en eerlijker omgeving voor alle betrokkenen, met name voor het kind.

Bronnen

1. Rapport van de Staatscommissie Herijking ouderschap "Kind en ouders in de 21ste eeuw"
2. Draagmoederschap in Nederland en het buitenland
3. Waarom zou iemand draagmoeder willen worden?
4. De rol van de ontstaansgeschiedenis en het recht op informatie
5. De aard van de wettelijke regelingen voor draagmoederschap
6. De juridische situatie van draagmoederschap
7. De rol van de wettelijke regeling in het opbouwen van het ouderlijk gezag