DNA-onderzoek en het vaststellen van ouderschap

DNA-onderzoek biedt tegenwoordig diverse mogelijkheden om ouderschap vast te stellen of uit te sluiten. Dit artikel geeft een overzicht van de beschikbare methoden, de betrouwbaarheid van de resultaten en de juridische aspecten die hierbij een rol spelen. De informatie is bedoeld voor ouders, verzorgers en andere betrokkenen die vragen hebben over biologische verwantschap. Er zijn verschillende manieren om een vaderschapstest uit te voeren, afhankelijk van de beschikbaarheid van DNA-materiaal van de vermeende vader. De meest voorkomende methode is het vergelijken van het DNA van het kind en de vermeende vader. Dit gebeurt doorgaans met behulp van een wangslijmvliesmonster.

Indien de vermeende vader niet beschikbaar is, bijvoorbeeld bij overlijden of vermissing, zijn er alternatieve mogelijkheden. Zo kan DNA van grootouders van vaders zijde worden gebruikt, of van broers en zussen. In sommige gevallen is een Y-chromosoom test mogelijk, die specifiek is voor de mannelijke lijn. Ook forensisch DNA-materiaal, zoals haren of speekselresten, kan worden geanalyseerd. Prenatale vaderschapstesten zijn eveneens mogelijk, waardoor het biologisch vaderschap tijdens de zwangerschap kan worden onderzocht.

De betrouwbaarheid van DNA-tests is over het algemeen zeer hoog. Moderne tests analyseren standaard ten minste 25 genetische markers, en sommige laboratoria bieden de mogelijkheid om tot 45 loci te testen, wat de nauwkeurigheid verder vergroot. Bij uitsluiting kan met 100% zekerheid worden vastgesteld dat een man niet de biologische vader is. Wanneer het DNA-profiel van de geteste vader, moeder en het kind volledig overeenkomt, kan het vaderschap met een zeer hoge nauwkeurigheid worden vastgesteld, doorgaans met een waarschijnlijkheid van meer dan 99,99%. De waarschijnlijkheidswaarde (W-waarde) wordt gebruikt om de kans te berekenen dat de geteste personen wel of niet verwant zijn. Een W-waarde van meer dan 99,99% betekent dat de kans dat de personen niet gerelateerd zijn, minder dan één op de 10.000 is.

Het is belangrijk op te merken dat de betrouwbaarheid van de test kan variëren afhankelijk van de gebruikte methode en het laboratorium. Het is daarom raadzaam om een test te laten uitvoeren door een erkend en geaccrediteerd laboratorium. De juridische waarde van een DNA-test hangt af van de wetgeving en procedures die van toepassing zijn in het betreffende rechtsgebied. In veel landen wordt een DNA-test als cruciaal bewijs beschouwd bij het vaststellen van ouderschap, maar het is niet altijd voldoende op zichzelf.

Soorten DNA-onderzoek voor ouderschap

Er zijn verschillende soorten DNA-onderzoek die kunnen worden gebruikt om ouderschap vast te stellen. De meest gebruikte methode is de vaderschapstest, die wordt uitgevoerd door het vergelijken van het DNA van het kind en de vermeende vader. Dit kan zowel tijdens de zwangerschap als na de geboorte worden gedaan. De test kan duidelijkheid geven als je niet zeker weet wie de vader is. Ook als de vader twijfelt of ontkent dat de baby van hem is, kan dit onderzoek helpen. Je kan een vaderschapstest bij een arts doen of zelf met een thuistest.

Bij een zwangerschap is het soms niet zeker wie de vader is. Dan kan een vaderschapstest een oplossing zijn. Met dit onderzoek kan je bewijzen dat er een ouderschapsrelatie is tussen vader en kind. Hoe werkt een vaderschapstest en wanneer voer je deze uit? Voor het onderzoek heb je DNA nodig van de vader en van de baby. Hiervoor schraap je met een wattenstaafje langs de binnenkante van je wang. Dit stuur je daarna op naar het laboratorium. Op die manier kan een laborant je DNA onderzoeken. Hetzelfde doe je bij de baby. Jullie DNA wordt met elkaar vergeleken. Zo is te zien of jullie familie zijn van elkaar. De test laat zien op hoeveel punten jullie DNA overeenkomt. Op basis daarvan kan je zien of je de vader bent of niet. Je kan meestal zelf kiezen op hoeveel punten je het DNA laat onderzoeken. Hoe meer punten, hoe duidelijker het resultaat.

Bij andere gevallen, waarin de vermeende vader niet beschikbaar is, kan het nodig zijn om andere familieleden te betrekken voor een ouderschapstest. Een familierelatie kan op veel verschillende manieren worden onderzocht. We horen graag de familierelatie die u zou willen onderzoeken en adviseren u over welke testpersonen DNA-materiaal moeten leveren voor een DNA-test, zodat we u een goed en betrouwbaar resultaat kunnen geven. Neem voor de mogelijkheden in uw specifieke situatie contact met ons op, bijvoorbeeld via ons contactformulier of door een e-mail met uw specifieke situatie te sturen naar [email protected]. Beschrijf precies wat uw vraagstelling is en welke familieleden er beschikbaar zijn om mee te testen. Wij voorzien u dan zo spoedig mogelijk van advies.

Juridische aspecten van DNA-onderzoek

De juridische waarde van een DNA-test hangt af van de wetgeving en procedures die van toepassing zijn in het betreffende rechtsgebied. In veel landen wordt een DNA-test als cruciaal bewijs beschouwd bij het vaststellen van ouderschap, maar het is niet altijd voldoende op zichzelf. De rechter kan ook een DNA-onderzoek gelasten als de vader verzoekt om vervangende toestemming tot erkenning van het kind (omdat de moeder deze toestemming weigert) en voor de rechter niet onomstotelijk vast staat dat de man de verwekker is. Als de moeder weigert om mee te werken aan een DNA-onderzoek, kan de rechter desgevraagd bepalen dat de moeder medewerking moet verlenen en daar een dwangsom aan verbinden. Daarnaast kan de rechter uit de weigering om mee te werken aan een DNA-onderzoek de gevolgtrekkingen verbinden die hij gerade acht.

Een dergelijke uitzonderlijke situatie deed zich onlangs voor bij de rechtbank Gelderland. In deze procedure bleken partijen elkaar in 2017 te hebben ontmoet, waarop de vrouw in 2019 met een andere man was gehuwd. Kort na de huwelijkssluiting werd in 2019 een kind geboren. Vanwege het feit dat het kind tijdens het huwelijk werd geboren, werd de man met wie de vrouw gehuwd is van rechtswege de juridisch vader van het kind. De vrouw en haar huidige echtgenoot staan dan ook in de geboorteakte als ouders vermeld. De rechtbank oordeelde alles samenvattende dat een DNA-onderzoek een te grote inbreuk zou zijn op de persoonlijke levenssfeer van het gezin, omdat dat de balans binnen het gezin waarin het kind werd verzorgd en opgroeide ernstig zou verstoren. Het verzoek van de man werd daarom afgewezen.

Procedure voor het vaststellen van ouderschap

De procedure voor het vaststellen van ouderschap begint met het indienen van een verzoek tot het gerechtelijk vaststellen van het ouderschap. Dit heet een verzoekschrift. U bent de verzoeker in deze procedure. De moeder kan het verzoek tot het gerechtelijk vaststellen van het ouderschap indienen, tenzij het kind de leeftijd van 16 jaar heeft bereikt. De moeder kan het verzoek tot 5 jaar na de geboorte van het kind bij de rechtbank indienen. Als de identiteit van de verwekker pas later bekend is, bijvoorbeeld na een DNA-onderzoek, dan kan de moeder het verzoek tot 5 jaar nadat dit bekend is geworden indienen.

Een meerderjarig kind mag het verzoek gerechtelijk vaststellen van het ouderschap indienen wanneer het wil. Er zijn geen termijnen. Het kind vraagt bijvoorbeeld om gerechtelijke vaststelling van het vaderschap of het (duo)moederschap als de moeder in het verleden geen toestemming heeft gegeven tot erkenning. Het kind wil dat zijn verwekker, of in het geval van de duomoeder zij die instemde met de verwekking, ook zijn juridische vader of moeder wordt. Een minderjarig kind kan in zaken over afstamming waar minderjarige kinderen bij zijn betrokken worden altijd een bijzondere curator benoemd. Namens een minderjarig kind kan een bijzondere curator het verzoek indienen. De bijzondere curator moet binnen 4 weken na zijn benoeming een standpunt innemen over het verzoek tot gerechtelijk vaststellen van het ouderschap en dat standpunt aan de rechtbank schriftelijk mededelen.

De bijzondere curator beschermt de belangen van het kind. Advocaat verplicht. Uw advocaat stelt het verzoek tot het vaststellen van het ouderschap op, stelt vast welke aanvullende stukken hij moet meesturen en dient het verzoek in bij de rechtbank. Belanghebbenden informeren. De rechter bepaalt wie belanghebbenden zijn in deze procedure. De rechter informeert de belanghebbenden over het verzoek tot gerechtelijke vaststelling van het ouderschap.

Onderzoek naar verwantschap

Soms zijn de vermeende vader of moeder niet beschikbaar voor een DNA-test en kan het ouderschap niet direct aangetoond worden. Het is echter mogelijk om andere familieleden te betrekken voor een ouderschapstest. Een familierelatie kan op veel verschillende manieren worden onderzocht. We horen graag de familierelatie die u zou willen onderzoeken en adviseren u over welke testpersonen DNA-materiaal moeten leveren voor een DNA-test, zodat we u een goed en betrouwbaar resultaat kunnen geven. Neem voor de mogelijkheden in uw specifieke situatie contact met ons op, bijvoorbeeld via ons contactformulier of door een e-mail met uw specifieke situatie te sturen naar [email protected]. Beschrijf precies wat uw vraagstelling is en welke familieleden er beschikbaar zijn om mee te testen. Wij voorzien u dan zo spoedig mogelijk van advies.

De mogelijkheden van verwantschapsbepaling. Om te weten welke mogelijkheden er voor uw situatie zijn om verwantschap te bepalen, raden we aan om contact met ons op te nemen. Wij adviseren u graag welke DNA-test het beste bij uw situatie past. Er zijn verschillende methoden om een relatie tussen personen aan te tonen. We zullen ook de mogelijke deelnemers voorstellen van wie de DNA-samples het meest waarschijnlijk tot een zinvol resultaat zullen leiden.

De rol van het kind bij het vaststellen van ouderschap

Het belang van het kind staat altijd voorop bij het vaststellen van ouderschap. De rechter moet rekening houden met het belang van het kind bij het nemen van beslissingen. Het is in het belang van een kind om te weten wie zijn ouders zijn. Daar komen we steeds meer achter. Zo zijn er grote ontwikkelingen de laatste jaren als het gaat om anonieme donoren. Feitelijk is het als donor vrijwel onmogelijk geworden om anoniem te blijven. Maar ook los van de situatie van donatie van sperma, spelen er in de rechtspraak zeer regelmatig discussies over vaderschap. In deze blog gaat het met name om de vraag of een DNA-onderzoek om het ouderschap vast te stellen (altijd) afgedwongen kan worden. Aan de hand van een casus die tot aan de Hoge Raad diende, kunnen we een duidelijke richting wijzen.

In 2020 oordeelde de rechtbank dat de moeder binnen een maand een DNA-test op het kind moest laten uitvoeren door een kinderarts. Voor elke dag dat zij dit bevel niet naleeft, moet zij een boete van € 100 betalen aan de vermeende vader, tot een maximumbedrag van € 5.000. Omdat de moeder nog steeds weigerde de DNA-test te laten uitvoeren, ondernam de vermeende vader actie en vorderde de boetes via een gerechtsdeurwaarder. De moeder bleek echter niet te kunnen worden gedwongen de boetes te betalen, omdat zij een zeer laag inkomen had en een deurwaarder geen beslag kan leggen op een inkomen onder het sociaal minimum. Het negeren van het vonnis had dus geen financiële gevolgen voor de moeder. In maart 2021 heeft de rechtbank een heel duidelijk pad voor de moeder gecreëerd door te beslissen: Ook het feit dat de moeder in totaal vijf kinderen heeft en een alleenstaande ouder is, was voor de rechtbank geen reden om van een gevangenisstraf aft e zien. De moeder kan er immers voor zorgen dat ze niet in de gevangenis belandt door gehoor te geven aan het gerechtelijk bevel. We gaan ervan uit dat in dit geval inmiddels het vaderschap definitief is vastgesteld.

Conclusie

DNA-onderzoek biedt een betrouwbare en accurate manier om ouderschap vast te stellen of uit te sluiten. Er zijn verschillende methoden beschikbaar, afhankelijk van de specifieke situatie. Het is belangrijk om een test te laten uitvoeren door een erkend laboratorium en rekening te houden met de juridische aspecten. Privacy en discretie zijn essentieel bij het uitvoeren van een DNA-test. Door deskundig advies in te winnen, kunnen betrokkenen de juiste beslissingen nemen en de resultaten correct interpreteren. De rechter moet rekening houden met het belang van het kind bij het nemen van beslissingen. Het is in het belang van een kind om te weten wie zijn ouders zijn. Daar komen we steeds meer achter. Zo zijn er grote ontwikkelingen de laatste jaren als het gaat om anonieme donoren. Feitelijk is het als donor vrijwel onmogelijk geworden om anoniem te blijven. Maar ook los van de situatie van donatie van sperma, spelen er in de rechtspraak zeer regelmatig discussies over vaderschap.

Bronnen

1. Kinderopvang Lappelein
2. BVD Advocaten
3. Rechtspraak.nl - Gerechtelijke vaststelling ouderschap
4. 24Baby.nl - Vaderschapstest
5. DNA Vaderschapstest
6. Rechtspraak.nl - Procedure Gerechtelijke Vaststelling Ouderschap
7. CWZ.nl - DNA-verwantschapsonderzoek
8. Rijksoverheid.nl - Vaststelling vaderschap/moederschap
9. KVM Advocaten - DNA-onderzoek
10. BNN Legal - Vaststelling vaderschap via DNA-test
11. Silk Advocaten - DNA-onderzoek als uitkomst voor vaderschap