Hygiëne in de Kinderopvang: Richtlijnen voor een Gezonde Omgeving

De hygiëne binnen de kinderopvang is van cruciaal belang voor de gezondheid en het welzijn van zowel kinderen als medewerkers. Kinderen in de kinderopvang zijn kwetsbaar voor infectieziekten, omdat hun immuunsysteem zich nog in ontwikkeling bevindt. Een goede hygiëne draagt bij aan het voorkomen van de verspreiding van ziekteverwekkers en het creëren van een veilige leeromgeving. Deze richtlijnen zijn bedoeld voor alle medewerkers en beroepskrachten die werkzaam zijn in de kinderopvang en geven normen en tips voor het uitvoeren van een goede (basis)hygiëne. De term hygiëne wordt hierin beschouwd als synoniem met infectiepreventie.

Persoonlijke Hygiëne van Kinderen en Beroepskrachten

Een goede persoonlijke hygiëne is de basis voor infectiepreventie. Dit omvat zowel de hygiëne van de kinderen als die van de beroepskrachten. Kinderen en medewerkers kunnen zichzelf beschermen tegen ziekteverwekkers door aandacht te besteden aan hun persoonlijke hygiëne.

Handhygiëne

Handen zijn een belangrijke bron van ziekteverwekkers. Regelmatig en correct handen wassen met water en zeep is essentieel. Dit geldt in het bijzonder na het verschonen van luiers, voor het bereiden van voedsel, na toiletbezoek en na contact met lichaamsvloeistoffen.

Kleding en Sieraden

Kleding kan ziekteverwekkers vasthouden en verspreiden. Het is belangrijk om schone werkkleding te dragen en deze regelmatig te verschonen. Sieraden, zoals horloges, armbanden en ringen, kunnen eveneens ziekteverwekkers vasthouden en zijn daarom niet gewenst tijdens risicohandelingen, zoals het verschonen van luiers of het verzorgen van wonden.

Nagelbedekking

Nagelbedekking, zoals nagellak en gellak, wordt afgeraden in de kinderopvang. Onder nagelbedekking kunnen zich ziekteverwekkers ophopen, wat de verspreiding van infectieziekten kan bevorderen.

Omgaan met Lichaamsvloeistoffen

Bij het omgaan met lichaamsvloeistoffen, zoals bloed, urine en ontlasting, is het belangrijk om extra voorzichtig te zijn. Deze vloeistoffen kunnen virussen bevatten, zoals het hepatitis B- of C-virus of HIV. Het gebruik van handschoenen kan in deze situaties preventief zijn.

Schoonmaken en Desinfecteren

Schoonmaken en desinfecteren zijn essentiële onderdelen van een goede hygiëne in de kinderopvang. Schoonmaken verwijdert vuil en stof, terwijl desinfecteren ziekteverwekkers doodt. Het is belangrijk om de juiste schoonmaakmiddelen en -technieken te gebruiken om te voorkomen dat ziekteverwekkers achterblijven en zich verspreiden.

Schoonmaakregels en -technieken

Verkeerd schoonmaken kan leiden tot de verspreiding van ziekteverwekkers. Het is belangrijk om de schoonmaakregels en -technieken te volgen en om een schoonmaakschema te hanteren.

Omgaan met Schoonmaakmaterialen en -middelen

Schoonmaakmaterialen en -middelen moeten op de juiste manier worden gebruikt en opgeslagen. Het is belangrijk om de instructies op de verpakking te volgen en om te zorgen voor voldoende ventilatie tijdens het schoonmaken.

Verschonen van Luiers

Tijdens het verschonen van luiers kan er urine of ontlasting op de handen komen. Hoewel dit niet altijd zichtbaar is, kunnen urine en ontlasting ziekteverwekkers bevatten. Handen wassen met water en zeep na het verschonen van een luier is voldoende. Bij een infectieziekte-uitbraak kan het gebruik van handschoenen en het desinfecteren van het verschoonkussen een extra preventieve maatregel zijn.

Tanden Poetsen

Indien de organisatie ervoor kiest om de tanden van de kinderen te poetsen, is het belangrijk om hygiënisch te werk te gaan. Dit betekent dat er voor elk kind een eigen tandenborstel moet worden gebruikt en dat de tandenborstels regelmatig moeten worden vervangen.

Afvalverwerking

Afval kan een bron van ziekteverwekkers zijn en ongewenste dieren aantrekken. Het is belangrijk om afval op de juiste manier te verwerken en om te zorgen voor een goede hygiëne rondom de afvalcontainers.

Wasgoed en Beddengoed

Vuile was kan besmet zijn met ziekteverwekkers. Het is belangrijk om wasgoed regelmatig te wassen en om te zorgen voor een goede hygiëne bij het omgaan met wasgoed en beddengoed.

Dieren in de Kinderopvang

In agrarische kinderopgangen, waar kinderen in contact komen met dieren, is het risico op infectieziekten groter. Dit komt door direct contact met de dieren, indirect contact via mest of stallingsplaatsen, en indirect via voedselresten. Om besmetting met zoönosen te beperken, is het belangrijk om hygiënemaatregelen te nemen en te voldoen aan het GD Gezondheidsdienst voor Dieren Keurmerk Zoönosen.

Ongewenste Dieren en Plagen

Ratten, muizen, insecten, duiven en kakkerlakken kunnen infectieziekten overdragen. Het is belangrijk om maatregelen te nemen om deze dieren te weren en te bestrijden, zoals het plaatsen van horren, het dichten van kieren en gaten, en het verwijderen van wild struikgewas.

Teken en Hoofdluis

Teken en hoofdluis kunnen infectieziekten overdragen. Het is belangrijk om kinderen te informeren over het voorkomen van tekenbeten en hoofdluis en om te weten wat te doen bij een tekenbeet of hoofdluis.

Vleermuizen

Hoewel minder frequent, kunnen ook vleermuizen ziekteverwekkers overdragen.

Thermometers en Huid- en Wondverzorging

Bij het gebruik van thermometers en het verzorgen van wonden is het belangrijk om hygiënisch te werken om de verspreiding van infectieziekten te voorkomen. Thermometers mogen niet door meerdere personen worden gebruikt zonder desinfectie. Bij het verzorgen van wonden is het belangrijk om de wond schoon te houden en om te voorkomen dat er bloed of wondvocht op de handen komt.

Hygiënerichtlijn Kinderopvang

De hygiënerichtlijn voor de kinderopvang is voor het laatst volledig herzien in 2025. Deze richtlijn bevat instructies, voorbeelden van schoonmaakschema's en een normenlijst. De normenlijst kan worden gebruikt om een checklist te maken die is afgestemd op de specifieke situatie van de kinderopvang. De implementatie en uitvoering van de hygiënerichtlijn ligt bij de werkgever, maar de praktische uitvoering ligt grotendeels bij de medewerkers en de facilitaire dienst.

Conclusie

Hygiëne is een essentieel onderdeel van een gezonde en veilige kinderopvangomgeving. Door aandacht te besteden aan persoonlijke hygiëne, schoonmaken en desinfecteren, en het volgen van de richtlijnen in de hygiënerichtlijn Kinderopvang, kan de verspreiding van infectieziekten worden voorkomen en kan een optimale leeromgeving voor kinderen worden gecreëerd. Het is van belang dat alle medewerkers en beroepskrachten in de kinderopvang zich bewust zijn van hun verantwoordelijkheid en de nodige maatregelen nemen om een hygiënische omgeving te waarborgen.

Bronnen

1. Kuipers, S. (2025). De hygiënerichtlijn voor de kinderopvang. KinderopvangTotaal Manag, 31(48–50). https://link.springer.com/article/10.1007/s41190-025-2182-5
2. Abena Professional. Hygiënisch werken. https://abena-professional.nl/healthcare/infectiepreventie/hygienisch-werken/
3. RIVM. Hygiënerichtlijnen Kinderopvang. https://www.rivm.nl/hygienerichtlijnen/kinderopvang
4. Kinderopvang Totaal. Nagellak in de kinderopvang: hoe zit het nu precies? https://www.kinderopvangtotaal.nl/nagellak-in-de-kinderopvang-hoe-zit-het-nu-precies/
5. Werken in Kinderopvang. Locatiemanager kinderopvang. https://www.werkeninkinderopvang.nl/nieuws-locatiemanager-kinderopvang-2/34276
6. RIVM. Hygiënerichtlijnen wijkverpleging. https://www.rivm.nl/hygienerichtlijnen/wijkverpleging
7. RIVM. Normenlijst KDV, PSZ, BSO. https://www.rivm.nl/documenten/lchv/normenlijst-kdv-psz-bso
8. Vilans. Infectiepreventie langdurige zorg. https://www.vilans.nl/actueel/verhalen/infectiepreventie-langdurige-zorg
9. Zorg voor Beter. Tips infectiepreventie thuiszorgteam. https://www.zorgvoorbeter.nl/tips-tools/tips/tips-infectiepreventie-thuiszorgteam