Ouderlijk Gezag en Bewijs van Ouderschap: Een Overzicht voor Ouders en Verzorgers

Ouderlijk gezag is een fundamenteel aspect van de verantwoordelijkheid voor de verzorging en opvoeding van een kind. Het geeft ouders de rechten en plichten die nodig zijn om beslissingen te nemen over het leven van hun kind, inclusief onderwijs en gezondheid. Dit artikel biedt een overzicht van de juridische aspecten van ouderlijk gezag in Nederland, gebaseerd op beschikbare informatie, en behandelt de manieren waarop dit gezag kan worden vastgesteld en bewezen.

Automatisch Ouderlijk Gezag

In veel gevallen verkrijgen ouders automatisch het ouderlijk gezag bij de geboorte van een kind. Voor ouders die getrouwd zijn of een geregistreerd partnerschap hebben, geldt dit automatisch, ongeacht of het kind binnen of buiten het huwelijk of partnerschap is geboren. Dit geldt ook voor duomoeders wanneer het kind binnen een huwelijk of geregistreerd partnerschap wordt geboren, mits de donor onbekend is. De moeder verkrijgt automatisch het gezag bij de geboorte van een kind, terwijl vaders en duomoeders dit niet automatisch hebben. Erkennen van het kind door de vader is cruciaal voor het verkrijgen van gezag, vooral na 1 januari 2023.

Erkennen van een Kind en Ouderlijk Gezag

De wetgeving rondom erkenning en ouderlijk gezag is in 2023 gewijzigd. Vóór 1 januari 2023 leidde erkenning niet automatisch tot ouderlijk gezag; een aparte aanvraag bij de rechtbank was noodzakelijk. Sinds 1 januari 2023 verkrijgen ongehuwde en niet-geregistreerde partners automatisch gezamenlijk gezag met de moeder wanneer het kind wordt erkend. Dit vereist wel dat de moeder schriftelijk toestemming geeft. Als de identiteit van de donor onbekend is, kan een verklaring van de Stichting Donorgegevens worden overgelegd bij de geboorteaangifte.

Gezamenlijk versus Eenhoofdig Gezag

Ouderlijk gezag kan gezamenlijk of eenhoofdig worden uitgeoefend. Gezamenlijk gezag betekent dat beide ouders samen beslissingen nemen over belangrijke aspecten van het leven van hun kind. Na een scheiding behouden beide ouders doorgaans het gezamenlijk gezag, tenzij de rechter anders beslist. Eenhoofdig gezag wordt toegekend aan één ouder, wat betekent dat deze ouder alleen beslissingen neemt. Dit gebeurt alleen in uitzonderlijke gevallen, bijvoorbeeld wanneer het kind “klem of verloren” raakt tussen de ouders, of wanneer het in het belang van het kind is dat slechts één ouder gezag uitoefent.

Situaties met Minderjarige Ouders

De situatie is complexer wanneer één of beide ouders minderjarig zijn. Een minderjarige moeder van 15 jaar of jonger kan geen ouderlijk gezag krijgen; het kind krijgt dan een voogd, tenzij de vader meerderjarig is en van de rechter het gezag verkrijgt. Een moeder van 16 of 17 jaar kan een meerderjarigverklaring aanvragen bij de rechter om gezag te verkrijgen. Een minderjarige vader kan nooit gezag over zijn kind krijgen.

Aanvragen van Ouderlijk Gezag

Ouders die het met elkaar eens zijn over het gezag, kunnen gezamenlijk gezag online aanvragen via het digitale loket van de Rechtspraak. Dit is gratis en vereist een DigiD. Als ouders het niet eens zijn, is een uitspraak van de rechter nodig, wat vaak de inzet van een advocaat vereist. Ook stiefouders of andere verzorgers kunnen een verzoek indienen bij de rechtbank om het gezag te verkrijgen, maar dit vereist dat zij al ten minste een jaar samen voor het kind hebben gezorgd en dat het belang van het kind dit rechtvaardigt.

Bewijs van Ouderlijk Gezag

Het aantonen van ouderlijk gezag kan nodig zijn in verschillende situaties, bijvoorbeeld bij reizen naar het buitenland of bij het inschrijven van een kind bij een school. Verschillende documenten kunnen als bewijs dienen:

• Uittreksel uit het gezagsregister: Dit document kan bij de rechtbank worden opgevraagd en bevat informatie over wie het gezag heeft over het kind.
• Rechterlijke uitspraak: Een rechterlijke uitspraak waarin het gezag is vastgesteld, dient als officieel bewijs.
• Notariële akte: In sommige gevallen kan een notariële akte worden gebruikt als bewijs, bijvoorbeeld als het gezag via een overeenkomst is geregeld.
• Geboorteakte: Een geboorteakte kan informatie bevatten over het gezag, afhankelijk van de omstandigheden.
• Internationaal uittreksel BRP: Dit document bevat informatie over de ouders en wie het gezag heeft.

Reizen met een Minderjarige naar het Buitenland

Voor reizen met een minderjarige naar het buitenland is toestemming van de ouder(s) met gezag vereist. Als ouders gezamenlijk het gezag hebben, is toestemming van beide ouders nodig. Als één ouder het eenhoofdig gezag heeft, is alleen de toestemming van die ouder vereist. Indien toestemming van de andere ouder niet kan worden verkregen, kan vervangende toestemming worden aangevraagd bij de rechter. Het is essentieel om de juiste documentatie bij de hand te hebben, zoals een uittreksel uit het gezagsregister en een toestemmingsformulier.

Het Gezagregister

Het gezagsregister is een officiële registratie waarin informatie over het ouderlijk gezag en de voogdij wordt vastgelegd. Sinds 1 januari 2023 is een aantekening in het gezagsregister niet meer nodig in de meeste gevallen, omdat ouders automatisch gezamenlijk gezag krijgen bij erkenning van het kind. Echter, als het gezag via een rechterlijke uitspraak is vastgesteld, wordt dit in het gezagsregister geregistreerd. Een uittreksel uit het gezagsregister kan worden opgevraagd bij de rechtbank.

Juridisch Advies

In complexe situaties, zoals bij geschillen over het gezag of bij internationale kinderontvoering, is het raadzaam om juridisch advies in te winnen. Verschillende organisaties, zoals het Juridisch Loket en advocatenkantoren, kunnen hierbij hulp bieden.

Conclusie

Ouderlijk gezag is een complex juridisch concept dat de rechten en plichten van ouders ten aanzien van hun kinderen regelt. De wetgeving rondom erkenning en gezag is de afgelopen jaren gewijzigd, waardoor het voor ouders steeds belangrijker is om op de hoogte te zijn van hun rechten en plichten. Het aantonen van ouderlijk gezag kan nodig zijn in verschillende situaties, en het is essentieel om de juiste documentatie bij de hand te hebben. In complexe gevallen is het raadzaam om juridisch advies in te winnen om ervoor te zorgen dat de rechten van zowel ouders als kinderen worden beschermd.

Bronnen

1. Simmelink
2. Rijksoverheid - Duomoeder
3. Juridisch Loket - Ouderlijk Gezag
4. Juridisch Loket - Toestemming Reizen Kind
5. Rechtspraak - Uittreksel Gezagsregister
6. Juridisch Loket - Ouderschap
7. Nationale Ombudsman - Uittreksel BRP
8. Arslan - Ouderlijk Gezag
9. Gemeente Utrecht - Ouderlijk Gezag
10. Rechtspraak - Gezag
11. Rijksoverheid - Ouderlijk Gezag
12. Pro-deo Advocaten - Bewijs Gezag