Stevig Ouderschap en VoorZorg: Ondersteuning voor een Positieve Start

Stevig Ouderschap is een preventieve interventie gericht op het verkleinen van het risico op opvoedingsproblemen en kindermishandeling door gezinnen met een minder makkelijke start een steuntje in de rug te geven. Deze ondersteuning wordt geboden door middel van huisbezoeken van een jeugdverpleegkundige. Naast Stevig Ouderschap bestaat er ook VoorZorg, een vergelijkbare interventie. Beide programma’s zijn bedoeld voor (aanstaande) ouders in een kwetsbare situatie, maar er zijn verschillen in de aanpak en de focus. Dit artikel geeft een overzicht van Stevig Ouderschap, de implementatie, de resultaten en de relatie met VoorZorg, gebaseerd op beschikbare informatie.

Doelgroep en Indicatie

Stevig Ouderschap richt zich op aanstaande ouders vanaf 16 weken zwangerschap en ouders met een kind jonger dan 6 maanden. Specifieke situaties die een indicatie kunnen vormen zijn onder andere alleenstaand ouderschap, jeugdervaringen met mishandeling, jong ouderschap, blootstelling aan huiselijk geweld, een te vroeg of te licht geboren kind, seksueel misbruik in het verleden, weinig partnersteun, psychische problemen, een gebrek aan sociaal netwerk, verslavingsproblemen, moeite met het vragen van steun, onzekerheid over het ouderschap, of een geloof in fysieke straffen. Ongeveer 37% van de gezinnen vult de Stevig Ouderschap Vragenlijst in, waarvan 21% in aanmerking komt voor de huisbezoeken, en 55% daadwerkelijk deelneemt. Deze percentages kunnen variëren afhankelijk van factoren zoals stedelijkheid en de bekendheid met de methode.

De Huisbezoeken

De interventie bestaat uit circa vier prenatale huisbezoeken en zes tot tien postnatale huisbezoeken, tot de leeftijd van 18 maanden van het kind. De planning van de huisbezoeken wordt in overleg met de ouders bepaald. Tijdens de huisbezoeken worden verschillende technieken toegepast, zoals motivationele gespreksvoering, voorlichting, gedragsobservatie en voorbeeldgedrag. De jeugdverpleegkundige biedt persoonlijke aandacht en luistert naar de behoeften van de ouders. De gesprekken richten zich op de ontwikkeling van het kind, de opvoeding, de rol van de ouders, het ouderschap in relatie tot werk en sociaal netwerk, de eigen jeugd en de gekozen opvoedstijl, en informatie over beschikbare hulpinstanties.

Stevig Ouderschap en VoorZorg: Wat is het Verschil?

Zowel Stevig Ouderschap als VoorZorg zijn preventieve interventies met gezinsondersteunende huisbezoeken voor (aanstaande) ouders in een kwetsbare situatie. Het verschil tussen beide interventies is niet altijd duidelijk, wat de behoefte aan een duidelijke infographic heeft doen ontstaan. De infographic is ontwikkeld om professionals in de Jeugdgezondheidszorg (JGZ) te helpen het verschil te begrijpen en het gesprek met gemeenten hierover te faciliteren. De kern van VoorZorg ligt in het naast de ouders staan en samen stappen durven zetten, waarbij de ouders zelf de beslissingen nemen.

Effectiviteit en Resultaten

Stevig Ouderschap is een theoretisch onderbouwde en bewezen effectieve interventie. Uit onderzoek blijkt dat de interventie positieve effecten heeft op verschillende aspecten. Zo ervaren ouders die deelnemen aan Stevig Ouderschap zich zekerder als ouder, hebben ze meer zelfvertrouwen en begrijpen ze hun kind beter. Ook is er een afname van het risico op opvoedingsproblemen. Vergeleken met een controlegroep is er een toename van 15% in een positievere kijk op de ontwikkeling van het kind, een afname van 13% in de steun uit het sociale netwerk (hoewel dit laatste resultaat als minder positief wordt gezien), en een toename van 7% in meer realistische verwachtingen van het kind. Na zes jaar rapporteren deelnemende ouders een toename van 11% in het gevoel dat ze de opvoedtaak goed aankunnen.

Implementatie en Gemeentelijke Betrokkenheid

Stevig Ouderschap wordt inmiddels in 196 gemeentes in Nederland aangeboden. De kosten van de interventie variëren per gemeente, afhankelijk van het aantal geboorten en het aantal gezinnen dat in aanmerking komt voor ondersteuning. De interactieve infographic die beschikbaar is, stelt gemeenten in staat om direct te zien wat de impact van Stevig Ouderschap is in hun gemeente, hoeveel gezinnen in aanmerking komen en wat de kosten hiervan zijn. Deze tool kan gemeenten motiveren om Stevig Ouderschap te implementeren en ondersteunt de JGZ bij het aanvragen van gemeentelijke subsidie.

Ondersteunend Materiaal en Scholing

Voor professionals die betrokken zijn bij Stevig Ouderschap zijn diverse downloads beschikbaar, waaronder evaluatierapporten, scholingsmaterialen, factsheets over juridische zaken en het signaleren van problemen, en folders in verschillende talen. Er zijn ook materialen beschikbaar specifiek voor Stevig Ouderschap Groter, een variant van de interventie. De basisscholing voor SO-verpleegkundigen omvat verschillende modules en bereidt professionals voor op de uitvoering van de huisbezoeken.

De Rol van de Jeugdgezondheidszorg

De Jeugdgezondheidszorg (JGZ) speelt een cruciale rol bij de implementatie en uitvoering van Stevig Ouderschap. De jeugdverpleegkundige gaat ongeveer zes keer op huisbezoek na de geboorte, met een flexibele planning die is afgestemd op de behoeften van de ouders. De JGZ is ook verantwoordelijk voor het signaleren van gezinnen die in aanmerking komen voor Stevig Ouderschap en het aanbieden van de interventie.

Preventie van Kindermishandeling

Het uiteindelijke doel van Stevig Ouderschap is het verkleinen van het risico op ernstige opvoedingsproblemen en kindermishandeling. Door gezinnen vroegtijdig te ondersteunen, kunnen problemen worden gesignaleerd en voorkomen voordat ze escaleren. De interventie draagt bij aan een positieve en veilige opvoeding, door ouders te helpen hun zelfvertrouwen en zelfredzaamheid te vergroten en hun sociale netwerk te versterken.

Conclusie

Stevig Ouderschap is een waardevolle preventieve interventie die gezinnen met een minder makkelijke start ondersteunt. Door middel van huisbezoeken door een jeugdverpleegkundige worden ouders geholpen hun opvoedvaardigheden te ontwikkelen en een positieve relatie met hun kind op te bouwen. De interventie is effectief gebleken in het verkleinen van het risico op opvoedingsproblemen en kindermishandeling. De samenwerking tussen de Jeugdgezondheidszorg en gemeenten is essentieel voor een succesvolle implementatie van Stevig Ouderschap. Het onderscheid met VoorZorg is belangrijk om te begrijpen, zodat de juiste interventie aan de juiste gezinnen kan worden aangeboden. De beschikbaarheid van ondersteunend materiaal en scholing draagt bij aan de kwaliteit van de uitvoering.

Bronnen

1. GGD Hart voor Brabant, https://www.ggdhvb.nl/professional/digitale-aanvragen/aanvraag-stevig-ouderschap/
2. zhihu.com, https://www.zhihu.com/question/22607240
3. NCJ, https://www.ncj.nl/onderwerp/stevig-ouderschap/inspiratie/
4. NCJ, https://www.ncj.nl/inspiratie/stevig-ouderschap-infographic-vanaf-nu-interactief/
5. Chantal van Heertum, https://chantalvanheertum.com/werk/ggd-hart-voor-brabant-infographic-stevig-ouderschap-en-voorzorg/
6. NCJ, https://www.ncj.nl/inspiratie/infographic-stevigouderschap-en-voorzorg/
7. Kansrijkestartgroningen.nl, https://www.kansrijkestartgroningen.nl/zorgprofessionals/acties/stevig-ouderschap/
8. Stevigouderschap.nl, https://www.stevigouderschap.nl/downloads
9. Stevigouderschap.nl, https://www.stevigouderschap.nl/infographic
10. NJI, https://www.nji.nl/interventies/stevig-ouderschap
11. Ajnjeugdartsen.nl, https://ajnjeugdartsen.nl/wat-is-het-verschil-tussen-stevig-ouderschap-en-voorzorg/
12. Vakbladvroeg.nl, https://www.vakbladvroeg.nl/infographic-ondersteunt-hulp-in-kwetsbare-situatie/