Handelingsgericht Werken en Inclusieve Kinderopvang: Een Systematische Aanpak voor Optimale Ontwikkeling

De kwaliteit van kinderopvang is van groot belang voor de ontwikkeling van kinderen en het vertrouwen van ouders. Een systematische aanpak, zoals handelingsgericht werken, in combinatie met een inclusieve benadering, kan de kwaliteit van de opvang aanzienlijk verbeteren. Deze aanpak richt zich op het afstemmen van het onderwijs en de begeleiding op de individuele behoeften van elk kind, en het creëren van een omgeving waarin alle kinderen, ongeacht hun achtergrond of ontwikkeling, samen kunnen opgroeien. Dit artikel beschrijft de principes van handelingsgericht werken en inclusieve kinderopvang, gebaseerd op beschikbare informatie en richtlijnen.

Handelingsgericht Werken: De Basis voor Passend Onderwijs

Handelingsgericht werken (HGW) is een systematische manier van werken die centraal staat in veel basisscholen en steeds vaker ook in de kinderopvang wordt toegepast. Het is gebaseerd op het idee dat het onderwijs afgestemd moet worden op de onderwijsbehoeften van elk kind. Dit betekent dat er gekeken wordt naar de specifieke kenmerken van een kind en dat het onderwijs daarop aangepast wordt (bronnen 2, 10).

HGW kent zeven principes (bron 10):

1. De onderwijsbehoeften van de leerlingen staan centraal.
2. Afstemming en wisselwerking tussen kind en omgeving (groep, leerkracht, school, ouders).
3. De leerkracht is cruciaal in het afstemmen van het onderwijs.
4. Positieve aspecten van het kind en de omgeving zijn belangrijk.
5. Constructieve communicatie tussen school en ouders is essentieel.

HGW kent vijf fasen (bron 2): beginsituatiebepaling, doelenselectie, voorbereiding, uitvoering en evaluatie. Deze fasen vormen een cyclisch proces, waarbij de resultaten van de evaluatie gebruikt worden om het proces te verbeteren.

Het is belangrijk dat leerkrachten en pedagogisch medewerkers zich bewust zijn van de onderwijsbehoeften van de kinderen en dat zij in staat zijn om het onderwijs daarop af te stemmen. Dit vereist een goede samenwerking tussen alle betrokken partijen, inclusief de ouders.

Inclusieve Kinderopvang: Samen Opgegroeien

Inclusieve kinderopvang betekent dat alle kinderen, ongeacht hun achtergrond, ontwikkeling of zorgbehoefte, samen kunnen opgroeien, spelen en leren in de reguliere kinderopvang (bronnen 1, 12, 16). Het uitgangspunt is dat verschillen ertoe doen en dat kinderen van elkaar kunnen leren. Voor kinderen betekent dit dat zij onderdeel zijn van een diverse groep, dicht bij huis, met vertrouwde gezichten. Voor ouders biedt het rust en duidelijkheid: één plek waar hun kind gezien, ondersteund en gestimuleerd wordt.

De handreiking ‘Op weg naar inclusieve kinderopvang’ is ontwikkeld om gemeenten, kinderopvangorganisaties, onderwijs en jeugdhulp te helpen bij het realiseren van inclusieve kinderopvang (bron 1). De handreiking biedt praktische handvatten, inspiratie en kennis om inclusieve kinderopvang lokaal te realiseren. Het stimuleert ook samenwerking tussen betrokken partijen.

Hygiëne en Gezondheid in de Kinderopvang

De hygiëne in de kinderopvang is van groot belang om de verspreiding van infectieziekten te voorkomen. Het RIVM heeft de hygiënerichtlijn Kinderopvang herzien (bron 4). De richtlijn is van toepassing op kinderdagverblijven en buitenschoolse opvang, maar niet op de gastouderopvang.

De belangrijkste wijzigingen in de richtlijn zijn:

• De indeling is gebaseerd op de Algemene Hygiënerichtlijn, met specifieke normen voor de kinderopvang.
• Handen wassen heeft de voorkeur boven het gebruik van handdesinfectiemiddelen.
• Het niet dragen van nagelbedekking wordt afgeraden.
• De paragrafen over het verschonen van luiers en het helpen van kinderen op het toilet zijn aangevuld en verduidelijkt.
• Er zijn normen opgenomen over de omgang met beddengoed.
• De paragraaf over geneesmiddelenverstrekking is komen te vervallen.

Innovatie en Technologie in de Kinderopvang

De kinderopvang ondergaat een digitale transformatie, waarbij slimme technologieën het dagelijks werk ondersteunen en verrijken (bron 8). Kindvolgsystemen en digitale portfolio’s stellen pedagogisch medewerkers in staat om de ontwikkeling van kinderen eenvoudiger bij te houden en te documenteren. Ouderportalen en communicatie-apps zorgen voor een directe lijn tussen opvang en thuis. Platforms zoals Aelio helpen bij de planning en personeelsinzet.

Personeel en Kwaliteit van Kinderopvang

De kwaliteit van de kinderopvang staat of valt met de kwaliteit van het personeel. Er is al jaren sprake van personeelstekorten in de kinderopvang (bron 9). Een deel van de zzp’ers is teruggekeerd naar een vaste aanstelling, en organisaties maken vaker gebruik van uitzendkrachten. Slimmer roosteren kan de werkdruk verdelen.

Het is belangrijk dat de kinderopvang voldoet aan de kwaliteitseisen en dat er vanaf de start verantwoorde en kwalitatief goede opvang wordt aangeboden (bron 6). Het college van de gemeente hanteert het principe ‘streng aan de poort’ om dit te waarborgen.

Samenwerking en Ontwikkeling van Kinderen

Samenwerking tussen kinderopvang en onderwijs kan gunstig zijn voor de ontwikkeling van kinderen (bron 7). Onderzoek toont aan dat voorschoolse educatie onder regie van de basisschool positieve effecten kan hebben op executieve functies. Het is cruciaal dat de samenwerking tussen pedagogisch medewerkers en leerkrachten gelijkwaardig is.

Het combineren van peuters en kleuters vraagt veel van leerkrachten, maar kan positieve effecten hebben op de taalontwikkeling van jongere kinderen. Vaste instroommomenten kunnen zorgen voor meer rust en stabiliteit in de klas.

Thematisch Werken in de Kinderopvang

Thematisch werken is een manier om verschillende vakken te integreren rondom een centraal thema (bron 13). Dit kan de betrokkenheid van kinderen vergroten en het leren leuker maken. Het is belangrijk om de kinderen mee te laten denken over het thema en hen de kans te geven om zelf ideeën aan te dragen.

De Rol van de Buitenruimte

Een natuurrijke buitenruimte kan een belangrijke bijdrage leveren aan de ontwikkeling van kinderen (bron 14). De buitenruimte kan worden gezien als een pedagoog, die kinderen stimuleert om te ontdekken, te spelen en te leren.

Conclusie

Handelingsgericht werken en inclusieve kinderopvang zijn essentiële elementen voor het creëren van een kwalitatief hoogwaardige opvangomgeving. Door het afstemmen van het onderwijs op de individuele behoeften van elk kind en het creëren van een inclusieve omgeving waarin alle kinderen samen kunnen opgroeien, wordt een optimale basis gelegd voor hun verdere ontwikkeling. Het is van belang dat alle betrokken partijen, inclusief ouders, leerkrachten, pedagogisch medewerkers en gemeenten, samenwerken om deze doelen te realiseren. Een goede hygiëne, innovatie en een adequaat personeelsbestand zijn eveneens cruciaal voor het waarborgen van de kwaliteit van de kinderopvang.

Bronnen

1. Handreiking 'Op weg naar inclusieve kinderopvang'
2. Handelingsplanmatig werken: de basis
3. Staffforkids
4. Herziene hygiënerichtlijn Kinderopvang RIVM
5. Samenvatting Handelingsgericht Werken
6. Beleidsregels toezicht en handhaving kinderopvang 2025
7. Effecten aanpakken basisschool veiligheid
8. Innovaties in de kindsector
9. ABN AMRO analyse kinderopvang
10. Handelingsgericht werken obs Den Boogerd
11. Werken in de Kinderopvang
12. Inclusieve Kinderopvang - GOAB
13. Thematisch werken
14. De buitenruimte als pedagoog
15. Handreiking inclusieve kinderopvang
16. Sardes: handreiking inclusieve kinderopvang